Morgunblaðið - 21.09.1952, Blaðsíða 11

Sunnudagur 21. sept. 1952
i K. i i * • í i,; i f. m
MORGUNBLAÐIÐ
11 1
Pétusr Jakoissson:
Sr. ErsiiS Bförnsson:
VIÐ erum stolt af bókmenntum
okkar. Einkum fornbókmennt-
unum. Við vitnum í Heims-
kringlu Snorra, Eddu Snorra og
Eddu Sæmundar o. fl. Þykjumst
við þar mikil af. Víst eru þess-
ar bækur stoli okkar. Víst er
um það, að Norðurlandaþjóðirn-
ar og ef til vill fleíri þjóðir,
víldu gefa tugi milljóna króna
fyrir höfundarétt slíkra andlegra
verðmæta, sem ekki verða reikn-
aðar í verald.legri mynnt.
Við eigum fleiri höíunda. sem
frambærilegir eru á heímsmæli-
kvarðann. Skyldi ekkí sérhver
menningarþjóð telja sig stóra og
stolta af skáldverkum Einars
Benediktssonar og Matthíasar
Jöchumssonar, ef þeim íhefði
hlotnast sú hamingja að eiga
þessa höfunda. Skvldi ekki sér-
hver menningarþjóð vera sæmd
af ritverkum dr. Helga Péturs-
sonar, og svona mætti lengi
telja, ef tími og rúm væri fyrir
hendi.
Má ekki þjóðin vera stolt af
ritverkum Jóns Vídalíns biskúps
í Skálholti, Vídalínspostillu. Að
minnsta kosti ættu prestar lands
vors að vera það. Þar hefir kirkj-
unni tæmst Mímisbrunnur, sem
hún getur óendanlega bregt af.
Mundi þjóðin ekki geta verið
stolt af ritverkum séra Haraldar
Níelssonar, Árin og Eilífðin. í
þessum bókum er auðsupp-
spretta, sem aldrei verður metin
til fjár, og, sem er óþrjótandi
eins og sjálf eilifðin.
Sá, esm þetta ritar, var svo
heppinn að vera einn af safnað-
armeðlimum séra Haraldar Níels
sonar, nær öll árin. sem hann
flutti prédikanir srfiar hér í
Iteykjavík. Var kirkjuganga mín
til hans ein af allra skemrntileg-
ustu stundum lífs míns og meðal
lærdómsríkustu kennslustunda,
sem ég hefi orðið aðnjótandi. Ég
man eftir séra Haraldi Níelssyni,
og það muna margir eftir hon-
um. Hvar sem maður mætti hon-
nm sló birtu á Ieið manns. Hve-
nær sem maður hlustaði á hann
varð maður fróðari og betri mað-
ur eftir en áður. Hann lyfti sín-
um söfnuði til hæða og honum
tókst það á svo léttan og ein-
faldan hátt að unruia sætti og
ógleymanlegt er.
Ég get sagt það af einlægni
hjarta míns, að mér finnst ég
ekki hafa heyrt guðsorð flutt í
ldrkju síðan séra Haraldur Níels-
son létzt. Svo munu fleiri vera.
Það var ánægjulegt að sjá fólk
á kirkjugöngu til hans, það var
svo bjart yfir því. Hann flutti
sinar prédikanir í Fríkikrjunm.
Virðist mér enn slá ljóma á
ldrkjuna fyrir að hafa öðlast
þann heiður og hamingju, að
hafa haft slíkan konung í ríki
endans innan sinna veggja. Má
merkilegt heita, að safnaðár-
síjórn Dómkirkjunnar skildi
synja honum aðgang að kirkj-
unni. Er slíkt þáverandi safn-
sðarstjórn Dómkirkjunnar til
lítils sóma, svo ekki sé dýpra að
orði kveðið. i
Vil ég sérstaklega minnast
hæna þeirra, sem séra Haraldur.
Níelsson flutti við messur sínar.
