Tíminn - 23.12.1940, Side 6

6
T í M I N N
Johan Augusi Sirindberg
Saga Sankii Goíihavds
Sænski rithöfundurinn Johan August Strindberg
fæddist í Stokkhólmi 22. janúar 1849. Hann gekk
menntaveginn og varð stúdent 1867. Snemma kom
í ljós, að hann var gæddur miklum hæfileikum og
áhuga fyrir margvíslegum málurn. En hann var
sízt við eina fjöl felldur. Hanrj lauk því aldre*
embættisprófi, en fékkst við leiklist, ritstörf og
kennslu. Hann hugðist í fyrstu að hljóta frægð sem
leikritahöfundur. Ritaði hann leikrit, er hann nefndi
„Máster Olof“ árið 1872. En frægðarvonir hans
brugðust á þeim vettvangi. En með skáldsögu sinni
„Röda rummet", sem út kom 1879, gat hann sér loks
hinn þráða orðstír. Þar með var hin mikla sókn
hans á listamannsbrautinni hafin.
Strindberg fékkst við blaðamennsku um nokk-
urt skeið, en hlaut síðar bókavarðarstöðu í Stokk-
hólmi. Hann var mjög afkastamikill rithöf-
undur um sagnfræðileg efni, m. a. um kínverska
tungu og \>ókmenntir.
Afköst Strindbergs voru harla mikil og reit hann
um hin ólíkustu efni. í heimalandi sínu gat hann
sér ódauðlega frægð, og nafn hans er þekkt meðal
allra menningarþjóða. Á íslenzku hefir fátt eitt
eftir hann birzt.
Smásaga sú, er hér fer á eftir, gerist i Sviss, landi
fjalla, vatna og heillandi náttúrufegurðar. Strind-
berg lýsir svissnesku þjóðlífi og siðum með frá-
sagnarhætti, sem er mjög einkennandi fyrir hann.
Það er laugardagskvöld 1 Göschen í fylk-
inu Uri. Þorpið liggur norðan Sankti Gott-
hards, við læk einn, sem knýr mylluhjól
og næg silungsveiði er í. Þar er ger-
mönsk tunga töluð, og þar býr kyrrlátt, vin-
gjarnlegt fólk, sem hefir sjálfsákvörðunar-
rétt um málefni sin. Og þar er skógurinn
helgi, sem skýlir hrauni og fjallagrösum.
Nú á laugardagskvöldinu, þegar kvöld,-
klukkan hringir, safnast þorpsbúarnir sam-
an við brunninn undir stóra valhnotutrénu.
Þangað kemur póstmeistarinn, amtmaður-
inn og sjálfur ofurstinn, allir án yfirhafna
og með orf og ljái á öxlum. Hingað koma
þeir eftir liðinn sláttudag, til að leggja ljá-
ina á, því að hér er vinnan í miklum metum,
og sjálfs er höndin hollust. Svo koma dreng-
irnir, einnig með ljái, og síðan stúlkumar
með mjólkurfötumar. Að lokum er hinum
risavöxnu kúm safnað þar saman, því að
hver kýr er stór eins og naut. Landið er frjó-
samt og gott. En vínviður vex ekki norðan
Sankti Gotthards, og ekki olífur. Silki er
ekki ræktað þar, og ekki maís. Grænt gras
og gullinhyrndar kýr, valhnotutréð háa og
beitilöndin ágætu eru landkostir fylkisins.
Veitingahúsið Gullni Hesturinn stendur
við brunninn neðan við þverhnípta hamra-
veggi Sankti Gotthards. Hinir þreyttu
sláttumenn sitja þar í trjágarðinum við
langt borð að loknum önnum dagsins. Allir
sitja við sama borð, án tillits til metorða:
amtmaðurinn, póstmeistarinn, ofurstinn,
vikapiltarnir, hattagerðarmaðurinn og
sveinar hans, litli skósmiðurinn þorpsbú-
anna, skólakennarinn og allir hinir.
Þeir ræða um sáning og mjaltir. Og þeir
syngja saman söngva, er óma í látlausum
þríhljómum, eins og smalapípan og kúa-
bjöllurnar. Þeir syngja um hið tryggða-
græna og vonabláa vor og yndi þess.
Og þeir drekka hið hvíta öl.
Síðan rís æskan á fætur til að leika sér
og takast á, því að á morgun er skotmanna-
hátíð með kappleik, og þá ríður á að vera
fimur.
Og þess vegna er kvöldbumban barin árla
þetta kvöld, svo að enginn skuli koma ó-
sofinn eða drungalegur til hátíðarinnar,
þar sem um er að ræða heiður þorpsins.
* * *
Sunnudagurinn rann upp með klukku-
hljómi og sólskini. Prúðbúið fólk safnaðist
saman úr nærliggjandi þorpum, og allir
virtust vera útsofnir og nývaknaðir. Nær
því allir karlmenn höfðu skipt á ljánum og
byssunni. Stúlkurnar og giftu konurnar
sendu þeim eggjandi augnaráð, því að það
var í þágu húss og heimilis, sem þeir iðkuðu
skotfimi. Og skotmeistarinn vissi, að hann
átti að hefja dansinn, ásamt fegurðar-
drottningunni.
Nú kom stór heyvagn, dreginn af
fjórum hnarreistum hestum, skreyttum
böndum og blómum. Allur heyvagninn var
einn stór laufsalur með bekkjum. Maður sá
ekkert fólk inni þar, en maður heyrði söng
óma þaðan, fagurlega samstilltan söng, um
Svissland og svissnesku þjóðina, fegurstu og
hraustustu þjóðina.
Síðan kom fylking barnanna. Þau gengu
tvö og tvö saman og héldust í hendur líkt
og góðir vinir eða litlir brúðgumar og
brúðir.
Og svo, þegar klukkumar hringdu til tíða,
héldu allir til kirkjunnar.
En þegar guðsþjónustunni var lokið, hófst
hátíðin. Og brátt skullu skotin á skotvell-
inum, sem hafði verið byggður við hið
hrikalega þverhnípi Sankti Gotthards.
Sonur póstmeistarans var skotmeistari
þorpsins. Það efaðist enginn um, að hann
myndi hljóta verðlaunin. Hann skaut sex
sinnum og hæfði fjórum sin^um.
En þá heyrðust Uppi í fjallinu köll og há-
reysti. Steinar og möl ultu niður brattann.
Maður sá grenitrén bylgjast til i hinum
helga verndarskógi, eins og af stormi.
Andrea frá Airolo, hinn tryllti gemsuveiði-
maður úr ítalska þorpinu í fylkinu Tessin,
handan fjallsins, kom brátt í ljós á kletta-
stalli einum. Hann bar byssu um öxl og
veifaði hatti sínum.
— Farðu ekki inn í skóginn, hrópuðu
allir skotmennimir.
Andrea skildi ekki, hvað þeir sögðu.
—i Farðu ekki inn í skóginn helga. Fjallið
hrynur yfir oss! hrópaði amtmaðurinn.
— Látum það þá hrynja! svaraði Andrea
og renndi sér á fleygiferð niður brattann.
— Og hér er ég!
— Þú kemur of seint, svaraði amtmað-
urinn.
— Ég hefi aldrei komið of seint, mælti
Andrea og gekk að skotvellinum, skaut sex
sinnum til marks og hæfði sex sinnum.
Nú hefði átt að dæma honum sigurinn.
En skotmannafélagið hafði sín lög, og
manni var ekkert sérstaklega hlýtt til þessa
hörundsdökka, valska fólks handan fjalls-
ins, þar sem vínviðurinn óx og silkið var
spunnið. Þetta var forn fjandskapur, og
skot Andrea voru dæmd ógild.
En Andrea gekk til fegurðardrottningar-
innar, sem var dóttir amtmannsins, og bað
hana kurteislega að hefja dansleik kvölds-
ins ásamt sér.
Geirþrúður hin fagra roðnaði, því að
henni leizt vel á Andrea, en hún varð að
hafna boði hans.
