Morgunblaðið - 26.05.1956, Blaðsíða 2

2
MORCUISBLAÐIÐ
Laugardagiu’ 26. mní 1956
Kristján Albertsson:
„Værðarlega í hægindastólnum"
EKKI get ég að því gert, að ég
hneykslast ævinlega meira á
þeirri tegund af pólitísku bulli,
sem skáldið Halldór Laxness tel-
ur sig hafa einkarétt á — en á
nokkru öðru bulli, sem framleitt
er á íslandi. Veldur að sjálfsögðu
nokkru um hneykslun mína, hver
maðurinn er, sem svo margt leyf-
ir sér algerlega óþolandi.
Fyrir skemmstu birtu blöðin
viðtal við Laxness, þýtt úr er-
lendu blaði. Þegar hann var
spurður um stjórnmál svaraði
hann eitthvað á þá leið, að skó-
smiður ætti að sóla skó og skálö
að halda sér við blekið (skáld-
verk sín?).
Ekki er hann þó fyrr kominn
heim en hann lætur ritstjóra
Þjóðviljans ginna sig til að
gleyma sínum góða ásetningi.
Blaðið birtir langt viðtal við Lax-
ness. Ritstjórinn og skáldið sitjc
„værðarlega í hægindastólum" á
vinnustofu Laxness, og skáldið
lætur enn einu sinni hafa sig ti
þess að fara að tala um pólitík,
og þá auðvitað í tón þess sem
valdið hefur, og getur tekið stórí
upp í sig. Öll framleiðsla á ís-
landi er því sem næst fallin i
kalda ko!, skilst manni. „Ég veií
ekki betur en að hernámið sé ac
gera okkur gjaldþrota“, segii
Laxness. „Við höfum ekki lengui
efni á að rækta landið og draga
fisk úr sjó. Þótt allur heimurinn
standi með gull í höndum og
bjóði í fiskinn okkar, allt frá
Afríku til yztu afkima Evrópu
stendur á okkur að framleiða
hann.“
Hvers vegna í ósköpunum þarí
Laxness að vera að geðjast Þjóð-
viljanum með þessu og þvíum-
líku?
HERTEKNUM ÞJÓÐUM
LÍÐUR VEL
Skáldið þreytist ekki á að róma
það hve herteknum þjóðum líði
vel. Enn er í fersku minni fagn-
aðaróp Laxness þegar rússneski
herinn bxauzt inn í Pólland, „frið-
samlega" — af því að Pólverjar
gátu engum vörnum við komið
gegn árás Stalins morðingja,
vegna þess að þeir áttu um sama
leyti líf og frelsi landsins að verja
gegn bandamanni Stalins, Adolf
Hitler.
Fyrir nokkrum árum kom Lax-
ness frá Austur-Þýzkalandi, sem
þá var og enn er íullt af rúss-
neskum her — þeim hinum sama
sem notaður var til að skjóta á
verk'amenn í Berlín, þegar þeir
ókyrrðust undir oki Jóseps Stal-
íns. Skáldið sagði að sér virtist
fólki þar eystra „líða vel“!
Sama segir hann nú um fólkið
í Tékkóslóvakíu, sem kúgað var
undir kommúnismann fyrir átta
árum, eftir að Jósep Stalin hafði
sent þangað einn af sínum ill-
ræmdustu böðlum, og látið hann
minna stjórnarvöldin í Prag á
rússneska herinn, sem umlukti
landið, og var reiðubúinn til þess
að skerast í leikinn ef kommún-
ista-svikurum landsins yrði sýnd
mótspyrna. „Fólkið er vel klætt
og mjög glaðlegt", segir Laxness.
EIN UNDANTEKNING
Ein er þó sú þjóð, að dómi
Laxness, sem hefur mátt þola
þungar búsifjar af völdum er-
lends hers — og það eru íslend-
ingar! Ekki hefur þó sá her verið
notaður til þess að skjóta á verka-
menn, né einum stafkrók verið
breytt í íslenzkri stjórnskipun
fyrir áhrif hans, né frelsi lands-
manna skerzt um hársbreidd fyr-
ir tilkomu hans. Þó þarf skáldið
að æsa sig upp í einhvern hjákát-
legan blossa, þegar á þennan her
er minnst, — til þess að geðjast
Þjóðviljanum. Skáldið segir:
„Ef til er þjóð sem sér sóma
sinn í því að sópa gólf fyrir dáta,
þá á hún ekki betra skilið, þá er
bezt hún liggi í gólfunum hjá
erlendri herstjórn .... Sú þjóð
getur ekki kallað sig sjálfstæða
sem biður útlendinga að ganga
á sér.“
Hvers konar brjóstheilindi eru
það, að vera að koma frá Tékkó-
slóvakíu og tala svona um dvöl
hins bandaríska varnarliðs —
sem við íslendingar báð'um um
eftir að morðinginn Jósep Stalin
hleypti af stað stríði sínu í Kóreu,
og allur heimurinn stóð á öndinni
af ótta um að ný heimsstyrjöld
væri í aðsigi?
