Morgunblaðið - 21.09.1952, Blaðsíða 9

Sunnudagur 21. sept. 1952
MORGUNBLAÐIÐ
9

Ilcimsclcn
írá Alaska
í FYRSTA skipti í sögu Iandsin:
er kominn hingað skógrœktar
fræðingur frá Aiaska, dr. Ray
mond Taylor. Hann ér umsjónar
maður og tilraunastjórí þar vest
ur frá, og margfróður urn allt e.
að skógrækt lýtur.
Þegar fyrstu nákvæmu frá
sagnirnar af skógum Alaskaskag
ans bárust hingað til lands mei.
Hákoni Bjarnasyni skógræktar
stjóra, átti almenningur erfit
með að trúa því, hve stórvaxnii
skógarnir eru þar vestra, þar ei
loftslag er þar mjög svipað eð
eins og hér á landi.
Fleiri íslendingar hafa nú lagt
leið sína þangað og þrir eru þa.
við fræsöfnun í haust. Öllum frá-
sögnum þeirra ber saman um
vöxt og viðgang skóganna þai
vestra. Þegar Einar G. E. Sæ-
mundsen skógarvörður fór þang-
að vestur fyrir tveim árum, sagði
hann okkur m. a. þau tíðindi, að
hann gæti ekki betur séð, en
sitkaplóntur i uppvexti í þessum
skógarhéruðum yxu öllu hægar
en hér í Reykjavík.
Nú kemur þessi skógíræð-
ingur að vestan og segir okk-
ur m. a. að í hinum litia trjá-
lundi í Múlakoti séu árssprot-
ar á sitkagreninu ölíu lengri
en menn eiga aS venjast á
urigum plöntum fceima í A1
aska.
Enda þótt stöðín í Múlakoti sé
í skjóli fyrir norðanveðrum þá
eru austanrokin þar rnjiig ströng.
Þau fáu sitkagreni sem eru í
stöðinni hafi meira skjól en væru
þau ein á bersvæði. En augljósí
mál er að betur væru þau komin
til að taka út skjótan vöxt, ef
þau í sama loftsiagi og er í Múla-
koti, stæðu í samfelidum skógi.
Allt ber því að sama brunni.
Sitkagreniskógar á íslandi geta
fengið sama þroska og í Alaska.
Ljóst hvað gera
skal
HINN ameríski skógfræðingur
furðar sig á, að nokkurt hik geti
verið á íslendingum í skógrækt-
armálum yfirleitt. Hann segir
sem svo: Þið vitið að hér geta
dafnað skógar, bæði barrtrjáa og
lauftrjáa. Á hverjum degi í ævi
þjóðarinnar rekum víð okkur ó-
þyrmilega á, hve timbur er hér
dýrt og torfengið. Og því sé ekki
annað fyrir hendi fyrir þessa ey-
þjóð en lagfæra gróðurríki lands-
ins með skógrækt, lagfæra þá
ágalla á gróðurríki landsins, er af
því stafa, að fræ barrtrjáa hafa
ekki geíað borizt sjálfkrafa hing-
að til lands eins og birkifræið.
Dr. Raymond Taylor er sem
kunnugt er kominn hingað fyrir
tilmæli FAO nefndarinnar og
ríkissíjórnarinnar, svo stjórn
FAO geti fengið hjá honum
glögga skýrslu um skilyrði til
skcgræktar hér á landi cg hvort
ekki séu eðlileg rök fyrir því, að
útvega skuli fræ af hentugustu
trjátegundum híngað til landsins
í framtíðinni.
Eftir ummælum dr. Taylors að
dæma, tekur hann allan vafa af
um það, að skógræktgeti átt hér
mikla framtíð, og sé nauðsynleg
fyrir afkomu íslenzkw þjóðarinn-
ai-.