Voru bænirnar í senn h-eitar og
mildar. framsettar af dýpi hjart-
ans. Ef maður fylgdist með þoim,
fann maður að þar talaði trúar-
hetjan, sem ekkert hik þekkti
á þeim vettvangi. Ennfremur t
talaði spekingurinn, hugsjóna- j
maðurinn og skáldið. Heyri
höfundur lífsins annars nokkurt
orð héðan af vorri jörðu, þá hef-
ir hann heyrt bænir séra Harald-
®r Níelssonar, syo/yoiy þser.^ett-., ■
ar fram af nhSilIiHraarsanMRBÞ* ■
ingu, andakrafti og mælsku.
Séra Haraldur Níelsson hafði
óendanlegt vald á islen?ku smáli,
eins og bækur hahs bera hónum
bezt vitni, en auk þess talaði hug
sjónamaðurinn, fræðimaðurinn
og skáldið, en undirspilið ann
aðist trúarsannfæringm. anda-
krafturinn og hjartalagið, sem
engin takmörk virtust sett. Með-
an á flutningi ræðunnar stóð,
heyrðist hvorki stuna né hósti í
kirkjunni, ef svo mætti að orði
kveða. Allir vildu hlusta. Eng-
inn vildi missa eitt orð eða setn-
ingu úr ræðunni. Næsta setning
gat verið svo gullvæg, að menn'
þyrftu að læra hana, óg hún að
vera í minni manna, og fijóta á
sökkvisæ gleymskunnar um alla
eilíið. Þá hefi ég engan mann
heyrt loka ræðum sínum eins vel
og séra Haraldur Nielsson. Það
var eins og hann sækti sig í ræð-
unni og endirinn yrði allra bezt-
ur. Eru þeir sambærilegír hess-
um efnum séra Haraldur Niels
son og Einar Benediktsson. All-
ir, sem lesið hafa Einar vita að
hann lokar kvæðum sínum með
hinni mestu snilld. Því verða
menn að lesa hvert kvæði til
enda. Við urðum að hlusta á
ræðu séra Haraldar til enda, allt -
af batnaði hún og endirinn var
guðdómlegur.
í bernsku minni heyrði ég
Vídalínspostillu lesna oft og
mörgum ' sinnum. Ekki var ég
dómbær á gildi hennar og mikil-
leik. þá. Máske er ég enn ekki
nægilega dómbær á ágæti henn-
ar. Samt er það nú svo, að frá
æsku hefir þessi bók verið kunn-
ingi minn, og, er ég færðist fram
á manndómsárin hefi ég gert mér
nokkurt far um að lesa hana og
kynnast henni. Tel ég þeim tíma
vel varið, sem ég hefi eytt í lest-
ur hennar. Hún hefir ávallt gott
og sitthvað nýtt að bjóða. Hún
hefir oft gefið mér tilefni til að
hugleiða lífsins dýpstu rök og
tilefni til að velta fyrir mér þeim
háleita sannleika, sem kirkjan
kennir. Þar talar stórbrotinn
kirkjuhöfðingji, sem talar eins
og sá, sem vald hefir. Vídalín
hefir verið frjálslyndur og að
sjálfsögðu langt á undan sinni
samtíð í þeim efnum, hreinn og
hispurslaus, sagði háum og láum
til syndanna, án alls manngrein-
ingarálits. hræddi fólkið ekki á
kvalastaðnum, en beindi því veg-
inn til trúarinnar og benti því
á, að í trúnni fyndi það allan
sannloikann.
Ég hefi stundum velt því fyrir
mér hvort við hefðum efni á, að
láta bókina Vídalínspostillu og
bækurnar Árin og Eilífðin liggja
ónotaðar á hillunni og komist að
þeirri niðurstöðu að svo er ekki.