Hundruð þúsunda hafa flúið
Tékkóslóvakíu undan rússneska
hernum og síðar flugumönnum
Frh. af bls. 1
skipar 5. sæti listans. Hún komst
m.a. þannig að orði, að ný við-
horf hefðu skapazt. Gamlir stjórn
málamenn hefðu myndað ný
bandalög og lagt fyrir fyrri kjós-
endur sína að ráðstafa atkvæð-
um sínum á nýjan hátt. Þetta at-
ferli væri með þeim hætti, að
ýmsum væri skapi næst að sinna
ekki kallinu.
En það er einnig annar hóp-
ur, sem mun hugsa sig vel um.
Það er unga fólkið, sem nú
gengur að kjörborðinu í fyrsta
skipti, sagði frú Ragnhildur.
Hópurinn er stór og lóðið, sem
æskan leggur á metaskálarnar
er þungt.
HIÐ GÓÐA í MANNSSÁLINNI
Undir lok ræðu sinnar, komst
frú Ragnhildur Helgadóttir þann-
ig að orði, að Sjálfstæðisflokk-
urinn þyrfti ekki að fara í neina
launkofa með stefnu sína. Hann
stefnir að uppbyggingu og bætt-
um hag, sem fæst með samstöðu1
allra stétta, er vinna í einni fylk-
ingu í anda sjálfstæðis, frelsis og
framtaks. Það væri óumdeiian-
legt, að maðurinn, einstaklingur-
inn, skipti mestu máli. Sá, sem
heldur að ill öfl ráði í mannsál-
unum, treystir þeim ekki til að
■'ara með frelsi sitt. Sá, sem trúir
á hin góðu öfl, trúir á einstaklings
frels^ Sá, sem trúir á einstakl-
ngsfrelsið kýs ’Sjálfstæðisflokk-
inn.
Vinnum að sigri hans, sagði
frú Ragnhildur Helgadóítir að
lokum.
Ræðu frú Ragnhildar var
ákaft fagnað af hinum mikla
fjölda fundarmanna.
JHANN HAFSTEIN:
Síðastur tók til máls Jóhann
Stalins, sem sviptu þjóðina frelsi
og mannréttindum. Hefur nokk-
ur orðið að flýja ísland undan
ameríska hernum? Hvernig get-
ur Laxness fengið af sér að sitja
„værðarlega í hægindastólnum“
með ritstjóra Þjóðviljans, riý-
kominn úr hinum kúgaða heimi
austursins, og láta dæluna ganga
um að við íslendingar sópum gólf
hjá dátum, og annað ámóta vitur-
legt?
„Það dylzt nú engum manni að
Atlantshafsbandalagið er aðeins
pappírsgagn og tilbúningur", seg-
ir Laxness. Þegar hann kemur frá
útlöndum, setur upp páfasvip og
svarar spurningum Þjóðviljans,
þá talar hann mjög í vísdóms-
orðum af þessu tagi, endursögn-
um úr heimskandi kommúnista-
blöðum, sem hann hefur lesið á
Cerðum sínum.
Hvcrju er það að þakka, öðru
on varnarsambandi vestrænna
þjóða, að við erum frjálsir menn
— og að t.d. kommúnistar vestan
járntjalds geta enn' setið „værð-
arlega í hægindastólum" meðan
þeir rógbera þau samtök, sem
halda hliíiskildi yfir frelsinu —
þar á meðal frelsi kommúnístískra
höfunda til þess að láta út úr sér
eins mikið af ósvífnum þvætt-
Hafstein, 3. maður á lista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík. Jó-
hann dró upp glögga mynd af
þeim fylkingum, sem nú ganga
til kosninga. Hann minnti á, að
Sjálfstæðisflokkurinn leggur sam
einaður og sterkur til orustu.