Þá myrkvaðist svipur Andrea, og hann
laut áfram og hvíslaði í eyra hennar, sem
varð dreyrrautt.
— Mín skaltu verða, þótt ég verði að
bíða í tíu ár. í átta klukkutíma hefi ég
gengið yfir fjallið til að ná fundi þínum,
þess vegna varð ég of seinn. En næst
skal ég koma í tæka tíð, þótt ég verði að
fara gegnum fjallið.
Hátíðin var á enda og dansinn einnig.
Allir skotmennirnir sátu fyrir utan Gullna
Hestinn, og Andrea var þar einnig. En
Rudi, sonur póstmeistarans, sat í hásæt-
inu, þar er hann var skotmeistari sam-
kvæmt félagslögunum, enda þótt Andrea
væri það raunverulega.
Rudi vildi glettast.
— Jæja, Andrea, sagði hann. — Þú ert
mætur veiðimaður. En þú veizt, að það er
ekkert að skjóta gemsuna í samanburði við
að ná henni.
— Hafi ég skotið hana, þá hefi ég náð
henni, svaraði Andrea.
— Nú jæja! Allir hafa skotið á hring
Barbarossa, en náð honum hefir enginn,
mælti Rudi.
— Hvað er hringur Barbarossa? spurði
ókunnur maður, sem aldrei hafði dvalizt
í Göschen fyrr.
— Jú, svaraði Rudi. — Þú getur séð
hann þarna!
Og hann benti upp á hamravegginn, þar
sem stór koparhringur hékk á króki. Og
hann hélt áfram:
— Friðrik keisari Barbarossa var vanur
að fara þessa leið yfir til Ítalíu. Hann fór
hana alls sex sinnum og lét krýna sig þæði
í Milano og Róm. Og þar sem hann hafði
þannig gerzt þýzk-rómverskur keisari, lét
hann setja þennan hring í fjallið Þýzka-
lands megin til merkis um, að hann hefði
vígt saman Þýzkaland og Ítalíu.
Sagan segir, að þegar hringnum verði
lyft af króknum, þá verði þessu hjóna-
bandi slitið, sem eigi hafi reynzt ham-
ingjusamt.
— Þá skal ég slíta því, sagði Andrea,
— eins og feður mínir leystu hið kúgaða
land mitt, Ticino, undan yfirráðum harð-
stjóranna í Schwyz, Uri og Unterwalden.
— Ert þú ekki Svisslendingur? spurði
amtmaðurinn harðneskjulega.
— Nei, ég er ítali, sem tilheyri sviss-
neska eiðssambandinu.
Þar með hlóð hann byssu sína járnkúlu.
Hann miðaði og hleypti af.
Hringurinn lyftist að neðan. Skammt
frá króknum féll hann niður, hringur Bar-
barossa, Hohenstáfans.
— Lifi hin frjálsa Ítalía! hrópaði And-
rea og veifaði hatti sínum.
En enginn tók undir.
Andrea tók upp hringinn, afhenti hann
amtmanninum og mælti:
— Geymdu þennan hring sem menja-
grip um mig og þennan dag, þegar þið
beittuð mig órétti.
Því næst gekk hann til Geirþrúðar og
kyssti hönd hennar. Og svo kleif hann
fjallið og hvarf, kom aftur í ljós og hvarf
í ský. En innan stundar birtist hann á ný
hærra uppi. Það var ekki hann sjálfur,
því að það var risaskuggi hans á skýinu.
Og hann stóð með lyftum hnefa ógnandi
yfir þýzka þorpinu.....
— Þar sem nú er svo áliðið kvölds, sagði
amtmaðurinn, — ætla ég að skýra ykkur
frá leyndarmáli, sem birtist í blaðinu á
moreun.
— Heyr! — Heyr!
— Jú, þau tíðindi hafa borizt, að eftir
að Frakkakeisari hafi verið tekinn til
fanga við Sedan, hafi ítalarnir stökkt á
brott frönsku hersveitunum frá Róm, og að