Tíminn - 23.12.1940, Síða 16

Tíminn - 23.12.1940, Síða 16
16 T f M I N N Pálmi Hannesson: Mannskadinn á § F j allabaks vegpi Sögu þá, er hér fer á eftir, sagöi ég í út- varpið í fyrra vetur. Samdi ég hana að mestu eftir handriti Guðmundar Árnason- ar, hreppstjóra að Múla á Landi, en hann hafði, fyrir áeggjan mína, ritað söguna og safnað að sér heimildum frá hinum fróð- ustu mönnum, er til atburöanna mundu, svo sem Skúla Guðmundssonar á Keldum. — Tímans vegna1 varð ég þó að fella all- mikið úr frásögn Guðmundar og hafa víð- ast eina sögu þar, sem fleiri ganga. Nokkru er þó aukið við eftir annarra frásögn og leiðarlýsingin samin eftir eigin kunnug- leika. — Þess skal getið, að frásögn Guð- mundar er prentuð í íslenzkum ságnaþátt- um og þjóðsögum eftir Guðm. Jónsson, mag. art. * * * Fyrir norðan Mýrdalsjökul hefir um lang- an aldur legið fjallvegur rhilíi Skaptár- tungu og Rangárvalla, og er hann tíðast nefndur Miðvegur eða Fjallabaksvegur syðri. Allt fram á síðasta mannsaldur áttu Skaptfellingar áðdrætti að sækja til Eyrar- bakka eðá ýéstur um Hellisheiði, og var þá vegur þessi fjölfarinn, enda er hann mikl- Um mun skemmri en byggðaleiðin um Mýr- dal og stórvötn engin til fyrirstöðu. En , siðan verzlun hófst í Vík í Mýrdal, hefir vegurinn lagzt af að mestu, nema helzt á haustum, því að hann liggur um afrétti Rangvellinga og Skaptártungumanna. Þegar Fjallabaksvegur er farinn úr Skaft- ’ ártungu, er í fyrstu haldið vestur yfir öld- ótt heiðalönd, unz komið er á móts við Mýr- dalsjökul, og er þá farið yfir Hólmsá við hraunlindir, sem Brytalækir heita. Síðan tekur við öræfaslétta vestur með jöklinum. og heitir Mælifellssandur, en norðan við hann hefjast upp hlíðar Torfajökuls, giljum grafnar og djúpum dalaskvompum. — Vest- an við Mælifellssand heita Emstrur að Markarfljóti, og er þar afréttur Hvolhrepp- inga, en upp með fljótinu að vestan eiga Fljótshverfingar afrétt, og heitir þar Grænafjall nyrzt. Þar er farið yfir fljótið, en síðan liggur leiðin norðan við Tinda- fjallajökul og niður á Rangárvöllu. Vestanvert við Mælifellssand gengur gróðursælt dalverpi til norðausturs milli brattra fella, og heitir Hvanngil. Þar er fjallvegurinn sem næst hálfnaður, en hann er að gömlu lagi talinn 20 stunda lestaferð • byggða á milli. — í Hvanngili er sæluhús \ allstórt í hraunhvelfingu og hefir lengi verið, enda eiga þar flestir næsturstað, þeir, ; er veginn fara. Nokkuð austur frá Hvanngili verður ann- ar dalur, er gengu allt upp að Torfajökli. Gróður er þar enginn, og nefnist dalurinn Kaldaklof. Þaðan fellur kvíslarkom, er Emsturá heitir, vestur fyrir kjaft Hvanngils og I Markarfljót norðan við Emstrur. — Á sandinum, suður frá Kaldaklofi, er alda ein, sérstök og nafnlaus, og kemur hún hér síðar við sögu. Óhreint þótti áður fyrr á Fjallabaksvegi, einkum í nánd við Hvanngil og Kaldaklof, » og getur Sveinn Pálsson þess í ferðabók sinni. En nú er flest slíkt gleymt og grafið í forneskju. Eftir miðja síðustu öld bjó sá maður að Gröf í Skaptártungu, er Þorlákur hét og var Jónsson. Hann var bróðir þeirra merkis- bændanna Eiríks í Hlið og Gísla á Býjar- skerjum og talinn gildur bóndi. — Sá var siður Þorláks, að hann stundaði sjóróðra á Suðurnesjum hjá Gísla, bróður sínum, frá haustnóttum til vordaga, og fór hann þá of$ Fjallabaksveg, ef veður og færðir leyfðu, enda