Hann hefur verið í stöðugri sókn
á undanförnum árum, — unnið
þingsæti og aukið atkvæðamagn
sitt. Ræðumaður lagði áherzlu á,
að sigur þann, sem flokkurinn
sér nú fram á, myndi hann ekki
vinna með því að misnota kosn-
ingalöggjöfina eða breiða vfir
stefnu sína, heldur með því að
stórauka atkvæðamagnið í krafti
stefnu sinnar á undanförnum ár-
um. Hins vegar berjast andstæð-
ingarnir varnarbaráttu vegna nei
kvæðrar afstöðu til uppbyggingar
starfs síðustu ára og reyna að
forðast fall með ósæmilegum að-
ferðum. „Við höfum ákjósanlega
vígstöðu. Við skulum fylkja
liði fram til sigurs.“ Með þessum
orðum lauk Jóhann Hafstein
ræðu sinni, en mannfjöldinn á
fundinum fagnaði hvatningarorð-
um hans með dyrjandi lófataki
og hét þar með að leggja fram
alla krafta sína í þágu flokks og
þjóðar. Þar með er kosninga-
baráttan í höfuðstaðnum hafin.
Frummælendur ræddu í ýt-
arlegum ræðum stjórnmála-
við'horfið í dag og stjórnar-
samstarfið undanfarin ár og
lýstu stefnu Sjálfstæðisflokks
ins. Var ræðum þeirra vel
fagnað. Af hálfu Hræðslu-
bandalagsins talaði Grétar
Guðfinnsson í nokkrar mínút-
ur og þótti málflutningur hans
fremur slappur. Bjarni Bene-
diktsson svaraði honum nokkr
um orðum.

Kristján Albertsson.
Frh. af bls. 1
Þar, sem kjósa skal hlutfalls-
kosningu, bera flokkarnir sums
staðar fram lista skipaðan yfir-
lýstum flokksmönnum úr báðum
flokkunum. Svo er t. d. í Árnes-
sýslu. Þar er Alþýðuflokksmaður
í 2. sætí á framboðslista, sem
borinn er þar fram í nafni Fram-
sóknarflokksins. Um kosningxxna
í Árnessýslu sagði Haraldur Guð
mundsson, formaður Alþýðu-
flokksins, á Selfossfundinum 15.
apríl, skv. frásögn Alþýðublaðs-
ins 17. apríl:
.... „Takmarkið er að fella
íhaldið og senda tvo fulltrúa al-
þýðunnar inn á þing, einn Fram-
sóknarmann og einn Alþýðu-
flokksmann.“
EINN LISTI í REYKJAVÍK
í Reykjavík báru flokkarnir
fram sameiginlegan lista, í nafni
Alþýðuflokksins, en skipaðan all
mörgum Framsóknarmönnum. Er
vitað, m. a. af auglýsingu og
yfirlýsingu í Tímanum 19. þ.m.,
að í þriðja sæti þessa framboðs-
lista er skipað eftir úrslitum í
prófkosningu á meðal Framsókn-
armanna í Reykjavik.
Þar að auki er vitað, að all-
margir meðmælendur þessa fram
boðslista skipa trúnaðarstöður í
Framsóknarflokknum.
EINN ÞINGFLOKKUR
Allt þetta sýnir, að fyrirætlan-
ir forystumanna flokkanna um
algert kosningabandalag, algera
samemingu, hafa tekizt.
Þá er og margsinnis tekið fram
af forystumönnum bandalagsins
Dg málgögnum, að væ.ntanlegum
þingmönnum þess sé ætlað að
hafa samstöðu á Alþingi, til að
framkvæma sameiginlega kosn-
ingastefnuskrá, svo að hér verð-
ur augljóslega um einn þingflokk
-8 ræða.
Ritari Alþýðuflokksins, Gylfi
FUNDURINN VEL SÓTTUR
ÞRÁTT FYRIR SLÆMAR
AÐSTÆ8UR
Fundur þessi var ágætlega
sóttur. Þó voru tveir togarar
við bryggju á Patreksfirði á
meðan á fundinum stóð og var
verið að vinna við þá. Fundar-
menn voru mjög ánægðir með
fundinn og telja hann lýsa ör-
uggum baráttuvilja Sjáifstæð-
ismanna í Barðastrandarsýslu
fyrir sigri Gísla Jónssonar.
ingi og frekast má búast við að
kommúnistískir blaðalesendur
geti torgað?
Eða hvort myndi Laxness hafa
getað setið jafn-værðarlega í
Prag og bölsótast yfir þætti rúss-
neska hersins i sögu Tékkó-
slóvakíu á síðustu tímum?
Hvernig dettur fyrri dýrkend-
um Jóseps Stalíns í hug að þeir
getl nokkrú sinni framar látið
sem þeim verði óglatt við að
hugsa til erlendrar hersetu í
nokkru landi — án þess að verða
vægast sagt hlægílegir?
Ein er þó sú stétt manna í
Tékkóslóvakíu, sem ekki hefur
alltaf átt sjö dagana sæla, að þvi
er Laxness segir — en það eru
rithöfundarnir.
