Tíminn - 28.11.1962, Page 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarin-ison (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þor;teinsson FuIItrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjéri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-
húsinu Afgreiðsla. auglýsíngar og aðrar skrifstofur i Banka-
stræti 7. Símar: 18300—18305 - Auglýsingasími: 19523 Af.
greiðslusími 12323 - Askriftargjald kr 65.00 á mánuði innan-
Iands. í lausasölu kr 4.00 eint — Prentsmiðjan Edda h.f. —
v»
Uppljóstran Aka
Um langt skeið hefur ekki annað mál vakið meiri at-
hygli en sú uppljóstrun Áka Jakobssonar í viðtali við
Mbl., að kommúnistar hafi átt þess kost að fá embætti
dómsmálaráðherrans, þegar nýsköpunarstjórnin var
rnynduð haustið 1944, en þeir sjálfir ekki viljað það. Þar
mun að líkindum hafa ráðið það sjónarmið, að Brynjólf-
ur Bjarnason mun hafa talið annað ráðherraembætti veita
ámóta lykilstöðu, en hefði þann kost til viðbótar, að
þar væri auðveldara að vinna í kyrrþey og sá hinum þýð-
ingarmestu fræjum. Þetta var embætti menntamálaráð-
herrans, en því fylgir yfirstjórn allra uppeldismála og
menntamála í landinu.
Það hefur lengi verið ljóst öllum, sem eitthvað hafa
fylgzt með málum, að forkólfar Sjálfstæðisflokksins hafa
ekki veigrað sér við því að bjóða kommúnistum góð boð,
þegar þeir hafa talið sig þurfa á liðveiz'lu þeirra að halda.
Þeir buðu þeim stjórnina í Dagsbrún og Alþýðusambandi
íslands meðan verið var að brjóta niður áhrif Alþýðu-
flokksins þar. Þeir buðu þeim vorið 1942 að ráða stefn-
unni í verðlags- og kaupgjaldsmálum, ef þeir vildu styðja
minnihlutastjórn Ólafs Thors, og hlauzt af því tvöföld-
un dýrtíðarinnar á 8 mánuðum. Það var og vitað, að
þeir höfðu boðið þeim hin beztu kjör, þegar nýsköpunar-
stjórnin var mynduð. Gæðingar Sjálfstæðisflokksins vildu
allt til að vinna, að flokkurinn væri í stjórn, meðan verið
væri að sóa stríðsgróðanum. Það vissu menn þó ekki áð-
ur, að þeir hefðu gengið svo langt, að bjóða kommúnist-
um sjálft dómsmálaráðherraembættið og þar með gæzlu
laga og réttar í landinu — betta mikla vald sem komm-
linistar notuðu sér fáum árum síðar í Tékkóslóvakíu,
Ungverjalandi og víðar til þess að brjóta andstæðinga
sína á bak aftur og fullkomna yfirráð Rússa.
Sjálfstæðisflokkurinn þóttist á þessum árum ekki síður
vera mikill andstæðingur kommúnista en hann þykist
vera það nú. Skammir um kommúnista í Mbl. voru jafn-
vel öllu rosafengnari en þær eru nú. Samt hikuðu'
forkólfar Sjálfstæðisflokksins ekki við það að bjóða
kommúnistum lyklavöldin í þjóðíélaginu, ef það tryggði
samstarf við þá um sóun stríðsgróðans. I
Þessi afstaða Sjálfstæðismanna er óbreytt enn. Þrátt
fyrir stóryrðin og glamrið í Mbl. eru' þeir alltaf reiðu-
búnir til að taka höndum saman /ið kommúnista, ef þeir
telja sér minnsta hag í því. Þar er skemmst að minna á
hið sameiginlega verkfallsbrölt Rjarna Benediktssonar
og Einars Olgeirssonar sumarið 1958, þcgar þeir unnu
að því að fella vinstri stjórnina. Upp úr því spratt svo
hin innilegasta samvinna þeirra félaga' á árinu 1959,
þegar þeir stóðu saman að kjördæmabyltingunni. Á sum-
srþinginu 1959 var þetta áréttað með því. að kommún-
istar studdu Bjarna sem forseta sameinaðs þings og
Sjálfstæðismenn studdu Einar sem forseta neðri deildar.
Enn í dag eru þeir Ólafur og Bjarni að endurgjalda þenn-
?n stuðning, sbr. kosninguna i Norðurlandaráð og Sogs-
Etjórn.
Það er því ekki hægt að hugsa sér meiri hræsni og
óheilindi en þegar menn eins og Ólafur Thors og Bjarni
Benediktsson eru að láta blöð sín skrifa gegn kommúnist-
um og vara við þeim Hvenær sem er. eru þeir Ólafur
og Bjarni reiðubúnir til samstarfs við þá. ef þeir álíta
það Sjálfstæðisflokknum eitthvað tii hagsbóta. Það sýnir
feynslan fvrr og síðar
Og vissulega sést það bezt. hve alvörulaus þessi
/commúnistaskrif Mbl eru. begar það er jafnhliða upp
iýst. að forkólfar Sjálfstæðisflokksins hafi verið *,eiðu
búnir til að fela kommúnistum gæzlu laga og réttar i
iandinu.
Macmillan stendur höllum fæti
Kosningarnar á fimmtudaginn urðu nýtt áfall fyrir hann
SÍÐASTLIÐINN fimmtudag
fóru fram aukakosningar í
fimm kjördæmum j Bretlandi.
Það er sjaldgæft, að svo marg-
ar aukakosningar fari fram sam
tímis í Bretlandi og voru þær
því oft nefndar litlu kosningarn
ar. Með því var gefið í skyn, aS
þær væru annað og meira en
venjulegar aukakosningar, held
ur nálguðust það meira að vera
í líkingu við allsherjarkosning-
ar, a. m. k. hvað það snerti að
gefa mynd að afstöðu kjósenda.
Úrslita kosninganna var af
þessum ástæðum beðið með tals
verðri eftirvæntingu. í auka-
kosningum, sem höfðu farið
fram síðastl. vetur og vor, hafði
íhaldsfloklcurinn tapað miklu
fylgi, Verkamannaflokkurinn
haldið velli, en Frjálslyndi
flokkurinn unnið mikið á.
Spurningin snerist nú um það,
hvort þessi þróun myndi hald-
ast áfram.
SÍÐAN NÆSTU aukakosn-
ingar á undan höfðu farið fram,
hafði það gerzt, að allir flokk-
arnir þrír höfðu haldið flokks-
þing sín. Öll höfðu þessi þing
verið vel heppnuð. Frjálslyndir
héldu þing sitt fyrstir og kom
þar fram mikill sóknarhugur.
Jafnframt markaði flokkurinn
sér stórum róttækari stefnu í
innanlandsmálum en áður.
Hann lýsti áfram fylgi sínu við
-TnngðngiiTBreta í EBE. Flokks-
þing Verkamannaflokksins kom
næst og ríkti þar meiri eining
en um iangt skeið. Það stafaði
ekki sízt af því, að Gaitskell
formaður flokksins, tók þar
miklu ákveðnari afstöðu til
EBE en hann hafði áður gert.
Flokkurinn sameinaðist um þá
stefnu hans, að Bretar ættu því
aðeins að ganga í EBE, að hags-
munir þeirra og samveldisland
anna yrðu betur tryggðir en
stjórnin ætlaði að sætta sig við,
og jafnframt yrði það tryggt,
að Bretar fengju áfrarn ráðið
utanríkisstefnu sinni. íhalds
GRIMOND,
— flokkur hans jók mest
atkvæðamagn sitt.
flokkurinn hélt svo seinastur
flokksþing sitt. Þar tókst Mac
millan að fá lýst eindregnum
stuðningi við stefnu sína varð
andi EBE. Á flokksþinginu kom
fram miklu mejri einhugur og
einbeitnj' en menn höfðu al
mennt búizt við eftir ófarirnar
í aukakosningunum undanfar
ið.
Eftir flokksþingin var þaf
spá margra. að fhaldsflokkur
GAITSKELL,
flokkur hans vann tvö þingsæti.
inn myndi heldur rétta við i
næstu aukakosningum. Hann
væri kominn upp úr mesta
öldudalnum. Verkamannaflokk
urinn stæði í stað eða bætti
heldur afstöðu sína. Hins veg
ar þótti vafasamt, hvort Frjáls-
lyndi flokkurinn myndi halda
áfram að vinna á. íhaldsmenn
ráku mjög þann áróður, að
hann væri jafnvel orðinn öllu
meiri vinstri flokkur en Verka-
mannaflokkurinn, og því gætu
andsósfalistar ekki lengur veitt
honum stuðning.
BARÁTTAN í öllum kjör-
dæmunum var mjög hörð, ef
miðað er við aukakosningar. í
áróðrinum bar mest á ýmsum
sénnálum kjördæmanna og
stefnunni í innanlandsmálum
Afstaðan til EBE blandaðist
ekki verulega inn í kosninga
baráttuna, því að enginn flokk
anna virtist æskja þess að láta
það verða aðalmálið. Undan-
teknjng varð þó í einu kjör-
dæmi, þar sem óháður íhalds-
maður bauð sig fram sem and-
stæðing þátttökunnar { EBE.
Verður nánara vikið að því
^íðar.
Þegar kosningabaráttunni
lauk, stóðu spárnar þannig, að
íhaldsflokkurinn myndi halda
velli í fjórum kjördæmum, sem
eru nánast talin sveitakjör
dæmi, en tapa í einu þeirra.
sem er í Glasgow. Þar var spáð
sigri Verkamannaflokksins, m
a. vegna atvinnuleysis, sem nú
fer vaxandi í Skotlandi.
ÚRSLITIN í aukakosningun
um þessum urðu svo þau, að
þau sýndu nokkurn veginn
sömu þróun og í aukakosning
unum fyrr á árinu. íhaldsmenn
töpuðu mikiu fjdgi í þeim öll
um og misstu þingsætið í tveim
ur þeiria Jafnaðarmenn héldu
sæmilega velli. en bæ'tu ekki
atkvæðatöiu sína að ráði. þóit
þeir ynnu tvö þingsæti. Frjáls
Ivndi flokkurinn jók hins vegai
yfirleitt atkvæðatölu sína líkt
og áður Því fór þess vegna
fjarri, að sigurganga hans væri
stöðvuð Það virðist nú enn
Ijósara en áður, að íhalds-
flokknum stafar mest hætta frá
honum.
íhaldsflokkurinn tapaði þing
sæti lil Verkamannaflokksins ■
Glasgow. eins og spáð hafði
verið Hinu þingsætinu tapað'
hann hins vegar í því kjördæmi
þar sem hann hafði þótt sigur
vissastur, Dorseth South. f sein
ustu kosningum fékk frambjóð
andi íhaldsflokksins þar 22,050
atkvæði, frambjóðandi Verka-
mannaflokksins 15.357 atkv. og
frambjóðandi Frjálslynda
flokksins 6.887 atkv. Nú sigr-
aði hins vegar frambjóðandi
Verkamannaflokksins með
13.783 atkv., frambjóðandi
íhaldsflokksins fékk 13.079 at-
kvæði og frambjóðandi Frjáls-
lynda flokksins fékk 8.910 at-
kvæði. Auk þess fékk svo óháð
ur íhaldsmaður, er bauð sig
frarn sem andstæðing aðildar
að EBE, 5057 atkv. Það var
raunverulega framboð hans,
sem felldi frambjóðanda íhalds
flokksins. Það kom mjög á
óvart, hve mikið fylgi h»nn
fékk, og þykir það bezt sýna.
hve sterk sé andstaðan innan
íhaldsflokksins gegn EBE.
Flokksforustan er nú mjög
sögð óttast slík sprengifram-
boð, og því þykir nú víst, að
hún muni alls ekki efna til alls-
herjarkosningar næsta vor eða
áður en gengið verður frá
samningum við EBE, en slíkt
þótti ekki ólíklegt, ef úrslitin
i þessum aukakosningum hefðu
orðið íhaldsflokknum hagstæð-
ÚRSLIT þessara kosninga
þykja nýr og mikill ósigur fyrir
íhaldsflokkinn og þó sérstak-
Iega mikill persónulegur ósig-
ur fyrir Macmillan. Eftir ósigr-
ana fyrr á árinu gerði hann
miklar breytingar á stjórn sinni
en þær virðast ekki hafa breytt
neitt viðhorfi kjósenda. Mörg
blaðanna sögðu þá, að ekki
myndi nægja minna en að
BUTLER,
tekur hann viS af Macmillan?
Macmillan færi sjálfur. Eftir
kosningarnar á fimmtudaginn
eru þessar raddir enn háværari
en áður Macmillan má áreið-
anlega ekki verða fyrir öllu
frekari áföllum. ef hann á að
halda velli Líklegasti eftirmað
ur hans. ef ekki kemur til kosn
inga áður, er nú sem fyrr tal
inn Richard Butler.
Sennilegt þykir, að úrslit
kosninganna hafi þau áhrif á
samnjngana við EBE, að Mac
millan telji sig þurfa að ná hag
kvæmari skilyrðum en ella i
þeim efnum blæs þó vart byr
lega hjá honum Nýlokið er
þingkosningum i Frakklandi
þar sem de GauIIe sigraði glæsi
lega. Umboð það mun ekki
gera hann undanláissamari i
samningum við Breta. — ÞÞ
X í MIN N , miðvikudaginn 28. nóvember 1962
1