Morgunblaðið - 20.11.1951, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. nóv. 1951.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Frainkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
HÖFUDBOHG VFSTUR BÍ
LifskjörÍEi oo skipting arðsins
í ÖLLIJM þjóðfjelögum verður
vart hagsmunaágreinings milli
hinna ýmsu stjetta og starfs-
hópa. Á meðan ekki hefur tekist
að sætta vinnu- og fjármagn full
komlega verður erfitt að koma í
veg fyrir slíkan ágreining. Ln
það er þýðingarmikið að þjóðfje-
lagið leggi áherslu á að leysa
slík deilumál á friðsamlesan hátt
og koma i veg fyrir að þau hafi
stórfelld átök, verkföll eða verli-
bönn, í för með sjer.
Sjálfstæðismenn höfðu for-
ystu um það á sínum tíma að
sett var löggjöf hjer á landi, sem
miðaði að því að auðvelda frið-
samlegt samkomulag vinnuveit-
enda og verkalýðssamtaka um
kaup og kjör, Þeir fluttu á Al-
þingi árið 1936 frumvarp um
vinnudeilur. Var það byggt á lög
gjöf þeirri, sem frændbióðir okk-
ar á Norðurlöndum höfðu þá fyr-
ir alllöngu sett hjá sjer um þessi
efni. Þrátt fyrir bað var þessu
frumvarpi illa tekið af þeim, sem
töldu sig aðal málsvara verka-
lýðsins og þá fyrst og fremst af
leiðtogum Alþýðuflokksins. Þeir
kölluðu það m.a. „þrælalög" og
reyndu eftir megni að vekja
andúð gegn því og skapa tor-
trygni meðal launþega gagnvart
stefnu bess.
Af þessari skammsýni leiddi
nokkrar tafir á setningu vinnu-
löggjafar. En málið hlaut að ná
fram að ganga. Þjóðin hafði orð-
ið fyrir tilfinnanlegu tapi af lang
vinnum vinnudeilum. — Bæði
verkamenn og vinnuveitendur
sáu að brýna nauðsyn bar til að
ráðstafanir yrðu gerðar til frek-
ari tryggingar vinnufriði í land-
inu. Niðurstaðan varð svo sú að
löggjöf var sett, sem í flestum
atriðum byggðist á hinum upp-
runalegu tillögum Sjálfstæðis-
manna, sem beir Thor Thors og
Garðar heitinn Þorsteinsson
höfðu aðallega beitt beitt sjer
fyrir.
Þessi löggjöf hefur átt ríkan
þátt í að stuðla að friðsamlegri
lausn vinnudeilna. Hún leggur
að sjálfsögðu ekkert úrskurðar-
vald um kaup og kjör í hendur
dómstóla. Grundvöllur hennar
er þvert á móti algert samnings-
frelsi aðilja, verkamanna oe
vinnuveitenda. En hún stefnir að
því að gera samninga þeirra sem
ótvíræðasta og að því, að með
rjettarágreining sie farið að
landslögum. Verkföll og verk-
bönn eru ekki bönnuð en ákveð-
in skilyrið sett fyrir því að þeim
megi beita.
Tilgangur vinnulöggjafar-
innar er í stuttu máli sá að
firra þjóðfjelagið því tjóni í
lengstu lög, sem leiðir af
strandi samninga milli aðilja.
Þessi löggjöf þykir nú sjálf-
sögð og eðlileg af yfirgnæf-
andi meirihluta þjóðarinnar.
Hefur það greinilega sannast
að setning hennar byggðist á
framsýni og skilningi á þjóð-
arnauðsyn.
En þrátt fyrir þetta mikilvæga
skref í rjetta átt verður bví eng-
an veginn neitað að deilurnar um
skiptingu arðsins af starfi ís-
lensku þjóðarinnar rísa oft svo
hátt að mikið tjón er að. Þrátt
fyrir mikilsvert sáttastarf á
grundvelli vinnulöggjafarinnar
hafa orðið hjer langvinn verk-
föll, sem háft' háfa mikið tjón í
för með sjer, 1 senn fýrir deilu-
aðilja og þjóðina í heild. Mikil
nauðsyn er á því að laiðir verði
fundnar til þess að hindra slíkt
í framtíðínni.
Við íslendingar þyrftum í
raun og veru að eiga einhverja j
„efnahagsloftvog“, ef svo mætti
að orði komast, sem skorið gæti
úr því, hve hátt kaupgjald fram- j
leiðsla okkar getur borið á hverj-
um tíma. En hún yrði að njóta
viðurkenningar aðilja. Án sam-
komulags um rjettdæmi hennar
yrði lítt mögulegt að framkvæma
úrskurði hennar.