Ég mun koma að því í annarri
grein.
Þ. Gíslason, hefir látið svo um
mælt á fundi á Akureyri 12 þ.m.
sbr. frásögn Alþýðublaðsins 16.
þ.m., „að ekki færi hjá því, að
á næsta þingi yrði þingflokkur
þessara flokka (Sýnilega átt við
Alþýðufl. og Framsóknarfl.)
stærsti samstæði þingflokkur.“
FYRIR KOSNINGAR
OG EFTIR KOSNINGAR
Af því sem rakið hefur ver-
ið, og cins og komið er, virð
ist augljóst, að líta beri á
bandalag Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins sem eíxm
og sama flokk, fyrir Icosning-
ar, í kosningum og eftir kosn-
ingar. Frambjóðendurnir eru
boðnir fram undir merki sam-
eiginlegrar stefnuskrár og í
því skyni að mynda samstæð-
an þingflokk, er á þing kemur.
Að formi til, býður bandalag-
íð fram í nafni „veggja flokka.
Er það gert í þeim tilgangi ein-
um að freista þess að fá sameigin-
lega kosna fleiri þingmenn en
bandalaginu ber eftir atkvæða-
magni.
Framboðum er stillt þarxnig,
með hliðsjón af atkvæðatölum
flokkanna í síðustu kosningum,
að Framsóknarflokknum megi
takast að fá kosna sem flesta
þingmenn með sem fæstum at-
kvæðum, en að öðru leyti megi
sameiginlegt atkvæðamagn flokk
anna nýtast sem bezt til að afia
Alþýðuflokknum uppbótarþing-
sæta.
ANDSTÆÐ ANDA STJÓRNAR-
SKRÁRINNAR
Þetta er hverjum manni Ijóst,
er kynnir sér framboðin, og enda
yfirlýst af forystumönnum flokk-
anna. í ræðum þeirra og blaða-
greinum segir hvað ofan í æ, a5
takmarkið sé að bandalagið fói
hreinan meirihluta á þingi og
mjög harmað að slíkt samkomu-*
lag skuli ekki hafa verið komið á
við tvennar síðustu alþingiskosn
ingar, en af því hefði leitt. að
flokkarnir hefðu þá fengið hrein-
an meirihluta í bæði skiptin, 1949
með 41% kjósenda að baki sér,
en 1953 með 37,5% kjósendanna.
Slík kosningaúrslit væru and-
stæð bæði anda og orðalagi stjórn
arskrárinnar og kosningalaganna.
Uppbótarsætin eiga að vera til
jöfnunar á milli þingflokka, og
í þessu sambandi er þa8 þing-
flokkur, sem gengur til kosninga
um sameiginlega frambjóðendur
og sameiginlega stefnuskrá.
ÓHEIMILT AÐ LÖGUM
Tilraun kosningabandalage
Alþýðuflokksins og Framsóun
arflokksins til að afla sér fleirl
þingsæta en því kann að bera,
er því óheimil. Þess vegna ber
að úrskurða, að nefndlr flokk-
ar eða kosningabandalag
þeirra, hafi einn og samelgln-
Iegan landslista í kjörl vi*
kosningarnar 24. Júní næstk„
eða a.m.k. að þelm verði sam-
eiginlega úthluta nppbótar-
þingsætum, ef til kemur, svn
sem um einn flokk sé a*
ræða.“
FmSinennier fundur á Húiavik
HÚSAVÍK i gær: — Fundur sá
sem miðstjórn Sjálfstæðisflokks-
ins boðaði til á Húsavík var mjög
fjölmennur. Framsöguræður
fluttu Ingólfur Jónsson ráðherra,
Jóhann Hafstein alþingismaður
og Ari Kristinsson fulltrúi, fram
bjóðandi Sjálfstæðisflokksins í
Suður Þingeyjarsýslw. Var ágæt-
ur rómur gerður að ræðum
þeirra.
Miklar umræður urðu á fund-
inum, m.a. talaði Karl Kristjáns-
son alþingismaður þar. Ennfrem-
ur talaði fólk úr öðrum flokkum,
konur og karlar. Var þetta
einn f jörugasti og skemmtilegasti
sem liér hefur verið haldinn.
- SJÁLFSTÆÐISMENN ÓSKA
- KJÖRORÐ REYKVÍKINGA
ÁGÆTUR FUNDUR
SJÁLFSTÆDISMANNA
Á PATREKSFIRDI
Patreksfirði, 25. maí.
IGÆR efndu Sjálfstæðismenn á Patreksfirði til almenns stjórn
málafundar. Frummælendur á fundinum voru þeir Bjami
Benediktsson dómsmálaráðherra og Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri.