Haukur - 10.07.1900, Blaðsíða 8

32
HAUKUR.
III. 7— iö.
ræmu hægt og hægt gegnum vjelina. Þegar rafmagns-
straumurinn er í gangi, kemur blýantsoddur við
pappírsræmuna, og með því að ræman dregst áfram,
ritar hann ýmist depii eða stryk á ræmuna, eftir því
hvort straumurinn varir að eins eitt augnablik, eða
lítið eitt iengur. Lykiliinn er áhald, sem notað er til
þess, að hleypa rafmagnsstraumnum af stað. Eigi að
símrita frá A til B, styður símritarinn á lykilinn, og
sendir þannig rafmagnsstraum til B. í sama vetfangi
kemur blýantsoddurinn í ritvjelinni á B við pappírs-
ræmuna og setur merki á hana, depil, ef símritarinn
á A styður að eins eitt augnablik á lykilinn, en stryk
ef hann styður lítið eitt lengur á hann. Þessi sím-
ritunaraðferð hefir nær eingöngu verið viðhöfð til
þessa tíma. Beyndar hafa verið gerðar ymsar smá-
vægilegar breytingar, sem hafa gert símritun lítið
eitt fljótlegri, en þessi einfalda aðferð Morses er þó
enn notuð á öllum smærri ritsímastöðvnm. Þannig
er sumstaðar við neðansjávar ritsíma höfð dálftið
önnur aðferð, einkum á stuttu færi. Þá er hafður
penni í stað blýantsins í ritvjelinni. Pennaoddurinn
nemur ætið við pappírsræmuna og dregur beint stryk
eftir henni, meðan enginn straumur kemur frá hinni
ritsímastöðinni. En styðji símritarinn á lykilinn og
sendi þannlg rafmagnsstraum af stað, dregst penninn
í ritvjelinni á viðtökustaðnum lítið eitt til hliðar, og
er þar meðan straumurinn helzt. Þannig koma lengri
eða styttri hlykkir á strykið, eftir því hvort straumurinn
helzt lengur eða skemur. Með slíkri aðferð myndi
nafn þessa blaðs lita þannig út:
_jiíiMJi]n_JiJTrT_rTJirLJ^^
h a u k u r
Frakkneskur maður, Estienne, heflr stungið upp
á því, að nota eingöngu stryk, misjafnlega löng, og
láta þau koma þversum á pappírsræmuna þannig:
tlll ll lll lll lll lll
h a u k u r
Vinningur við slika ritvjel yrði að eins sá, að
hún yrði ekki jafn pappírsfrek og hinar.
Einnig hefir maðureinn, Hughes að nafni, fundið
upp aðferð, sem er gagD ólík aðferð þeirri, sem kennd er
við Morse. Hann notar ritvjel, sem prentar (eða
stimplar) venjulegt letur. Símritarinn, sem á að senda
hraðskeytið, hefir þá borð fyrir framan sig, mjög
svipað nótnaborði á hljóðfæri. Allir staflr, tölustafir
og aðgreiningarmerki eru merkt á »nóturnar«, og
styðji hann á »nótu« þá, sem merkt er með A, prent-
ar ritvjelin á viðtökustaðnum A, o. s. frv. En vjela-
útbúnaður þessi er svo margbrotinn og kostnaðarsam-
ur, að hann hefir lítið sem ekkert verið notaður, og
hefir hann þó tvo stórvægilega kosti fram yfir áhöld
Morses: Símritunin er mikið fljótlegri, og það geta
allir lesið simritin, svo að það þarf ekki að skrifa þau
upp aftur, áður en þau eru send hlutaðeigandi við-
takanda.
Ymsar fleiri smábreytingar hafa verið gerðar á
hinni npphaflegu aðferð Morses, en fæstar þeirra hafa
verið notaðar.
En nú er svo að sjá, sem gagngerð breyting sje í
vændum. Fyrir nokkrum árum kom uppgötvun
Marconis, fjarritinn simalausi, sem þegar er nokkuð
notaður, t. d. nota Englendingar hann nú í ófriðnum
við Búa í Astralíu.
Og nú hafa tveir Ungverjar, Anton Pollak og
Josef Virág komið með nýja uppgötvun, sem gerir
símritun svo fljótlega, að engan hefir áður órað fyrir
slíku. 0g með því að uppgötvun þessi hefir staðizt
allar tilraunir, sem gerðar hafa verið, og reynzt jafn
ágæt og finnendurnir sögðu hana, má búast við, að
hún ryðji sjer fljótlega til rúms.