Meðan við berum aðalsmerki
mannsins eru þessar bækur okk-1
ur ómctanlegur fjársjóður. Mímis j
brunnur, sem við þuríum að.
berja af. Svo lengi sem við rétt- j
um okkur upp og horfum upp í j
himininn, þennan mikla röðla-
hjálm, sem á björtum vetrar-
kvöldum sýnir okkur milljónir j
af síkvikandi ljósum, þurfum j
við á andlegu munngáti að halda. j
Meðan við munum eftir því, að
þann hæfileika hefir maðurinr
fram yíir dýr merkurinnar, að
hann getur rétt sig upp og horft
inn í himininn, þetta mikla sig-
urverk almættisins, þá verðuin
við líka að muna og sk’.ija, að
meistaraorð Vídalíns og íl irald-
ar, er okkur ódáinsveig, okkur
til andlegrar uppbyggingar Það
er mikill hæfileiki, að geta réit
sig upp og horft upp í mminii'in,
og hann er ákaflega rrnkih virði
sé hann réttilega notaður.
Frá dulspeki guðfræðinnar get
ég ekki gert samanburð á þeim
tveimur meisturum orðsins, sem
ég hefi gert hér að umtaisefni,
en, ég hygg það rrjála s^nnast, að
þeTfaséu fcáðir mjÖg! samtækir og
sambæriiegir og megi vart á
milli sja hvor’ fremri er. Báðir
eiga þeir þann eld andans og það
vald á máli, sem heldur gildi
sínu meðan íslenzk tunga er töl-
úð og andi vor býst í jarðneskt ■
orð. Báðir þessir miklu höíðingj-
ar í ríki andans tala vonlitlum
traust og kjark á því máli, sem
hjartað skilur. Báðir hafa þeir
reist sér aðalsmark andans. sem
aldrei máist af skildi þeirra. Báð-
ir eru þeir á undan prestastétí
vorri, sem lærðir og leikir geta
orðið stórir af að lesa og til-
einlta sér í ræðu og riti. Bænir
’beggja bera enn mál vort fram
fyrir drottinn allsherjar, ef nokk
urt mannlegt orð stlgur til hans.
Báðir eru þeir meistarar íslenzki
ar tungu. Hygg ég að sérhver
stórþjóð, á yfirborði jarðar, hefði
verið stolt af þeim og taiið þá
sér til stórsóma og verk þeirra
sér ómetanlegan fjársjóð.
Finnst mér viðeigandi að skora
á kirkjustjórn landsins að hlut
ast til um að bækurnar, Vídalíns
postilla og Árin og Eiliíðin, verð'
kynntar þjóðinni gegnum Ríkis
útvarpið og skora á Útvarpsráð
að láta lesa bækur þessar í Ríkis
útvarpið á vetri komanda. Fyrir
þá nýung mundi fjöldi útvarps-
hlustenda vera af hjarta þakk
iátur.
P. Jak.
Kcnungíegff naín
BANGKOK — Phumiphon
Aduldet konungur í Síam, hef-
ur gefið frumburði sínum nöfn,
sem íylla sjö línur í venjulegum
dagblaðsdálki. í daglegu máli er
hann þó aðeins kallaður Vajura-
longkorn.
Bif r eiða vörusr s
Framluktir
Iírettaluktir
Þokuluktir
Afturluktir
Luktagler
Luktarammar
Miðstöðvar, 6 volta
Lof tnetsstangir
Loftmælar
Þurkublöð
Þurkuarmar
Vatnslásar
Flautur, 6 og 12 volta
Startrofar
•
Starthnappar
Kveikjarar
Iláspennukefli
Rúðuþurkur
Benzinlok
Handföng
Rafgeymar
Dynamóar
Startarar
Kveikjur
Motlugúnimí
Limog Br'liir
Cúmmílím
Rafkerti
Blöndungar
Ilosuklemmur
Toppakítti
Iireinsibón
Bílabón
Bónklútar
Vatnskassaþcttir
Vatnskassahreinsir
ZERONE-frostlög
M-t? 6 XDíte
Bifreiðavöruverzlun
Friðriks Bertelsen
Sími 2872.
KIRKJUDAGUR Óháða frí-
kirkjusafnaðarins er í dag eins
og kunnugt er af fréttum. Ég
hefi ásamt fleirum starfað nokk-
uð að undirbúningi þessa safn-
aðardags bæði nú og í fyrra, og
get ekki orða bundizt með öllu.
í rauninni er það aðeins ívennt
sem ég vil segja: ,
í fyrsta lagi þakka því safn-
aðarfólki, og öðrum, sem hafa
undirbúið daginn og lagt fram
fé og fyrirhöfn og brennandi
ihuga. Það hefir verið uppörv-
mdi að starfa með þessu fólki
að sameiginlegum áhugamálum,
og nú sjáum við hilla undir iram-
cvæmd þeirra.
í öðru lagi vil ég hvetja alla
hina, sem ekki hafa tekið þátt í
indirbúningnum, að láta ekki á
sér standa í dag, heldur koma
og njóta þess, sem á borð verður
mrið, bæði andlega og efnislega
talað, dagurinn er liátíðlegur
haldinn fyrir alla, sem vilja
koma. Get ég t. d. ekki látið
íjá líða að benda safnaðarfólki
og öðrum á hið veglega veizlu-
kaffi, sem konur úr Kvenfélagi
?afnaðarins framreiða eftir messu
. dag frá kl. 3—7 e. h. í Góð-
templarahúsinu. Það er ekki
hægt að launa þessum áhuga-
sömu konum betur veizluhald-
ið en drekka upp allt þeirra
kaffi og eta allt það brauð, sem
þær hafa bakað og smurt með.
En til þess að þær öðlist þau laun
er öllu safnaðarfólki, r.em heim-
angengt á, og miklu fleirum,
óhætt að koma og neyta þess sem
fram er borið eftir vild, svo
rausnarlegar eru þessar konur
og svo mikið traust bera þær til
ýkkar væntanlegra kaffigesta,
sem þessar línur lesið. Sjálfur
mælist ég sérstaklega til þess við
safnaðarfólk að það launi þess-
um konum höfðingskapinn í dag
eins og þær heizt kjcsa.
Einnig vil ég nota tækifærið og
benda á skemmtunina í kvik-
myndasal Austurbæjarskólans í
kvöld kl. 9. Þar talar hinn kunni
mælsku- og gáfumaður, séra
Jakob Kristinsson, sem of sjald-
an lætur heyra til sín nú orðið,
og Arndís Björnsdóttir hin ó-
brigðula listakona les upp. Enn-
fremur verður kórsöngur og
merk frönsk kvikmynd, Guð-
spjall steinsins, frá höggmynda-
list í frönskum kirkjum.
Að lokum vil ég þakka öllum,
sem á einn eða annan hátt leggja
fram sinn skerf í dag til þess
að efla safnaðarstarfið, verum
öll með einum huga að verki í
dag og alla daga.
Með kærri kveðju og þökk
fyrir birtinguna.
Bumley efsf í!. deild
Á MÁNUDAG og miðvikudag
fóru fram nokkrir leikir í ensku
deildakeppninni:
I. deild:
Aston Villa 0 — Wolves 1
Blackpool 3 — Chelsea 1
Stoke City 0 — Preston 0
Tottenham 3 —■ Liverpool 1
Cardiff 1 — West Bromw. 2
Manch. City 0 — Burnley 0
Portsmouth 2 — Arsenal 2
Sheffld W. 2 — Middlesbro 0
Sunderland 0 — Newcastle 2
Liverpool tapaði nú fyrsta leik
sínum í haust, en það var eina
liðið í I. deild, sem enn var tap-
laust. Staðan er nú:
- Leynislarhemi
Framh. af bls. 8
SOVÉTSAMBANDIÐ MUN
SPRINGA SUNDUR
Einn góðan veðurdag á kom-
andi árum mun Sovétsambandið
springa sundur. Hinir 180 milljón
ir Rússa munu rísa upp og ómót-
stæðilega tortíma harðstjórunum.
Hið mergfúna slcipulag kommún-
ista, sem er hið ægilegasta sam-
særi veraldarsögunnar gegn
verkalýðsstéttinni, mun hrynja
til grunna, og upp aftur rísa í
þess stað nýtt, friðelskandi og
lýðræðislegt Rússiand.
(í bókinni „Dómur þriggja ára-
tuga“, undir ritstjórn Julien Stein
berg, er m. a. skýrt rækilega frá
uppreistinni í Krónstad. Landið
var alveg á heljarþröminni eftirj
þriggja ára „borgarastyrjold“ og!
kúgun margvíslega. í Petrogradj
(nú Leningrad) voru birtar áskor
anir og bornar fram kröfur verka
lýðsins, m. a. þessi:
„Fyrst og fremst verða verka-
menn og bændur að öðlast frelsi.
Þeir vilja ekki sætta sig við að
lifa á fyrirskipunum, boðum og
banni Bolsjevikka. Þeir vilja
sjálfir ráða ákvörðunum sínum“.
Svar Lenins var enn meiri kúg-
un. Og þá skárust sjóliðar og
verkamenn í Krónstad í leikinn.
— Lenin og Trotsky gáfu út und-
irritaðan úrskurð, að hér væri um
samsæri og uppreist að ræða.
Verkamenn, sjóliðar og hermenn
voru handteknir hrönnum saman,1
og heilar fjölskyldur teknar í
gislingu.
Blaðið „Krónstaðarbúinn“ svar
aði harðstjórtmum á þessa leið:
„Hér er hafin uppreisn gegn
þriggja ára harðstjórn og kúgun
kommúnista einræðisins, sem hef-
ir algerlega yfirgnæft hina 300
ára görnlu harðstjórn ekwæðis-
keisaranna. Vér kjósum frekar
dauðann, en að hopa eitt íet“. Og
þeir fengu líka sannariega að
deyja! — Það er ljót saga, sem
ekki verður sögð hér að þessu
sinni).
L U J T Mrk. St.
Burnley 8 5 2 1 12-7 12
Liverpool 8 5 2 1 13-8 12
Wolves 8 5 2 1 14-9 12
Blackpool 7 5 1 1 16-7 11
W. Bromw. 7 5 0 2 12-9 10
Charlton 7 3 3 1 15-10 9
Arsenal 8 3 3 2 14-12 9
Preston 7 2 4 1 10-7 8
Middlesbro 7 3 2 2 11-9 8
Chelsea 8 3 2 3 15-10 8
Tottenham 8 3 2 3 14-14 8
Manch. Utd 7 3 1 3 8-8 7
Sunderland 7 3 1 3 8-12 7
Portsmouth 8 1 4 3 9-13 6
Newcastle 7 2 3 2 12-11 5
Bolton 7 2 1 4 6-11 5
Sheffld W 7 2 1 4 6-12 5
Stoke 8 2 1 5 10-16 5
Aston Villa 7 2 0 5 7-14 4
Cardiff 8 1 2 5 7-10 4
Manch City 8 1 2 5 11-16 4
Derby Co. rj I 1 1 5 9-14 3
í fyrri viku fóru fram þessir
leikir, í II. deild, en þeirra hefur
ekki verið getið fyrr:
Doncaster 1 — Huddersfield 1
Notts Countv 1 — Fulham 1
Á mánudag og miðvikudag fóru
fram þessir leikir í II. deild:
Hull 3 — Blackburn 0
Rotherham 2 — Southampton 2
West Ham 4 — Leicester 1
Birmingham 2 — Leeds 2
Brentford 0 — Sheffield Utd 0
Fulham 6 — Notts County 0
Huddersfieid 3 — Doncaster 1
Nottm Forest 1 — Lincoln 1
Plymouth 0 — Bury 0
neðst:
Huddersfld 8
Plymouth 7
Birmingh. 8
Sheffield U 8
Barnsiey
Bufy
staðan nú efst og
U J X Mrk. St.
5 3 0 18-5 13
5 2 0 18-10 12
4 3 1 13-11 11
4 2 2 11-11 10
2 2 4 15 16 6
1 2 5 10 15 4
1 1 5 7 19 3
0 3 4 7-13 3
Geir Haiigrímsson
héraðsdómslögmaStar
Eafnarhvoli — Rej-í;e.t1S
Símar 1228 og 1154.
I