Það, sem í raun os veru skiptir
mestu máli, er að allur almenn-
ingur geri sjer grein fyrir þeirri
hagrænu staðreynd, að lífskjörin
ákveðast fvrst og fremst af verð-
mæti framleiðslunnar. Kaupgeta
einstaklinganna og þjóðarinnar í
heild byggist á arðinum af starfi
hennar r.jálfrar.
Islenska þjóðin er sennilega
jafnrjettissinnaðri en flestar aðr-
ar þjóðir. Hún þolir ekki að ör-
birgð og auðlegð búi hlið við hlið
í landi hennar. Lífskjör íslend-
inga eru nú orðin jafnari en
tíðkast víðast hvar annar staðar.
Af þeim ástæðum ætti að vera
auðvelt að finna friðsamlega leið
til rjettlátrar skiptingar þess
arðs, sem starf þeirra gefur.
Vera má að einhverjum
finnist þetta mælt af of mik- j
illi bjartsýni á þroska fólks-
ins. En sannleikurinn er sá að
við verðum að finna einhverja |
slíka leið. Þær 140 þúsundir .
manna, sem bvggja þetta'
land hafa ekki efni á að eyða
kröftum sínum í harðsnúnar
dcilur um skiptingu arðsins
af starfi þeirra. Við verðum
a.ð sætta vinnu og fjármagn.
Að því verða öll ábyrg öfl í
landinu að vinna. Það er á-
hrifamesta leiðin til þess að
tryggja Iífsltjörin.
Fcgins andvarp
LANDSFUNDUR Sjálfstæðis-
flokksins og þær víðtæku álykt-
anir, sem hann rferði í öllum
stærstu málum þjóðarinnar, hafa
farið mjög í taugarnar á Tíman-
um og Framsóknarflokknum. —
Kveður svo ramt að þessu, að
Tíminn gat ekki látið vera að
gefa opinberlega fró sjer fegins
andvarp, þegar lokið var að segja
frjettir frá landsfundinum í út-
varpinu. Kom þetta greinilega
fram í blaðinu s.l. föstudag, en
bar birtist feitletruð klausa á
fremstu síðu, sem hjet „Birtir
upp eftir hálfs mánaðar mold-
viðri“. Segir í greininni, að full-
an hálfan mánuð hafi verið lesn-
ar í frjettum ályktanir fundarins
og „að önnur eins ókjör hafi ekki
átt sjer stað fyrr eða síðar frá
þingi nokkurs flokks“!!!
„Það voru góðar frjettir“ að
þetta hætti, segir Tíminn í fegin-
leik sínum, enda hefur hann ótt-
ast það mjög, að landsfólkið hafi
hlýtt á ólyktanirnar. Mun það
koma í Ijós siðar, að sá ótti var
ekki ástæðulaus. Til þess að
hressa sig dálítið upp og reyna að
draga úr þeim áhrifum, sem þær
hafa haft, og munu hafa, hefur
Tíminn verið með sífellt nöldur
út af þeim. En það þykir þó ekki
nóg, heldur voru tveir ráðherrar
Framsóknarflckksins sendír af
stað, annar vestur í Dali og hinn
upp í Mýrasýslu, ásamt þing-
mönnum þessára kjördæma, ef
verða mætti til að rjetta við fylgi j
flokksins, því þeir eru mjög :
hræddir um að tapa þessum kjör
dæmum báðum við næstu kosn-
ir-gar. . ,y_.
HÖFUÐEORG Þýskalands cr
skipt milli hernámsveldanna fjög
urra. Þegar til þess kom að velja
til brdðabirgða höfuðborg fyrir
Vestur-Þýskaland, varð Bonn íyr-
ir vaiinu. .
SVIPMIKIL HÖLL
Háskólahöllin, sem reist er í
barokkstíl, er minnisverðasti
drátturinn í svip borgarinnar, og
alla tíð hefir hún verið eins og
brennidepill í lífi og tilveru henn-
ar.
Hjema var það, sem kjörfursta
erkibiskuparnir af Köln höfðu að-
setur. Eftir að ríkið hafði tekið
undir sig eignir kirkjunnar og
kjörfurstadæmið íjell til Prúss-
lands var höllin tekin fyrir há-
skólann, sem ennþá er þar til
húsa.
Hart var þessi höll leikin af
sprengjum stríðsáranna, en nú er
unnið að endursmíði hennar. í
svip virðist þó ekki noma mið-
hluti hallarinnar vera nothæfur.
Og háskólinn er ekki framar
brennidepill borgarlífsins, eftir að
ríkisstjóm sambandslýðveldisins
og Ríkisdagurinn fluttist til borg-
arinnar íyrir rúmum tveimur
árum.
LÍTIÐ SVIGRÚM
Fæðingarbær Beethovens er
ekki fallinn tii að verða höfuð-
borg stórs ríkis. 1 miðbænum í
kringum gömlu dómkirkjuna hef-
ir orðið að taka upp einstefnu-
akstur um margar göturnar. Og
þeir ökumenn, sem ekki eru kunn-
ugir krókaleiðum borgarinnar,
eiga fullt í gangi með að rata
gegnum hana.
Bak við dómkirkjutorgið eru
ranghalar og varla fært bílum
nema til einnar áttar.
1 Bonn eru um 120 þús. íbúar.
Hefur gengið erfiðlega að sjá
stjórninni og ríkisþinginu fyrir
húsakosti, embættismönnum stjóm
málamönnum, erlendum sendi-
mönnum og blaðamönnum, sem
þúsundum saman hafa streymt til
borgarinnar, eftir að hún varð
miðdepill Vestur-Þýskalands. —
Nokkur hluti þessa mannsafnað-
ar hefir orðið að leita til. næstu
Rínarbæja. Og ckki víðsfjarri
Bonn búa fulltrúar hernámsveld-
anna þriggja. Jafnvel stjórnar-
skrifstofurnar hafa orðiö að leita
hælis utan borgarmúranna. Ýms-
ir erfiðleikar hljóta vitaskuld að
fylífja því, að svona þröngt er í
höfuðborginni.
Einhverjir gárungar hafa líka
kallað hana höfuðþorp.
FRÁNKFURT AM MAIN
EÐA BONN
Nú kunna menn að spyrja,
hvers vegna Bonn hafi verið val-
in, þegar kjósa skyldi höfuðborg
í stað Berlínar. Menn þurfa ekki
lengi að litast um til að sjá, að
ekki hefir verið horfið að því ráði
vegna mikils húsrýmis. Bærinn
Góður handfæraafli
í Garðssjó
EINMUNATÍÐ hefir verið á Suð-
urnesjum undanfama viku, en
aflabrögð hjá síldveiðibátum eng-
in og allir bátar að hætta. Lítils-
háttar eru bátar suður með sjó
farnir að róa með línu og er afli
mjög tregur.
Aftur á móti er dágóður afli
á handfæri í Garðssjó og róa nú
10—15 trillubátar þar með tveim-
ur til þremur mönnum hver. Afl-
inn er 500—1000 kg. í róðri. Sjó-
menn þakka þcnna afla það ein-
dregið að ágætleg* er varin land-
helgin fyrir dragnótaveiðum, sem
hafa mjög spillt fyrir undanfarin
ár og sjómenn kenna aflaleysi
það, sem þá hefir verið.
Allur aílinn er settur í íshús og
skapar það þannig einnig atvinnu
í landi.
Ríkisþingiiásið í Bonn
slapp óngan veginn við tortím-
ingu stríðsins. Rústirnar :.iá hjer
ekki um eins stór flæmi og víða
annars staðar, til að mynda í
Köln, en þær eru þeim mun víðar
um bæinn á litlum svæðum.
Margt hefir verið um það rætt,
hvers vegna Bonn hafi orðið fyrir
valinu. Líklega hefir stjórnin ekki
viljað gera þá borg að stjórnar
aðsetri, sem íylkisstjórn hafði
aðsetur fyrir. Þar með voru 11
borgir dæmdar úr leik, en sigur
Bonn varð því auðunnari. Barátt-
an stóð seinast milli Frankfurt
am Main og Bonn.
Og Bonn hefir nú tekið á sig
nýjan svip. Allsstaðar rekast
menn á leiðarvísa, sem á stendur:
Til þinghússins, svo að mönnum
finnst allar leiðir liggja þangað.
Og það lætur víst nærri. Þing-
húsið er svo sannarlega miðdepill
borgarinnar, þó að það standi úti
við Rin í suðurhluta .hennar. All-
ir þeir Þjóðverjar, sem takast
ferð á hendur til Bonn, leita
fyrst og fremst til þinghússins.
Það er sama hvort þingið situr
cða ekki, allan liðlangan daginn
streyma gestir um götuna, sem
þinghúsið stendur við. Það er ný-
tísku hús, svona ekki beint eins
og menn gætu látið sjer detta í
hug, að ríkisþinghús sje. Það var
heldur alls ekki reist í því skyni,
að þar yrði háð þing, heldur var
það skólahús fyrir nema í upp-
eldisfræðum. — Fundarsalirnir
minna líka miklu fremur á
kennslusal en þingsal.