Vjer skulum nú aftur hugsa oss, að það eigi að
senda hraðskeyti frá A til B. Þá sjáum vjer á staðn-
um A sívalning úr málmi, og úr honum liggur þráð-
urinn til B. Eftir sivalning þessum dregst papírs-
ræma með götum á. Götin eru I tveim röðum, og
samsvarar önnur röðin (sú neðri) deplunum í stafrófi
Morses, en hin röðin strykunum. Pappírsræma, með
sama orði og áður er sýnt, myndi líta þannig út:
O OOO OO
OOOO o 00 o 00 o o
Málmburstar tveir strjúkast eftir pappírsræmunni
sinn eftir hvorri gata-röð. Þeir eru tengdir sinn við
hvort skaut tveggja ratmagnsvirkja. Þegar burstarn-
ir strjúkast yfir gat á pappírsræmunni og snerta þann-
ig sívalninginn, myndast rafmagnssamband milli
burstanna og sívalningsins, en rafmagnsstraumurinn
slitnar meðan burstarnir eru milli gatanna. Með því
að burstarnir eru tengdir sinn við hvort rafmagns-
skaut, hleypur straumurinn ýmist fram eða aftur
eftir þræðinum sem liggur til B, eftir því hvort burst-
inn það er, sem snertir sívalninginn. Á viðtökustaðn-
um B er rafmagnsstraumurinn látinn hafa áhrif á ör-
þunna járnhimnu, á líkan hátt eins 0g í talsíma. Við
það koma ofurlitlar sveifiur á járnhimnuna, og þær
sveiflur eru á mjög einfaldan en hugvitsamlegan hátt
látnar rugga ofurlitlum spegli. Lítið rafmagnsljós er
látið skína á spegilinn, en spegillinD kastar geislanum
aftur yfir á ljósnæma pappírsræmu, sem gangtól eitt
dregur hægt og hægt áfram. Geislinn frá speglinum
setur stryk á ljósnæma pappírinn, og á strykinu verða
ýmsir hlykkir eftir því hvort efri brún spegilsins
ruggar fram eða aftur. Pappirsræmuna verður svo
að fara með á sama hátt, eins og »brómíd-pappír«
Ijósmyndasmiðanna, bæði til þess að strykið komi í
ljós, og til þess að hún þoli birtuna. Með slíkri skrift
yrði nafn þessa rits þannig:
nAAATvSfl/^AAWSAr
h a u k u r
og er auðvelt fyrir hvem þann, er þekkir stafróf
Morses, að lesa úr því.
Verzlunarráðaneytið á Ungverjalandi hefir stutt að
tilraunum finnendanna, og látið nefnd skynberandi
manna hafa eftirlit með þeim. Hefir þegar heppnazt,
að símrita 100,000 orð á kiukkustundinni, og þó er
talið víst, að hraðinn geti orðið töluvert meiri.
Hraðskeyti, er var 500 orð, og fyilti pappírsræmu
er var rúm alin á lengd og tæplega hálfur þriðji
þuml. á breidd, hefir verið símritað á 22 sekúndum.
Þar að auki þurfti hálfa þriðju mínútu til þess að
festa strykið á Ijósnæma pappírnum og gera hann
óljósnæman. Til þe3s að senda innihald dagblaðs,
er væri 16 blaðsfður, og sem myndi þvi vera nálægt
40,000 orð, þyrftu 25 mínútur. Með áhöldum þeim,
sem nú tíðkast, þyrfti æfður símritari að minnsta
kosti 30 klukkustundir til sama starfa.
Þegar þessi símritunaraðferð er orðin almenn, munu
sjálfsagt allir þeir, sem mikið nota ritsímana, svo sem
blaðamenn 0. fl., afhenda hraðskeyti sín á ritsíma-
stöðvunum sem pappirsræmur með viðeigandi götum
á, og símritunarkostnaðurinn verður þá ekki reiknað-
ur út eftir orðafjölda, eins og nú á sjer stað, heldur
eftir því, hve pappirsræman er margar stikur á lengd.
Uppfundningarmennirnir telja líklegt, aö ritsímarnir