,.Fagur cr clalur —“
FYRIR 50 árum er skípulagðar
skógræktartilraunir byrjuðu hér
fvrir alvöru, vaknaði strax mik-
ill áhugi á því máli meðal al-
mennings. Það rifjaðist upp fyrir
mönnum að fyrir míðja 18. öld
hafði fremsta þjóðskáld okkar
Jónas Hallgrimsson, mælt spá-
dómsoroin alkunnu:
„Fagur er dalur og iyllist skógi
cg : ftj áífeif •• ‘nrieim,1' þegar aldlr
renna." , i • ■ 1
Og Hannes Hafstein tók j saiina
streng í hinu mikla aldamóta-
kvæði er hann lýsti hinum
fremstu verkefnum þjóðar sínn-
ar.
Alþýða manna tók upp skóg-
Merkileg heimsókn frá Alaska • Augljóst að skógræktin er
sjálfsögð • Hugsjón, sem lengi hefur vakað með þjcð vorri o
Sólarorkan í sparisjóði kynsléðanna • Gripir Þjóðminjasafns-
ins tilvalin undirstaða heimilisiðnaðarins • Merkilegt rann-
scknareíni » Mjclkaiverðið hækkar með i aupgjaldinu © Kapp-
h.laupið, sem leiðir til var.dræða
SITKAGRENI í UPPVEXTI
Menn taki eftir hve tcppsprotarnir eru langír, en trén hafa bætt þeim við hæð sína, sama sum-
arið og myndin er tekin. Hægt er að sjá hve trén háfa hækkað á hverju ári. Millibilin á milli
hliðarg-reinanna, sem hafa fuila iengd, segja fil um það. — Myndin er tekin í skógargræðu fyrir
ofan hina ciginlegu gróðrarstöð eða uppeldisstöð í Múiakoti, uppi á hinu svonefnda Kvíabóli. Sá
staður er með öilu skjóllaus og áveðra.
ræktarhugsjónina af óvenjuleg-' gildi landsins, nema að því litla
um áhuga. | leyti, sem sinuþófinn getur orðið
Sú hugsjón hennar kulnaði viðurværi fyrir harðgerðan út-
ekki út þó skógræktin ætti erfið
ara uppdráttar fyrstu áratugina.
en menn gerðu sér vonir um í
upphafi.
Nú hafa menn gert sér grein
fyrir hvernig á þeim erfiðleikum
og mistökum stóð. — Nú vita
menn, eins og dr. Tayior komst
að orði, að hér geta dafnað stór-
vaxnir skógar.
Eftir er nú aðeins að skipu-
leggja útvegun fjár til þess að
hrinda þessu máii örugglega
áfram á næstu árum.
beitarfénað. j'
En með því að rækta skóg
nær biaögræna trjánna í kol-
sýru loítsins og nauðsynleg
jarðefni fást gegnum ræturn-
ar. svo verðmætin hlaðist í
skógana. Kynslóðirnar sesn
skógana eiga, fá not af sólar-
orku allra þeirra sumra, sem
liðið hafa frá því skógviðirnir
voru gróðursettir unz þeir eru
feiidir. |
Enn er þess að gæta að öllu
grcnu landi á íslandi er fyrr eða
síðar voði búinn af uppblæstr-
inum. En leiðbeiningar dr. Tay-
lors um uppblásturshættuna og
lifir hvernig við henni eigi að snúast,
i, er ég vík að
Enn gæíir
misskilniiigs
Skógræktarhugsjónin
með þjóðinni vegna þess að hún er annar kapítul
vill prýða land sitt og hlúa að síðar.
gróðri þess. i
' 1 hvert sem skógræktin HeimilisiSnaturinn
þarf a aðstoð að halda.
a aöstoð aö halda, eru si-
fellt framréttar hendur til að
veita þá aðstoð. Þó hafa fjöl-
margir ísiendingar ekki enr,
komið auga á, hve skóg-
ræktin er nauðsynleg.Hversvegna
sú ræktun tekur allri annarri
ræktun fram og er blútt áfram
ómissandi til þess að viðhalda
gæðum landsins og efla hagsæid
þjóðarinnar á komandi öldum.
Skógræktin er einstæð vegna
þess, að þar sem skógur vex og
hefur eiginieika til að bæta við
vöxt sinn á hverju ári, fcætir
hann við verðgildi sitt mönnum
að fyrirhafnariausu.