var hann talinn ferðamaður í bezta lagi. Þess er getið, að hann hafi þótt ölkær heldur um of og þó eigi síður kona hans, Kristín Símonardóttir, er hann kvæntist eftir bróður sinn. Haustið 1868 bjóst Þorlákur til sjóróðra að venju og hugðist að fara Fjallabaksveg. Með honum réðust til ferðar 3 menn aðrir, og voru þeir þessir: Jón Runólfsson, vinnu- maður í Gröf, 32 ára og ókvæntur, mikill ill maður vexti og afrenndur að afli. Árni Jónsson, er lengi bjó í Skálmarbæ í Álfta- veri, en hafði verið kaupamaður í Hlíð um sumarið. Hann var 52 ára og talinn heilsu- veill. Loks var Davíð Jónsson, 17 ára ung- lingur frá Leiðvelli í Meðallandi, og er sagt, áð áður en hann fór að heiman, hafi hann skipt bamagullum sínum milli systkina sinna með þeim ummælum, að hann mundi eigi vitja þeirra aftur. Þorlákur var sjálfur 44 ára og talinn fullhraustur maður og reyndur að harð- fengi. Það er sagt, að kvöldið áður en förin var ráðin, hafi þessir menn allir mætzt að Eiríks í Hlíð, og var þar þá fyrir fleira manna. Hægviðri var á, en meðan þeir töfðu, hlóð niður mikilli fönn, og hugðu menn uggvænlega horfa um ferðalag þeirra Þorláks, en hann brosti við, og kvaðst eigi mundu láta slíkt aftra ferðum sínum. Féll svo talið niður. Sunnudaginn 11. október, hálfum mán- uði fyrir vetur, lögðu þeir félagar upp, árla morguns. Ætluðu þeir að ná í Hvanngil um daginn og komast þangað í björtu, því að tungl var á síðasta kvartili og kvöldin dimm. Fjóra hesta höfðu þeir í ferðina og flutning á sumum, ef ekki öllum. Voru það færur þeirra: skrínur með smjöri og kæfu, fatnaður og annar farangur. Sumir segja, að þeir hafi haft tvo hesta undir burði, en tveimur skyldu þeir skiptast til að ríða. Annars fer hér ýmsum sögnum um. Tjald höfðu þeir ekkert, en sitt brekánið hver. — Sá mun hafa verið siður Skaptfellinga, að fylgja þeim á leið, er lögðu á fjöll síðla sumars eða hausts, og var þeirri venju eigi brugðið að þessu sinni. Fylgdarmaður þeirra félaga var Sæmundur Jónsson, bóndi á Ljótarstöðum, síðar hreppstjóri að Borg- arfelli, þaulkunnugur maður og greinagóð- ur. Er það eftir honum haft, að þeir hafi haft flutning á öllum hestunum og allþung- ar klyfjar, en hversu sem því hefir verið háttað, munu þeir þó allir hafa farið ríð- andi á stað, en fylgdarmaðurinn tekið þá hesta til baka, sem ekki áttu lengra að fara. Þennan morgun er talið, að verið hafi kalsarigning í byggð í Skaptártungu, en krapaslitringur til fjalla og vindur suðlæg- ur. Héldu þeir félagar nú frá Gröf eíns og leið liggur upp Skaptártungu, en komu við í Búlandsseli, næsta bæ við fjallið. Sagt er, að áður en Þorlákur í Gröf kvæntist, hafi hann verið trúlofaður stúlku, er Guðrún hét, en síðan brugðið við hana eiginorði með nokkurri nauðung vegna þess, að bróðir hans hafi beðið hann á deyjanda degi að taka að sér ekkju sína, Kristínu, er hann svo gekk að eiga. — Nú var Guðrún þessi vinnukona í Búlandsnesi hjá bróður sínum þar, og er mælt, að Þorlákur hafi sagt víð hana, er þau kvöddust: „Bráðum GLEÐILEG JÓL! Verkstniðjan Fram. GLEÐILEG JÓL! Blómaverslunin Flóra. GLEÐILEG JÓL! Vélsmiðjjan Héðinn. GLEÐILEG JÓL! Verksmiðjan Venus h.f. GLEÐILEG JÓL! íltvarpsviðfferðarstofa Otto B. Arnar. GLEÐILEG JÓL! Heildverzlun Jóns Loftssonar. GLEÐILEG JÓL! Efnalauffin Glœsir.

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.