En hvað sem þinghúsinu líður,
þá kemur sá dagur, að Þýskaland
verður sameinað í eitt ríki og þá
eru dagar höfuðborgarinnar í
Bonn taldir.
Velvakandi skrifar:
tlI DAGLEGA 1ÉEWV
„Ein úr Samsölunni"
hefir orðið
JER kemur brjef frá stúlku,
sem vinnur í mjólkurbúð.
„Kæri Velvakandi. Að gefnu til-
efni langar mig að biðja þig að
birta eftirfarandi brjef.
Jeg hlustaði á útvarpserindi
það, er Ólafur Gunnarsson, sál-
fræðingur, hjelt þann 12. þ. m.,
þar sem hann deildi harðlega á
starfsstúlkur Mjólkursamsölunn-
ar.
Þar sem svo vill til, að jeg vinn
í þeirri mjólkurbúð, sem hann
hefir líklega átt mest skipti við,
þó að ekki sje það búðin, sem
hann talaði um, að hann hefði
fyrst skipt við eftir að hann kom
til landsins, þá get jeg ekki látið
hjá líða að gera nokkrar athuga-
serndir við ádeilu hans.
Misjafn sauður
í mörgu fjs
SÁLFRÆÐINGURINN talar um
að stúlkur í mjólkurbúðum
kunni enga kurteisi, annað hvort
hafi þeim aldrei verið kennd hún
eða þær hafi enga hæfileika til
að læra almenna háttvísi.
Jeg held nú satt að segja, að
starfsstúlkur Samsölunnar sjeu
hvorki betri nje verri en fóik við
önnur afgreiðslustörf. Það má
vel vera, að það fyrirfinnist stúlk
ur, sem eru ekki eins og helst
væri á kosið, én mjer virðlst ekki
hægt að dæma þær allar eftir
því, þar sem jafnan er misjafn
sauður í mörgu fje.
Tilkynnt öllum
landslýð
OG ÚR því að við tölum um
kurteisi, þá er best að segja
eins og er, að mjer finnst sál-
fræðingurinn ekki hafa sýnt
mikla háttvísi að lýsa vanþókn-
un sinni fyrir öllum landlýðs á
öldum Ijósvakans. Alveg hefði
verið nóg, að stúlkurnar hefði
fengið að lesa aðfinnsiurnar og
þeir, sem hafa eitthvað saman við
þær að sælda.
Við hljótum að hlýða
fyrirskipunum
VÍKJUM þá að flöskusölunni.
Jeg veit að sálfræðingurinn
kom til landsins á versta tíma,
því að þá voru flöskur ófáanleg-
ar, hafði okkur verið bannað að
selja þær um tíma og verða stúlk
urnar ekki sakaðar um það. Ætl-
ast er til að þær hlýði þeim regl-
um, sem þeim eru settar. Og það
gefur auga leið, að við megum
ekki lána flöskurnar, ef við meg-
um ekki selja þær.
Illa launuð lipurð
UM VIÐSKIPTI okkar sálfræð-
ingsins er það að segja, að
jeg vona, að hann hafi yfir engu
að kvarta. Við hjerna í búðinni
höfum sýnt honum fyllstu
kurteisi og lipurð í hvívetna og
reynt að greiða gctu hans á allan
hátt í hinum viðkvæmu mjóikur-
og flöskumálum, en þakklætið
þykir okkur skorið við nögl.
Læt jeg svo útrætt um þessi
mál. — Ein úr Samsölunni“.
Minnti á „feitu árin“
VO sannarlega fer kurteisi
verslunarfólksins batnandi eft
ir niðurlægingu stríðsáranr.a. En
bó komu „feitu árin“ mjer í hug
hjerna á laugardaginn, er jeg
átti leið um Miðbæinn. Jeg var
á leiðinni í verslun, þar sem jeg
vissi, að fjekkst hlutur, sem mig
vanhagaði um.
Þetta er lítil verslun með stór-
um og fallegum glugga, sem nær
hjer um bil niður á gólf. Er mig
bar að» gafst á að líta: í glugga-
kistunni frammi við dyrnar sat
afgreiðslustúlkan, en uppi á búð-
arborðinu sat ungur maðúr með
krosslagða fætur.
Jeg komst ekki nema að glugg-
anum í þetta sinn, og vel gæti jeg
trúað, öð fleiri viðskiptavinir
hafi hugsað sem svo, að ekki væri
vc-xt áð ónáða. j