Vöxtur skóga er miðaðn’’ v;ð
hve mörgum kúbikmetrum í viði
þeir bæta við sig á hexca.c iiverj-
um árlega.
Að sjálfsögðu er ársvcxturinn
þeim mun meiri, sem loftslag er
mildara. En það skiptir ekki að-
almáli hvort áisvóxtur skógar
nemur t. d. tveim eða þrem ten-
ingsmetrum á ári á hvern hekt
ara. Aðalátriðið er að skóginum
fari fram. Því skógartré eru sá
eini jarðargróður, sem áratugum
eða jafnvel: öldurrt saman bæta
við vöxt sinn.
Grasið, ög -annar gróður, sem
við íslendingar ræktum og byggj
um okkar landbúnað á, íeuur
visið til jarðar á haustnóttum.
Hvernig sem viðrar það og það
cj Þjóðmiríjasaínið
KOMIN er hingað til iands merk-
iskona ein frá Danmörku, for-
Gertie Wandel
maður hins danska Heimilisiðn-
aðarfélags, Gertie Wandel, ríkis-
þingmaður. |
í aldarfjórðung hefur hún
stjórnað hinu danska félagi, sem
heitir „Selskabft for Haandar-
bejdets Fremme".
Hún hefur sett upp heimilis-
iðnaðarsýningu hér í Listasafni
árið, eykur sá gróður ekki verð- \ ríkisins, er vekur mikla athygli
og rætt hefur verið um í blöð-
unum.
Samhliða því, að hún kynnir
danskan heirnilisiðnað og ýiefur
lýst því hvernig félag hennar hef-
ur unnið að framförum í Dan-
mörku í því efni, hefur hún ann-
að erindi hingað til lands. Að
benda okkur ísiendingum á, hve
mikil verðmæti við eigum í forn-
um útsaumsklæðum okkar og;
teppum, sem geymd eru í Þjóð-
minjasafninu.
Frú Wandel dáist að því, og
það með réttu, hvc miklum
dýrgripum Matthíasi Þórðarsyni
hefur tekizt að fá í Þjóðminja-
safnið okkar. Hún á naumast orð
til yfir það, hve mikia fegurð
þjcðminjar þessar hafa að geyma.
Síðan Kristján Eldjárn og að-
stoðarmenn hans luku vio í fyrra
vetur að raða í miðsali safnsins
hefur almenningi fyrst geíist
kostur á, að gera sér grein fvrir,
hve safn þetta er okkur verð-
mætt. Þó er m.a. eftir að raða
öilum kirkjugripunum og opna
þá deild safnsins almenningi.
I fyrri húsakynnum safnsins
var aðeins lítið eitt af vefnaði og
útsaum til sýnis, sakir þess hve
húsakynni þar voru óhentug og
þröng. En í hinni nýröðuðu deild
safnsins er nokkuð af vefnaði og
útsaum, sem nýtur sín tii fulls.
Mikið
rannsókr arefni
Næsti þáttur í starfsemi
Þjóðminjasafnsins er að list-
iðnaðarmenn, konur og karlar,
læri að notíæra sér safnið til
fulls, taki upp þann hátt að
láta safngripina örfa sig í Ieit-
inni að varanlegum fegurðar-
verðmætum.
Meðan safnið var i þrengslun-
um í þakhæð Landsbókasafnsins
og naut sín ekki, lögðu margar
hannyrðakonur bæjarins leið
sina þangað, gerðu vandaðar eft-
irlíkingar af þeim fornu klæðum,
sem þar voru geymd. En til þcss
að vel sé og safnið komi að full-
urn notum þurfa. listamenn, okk-
ar og hagleiksmenn að verða fyr-
| ir áhrifum af svip og blæ. hinna
fornu muna og gera fyrirmyndir
í samræmi við nútímakröfur í
■þjóðlegum anda.
| yið þurfum að eignast sér-
menntaða menn, sem leggja alúð
við að hirða um þau brot úr ís-
lenzkri listasögu, sem varðveitzt
hafa og kynna fyrir þjóðinni þau
I verðmæti, sem hún á á þessu
sviði. Fyrsta sporið til þess var
bygging hins nýja Þjóðminja-
| safns. Ef þetta kynningarstarf á
að vinnast rétt og vel, er það fyr-
irsjáanlegt að Þjóðminjasafnið
þarf innan skamms að fá yfirráð
yfir allri byggingunni og lista-
safnið þarf að fá sitt eigið hús-
næði.
Frú Wandel brýnir það fyrir
forystumönnum heimilisiðnaðar-
málanna, hve við íslendingar eig-
um í safni okkar niikinn og verð-
mætan stofn til fyrirmyr.dar fyr-
ir heimilisiðnað í framtíðinni.
M j ólkur hækkunin
ER Framieiðsluráðið hækkaði
verðlagið á mjólk í þessum mán-
uði, í samræmi við verðlagsgrund
vöil landbúnaðarafurðanna,
kvörtuðu andstæðingabiöð stiórn
arinnar yfir þessari nýju aukn-
ingu dýrtíðar og ráku upp harma
kvein, fyrh’ hönd alþýðu kaup-
staða og kauptúna.
Þjóðviljinn hélt því fram, að
þetta væri árás á hag aimennings
í kaupstöðum og kauptúnum og
það væri óréttlátt að almenning-
ingur skuli þurfa að draga við
sig neyzlu á mjólk og mjólkur-
afurðum.
Til skilningsauka fyrir þá
menn, sem vilja vita hið sanna í
málinu og fyigjast með ástæðun-
um fyrir þessari „auknu dýrtíð“
skal þetta tekið fram:
Árið 1939 fengu verkamenn
með Dagsbrúnarkaupi 3,6
mjólkurlítra fyrir kaup sitt
hvcrja vinnustund.
Árið 1951 gátu þeir fyrir
klukkustundarkaup sitt aukið
mjólkurkaup sín í 4,2 lítra, en
mismunur var sá á íímakaupi
og mjólkurkaupum > þcssi Évö
ár, að árið 1951 borgaði ríkis-
stjórnin mjólkurverðið niður,
sem mismuninum nam.
Ef engar niðurgreiðslur hefðu
átt sér stað í fyrra hefðu verka-
menn fyrir Dagsbrúnarkaup get-
að fengið sama mjólkurmagn fyr-
ir klukkustundárkaup, eins og
þeir fengu árið 1939, en hið nú-
verandi verð mjólkurinnar ónið-
i urgreitt nægði verkamönnum í-
| við betur til mjóikurkaupa en í
íyrra.
I Þeir geta nú eins og í fyrra,
| fengið 4,2 lítra fyrir klukku-
j stundárkaup, en væri engar nið-
, urgreiðslur á mjólkinni mundu
menn fá 3,77 lltra fyrir klukku-
stundarkaup í Dagsbrúnarvinnu.
j Eins og getið var um hér í
i blaðinu, þegar skýrt var frá
breytingunni á verðlagsvísitölu
landbúnaðarins, stafar hækkun
sú, sem orðið hefur á henni ein-
göngu af því hve kaupgjöld hef-
ur hækkað frá því í fyrra.
| „Dýrtíðin hefur enn aukizt
stórlega“, segir í Þjóðviljanum.
Blaðið gleymir að hæta því við,
að þcgar um hækkurs á verðlagi
landbúnaðai'EÍurða er að ræða,
þá stafar sú hækkun eingöngu af
hækkun kaupgjalds. — Á meðan
lög mæla svo fyrir, að kaupgjald
og verðlag á landbúnEðarafurð-
um skuli haldast í hendur, er til-
gangslaust fyrir stjórnarandstæð
inga að æpa um aukna dýrtíð við
bændur og heimta safntímis að
kaupgjald verði hækkað.
FYRRVERANDI utanríkisráð--:
herra Rúmcníu, Anna Paukáíl’,!'
hefur eins og kunnugt er ve^J
rekin úr embætti sínu, og er
> ij ; I
álitið, að hún verði dregjn fyr|]F
dómstólana innan, skamms ákæm^
fyrir minrjkandj kunnáttu ,-í
kommúnistiskum iínudansi.