Morgunblaðið - 26.05.1956, Blaðsíða 9

MORGUTSBLA Ðlfí
Bandamannasaga:
Framsækna fylkingin
Fulltrúar á SIBS-þinginu.
— 'Ljósm. Gunnar Rúnar.
70.
að
jb/ng SÍBS sett
ReykjaLun.di
83 fuflfrúar víðs vegar að voru mæftir fil þingsins
FYRRADAG kl. 2 var sett að Reykjalundi 10. þing Sambands
I
laugardags, en verður lokið þann dag. Mættir voru 83 fulltrúar,
frá Akranesi, Akureyri, Hafnarfirði, Sandgerði, Reykjavík, Siglu-
firði, Vestmannaeyjum, Kristnesi, Reykjalundi og Vífilsstöðum.
ÐR. SIGURÐUR SIGURÐSSON
KJÖRINN IIEIÐURSFÉLAGI
Er þingfulltrúar og gestir höfðu
skipað sér í sæti í fundarsalnum
flutti framkvæmdastjóri SÍBS,
Þórður Benediktsson, þinginu
kveðju dr. Sigurðar Sigurðssonar
berklayfirlæknis, en hann var
kjörinn heiðursfélagi SÍBS á sam
bandsstjórnarfundi 11. maí's.l.,
sem yfirmaður berklavarna á ís-
landi, en undir hans forystu hefur
slíkur árangur náðst á sviði
berklavarna, að þess munu hvergi
dæmi. Þá las framkvæmdastjóri
SÍBS upp dréf dr. Sigurðar, til
stjórnar sambandsins, þar sem
hann þakkar heiður þennan
Að þessu loknu, lék hljómsveit
söng berklasjúklinga, og fsland
ögrum skorið. Þá tók til máls
forseti SÍBS, Maríus Helgason og
flutti bingsetningarræðuna. Rakti
hann þætti úr sögu berklaveiki og
berklavarna hér á landi, allt frá
fyrstu tíð. Taldi hann margt
benda til þess, að berklaveikin
hefði verið með íslendingum allt
frá landnámsöld að einhverju
leyti. Þá væru til frásagnir af
talsverðri berklaveiki á 17. og
18. öld, en aðallega hefði veikin
farið að grafa um sig fyrir síð-
ustu aldamót. Fyrstu lög um
berklavarnir er sett voru á Al-
þingi, voru sett 1903. Giltu þau
til 1921.
MIKILL ÁRANGUR
Þá ræddi Maríus Helgason um
berklahælin og rakti sögu þeirra
hvers um sig. Mest brögð að
berklaveiki kvað hann hafa verið
hér á landi á árunum 1924—1930.
Hæsta dánartala berklasjúklinga
var árið 1925, eða 21,7% af hverj-
um 10 þúsundum. Síðastliðið ár
var dánartala slíkra sjúklinga aft
ur á móti komin niður í 0,3 af 10
þús. og er ísland þar með lægstu
dánartölu berklasjúklinga allra
landa. Sýnir þetta hve framförin
; á þessu sviði er geysiléga mikil.
MIKLtT FÉ VARIÐ TIL
BERKLAVARNA
Árið 1945, kvað Maríus Heiga-
■on vera sögulegt ár í starfsemi
berklavarnanna. Þá var 40% af
þjóðinni berklaprófuð. Um 30 ára
skeið kvað hann hafa verið varið
miklu opinberu fé til berkla-
varna. Þá ræddi hann um bygg-
ingu Reykjalundar, er hófst 1944,
•g tók til starfa 1945, og starfsem-
ina þar.
Forseti minntist félaga, er lát-
izt hafa á síðastliðnum tveimur
árum. Sérstaklega m-inntist hann
Ásbergs Jóhannessonar, sem lézt
á s.l. árl, er setið hafði í stjórn
SÍBS, allt frá upphafi. Bað hann
fundarmenn .að rísa úr sætum og
minnast hinna látnu,
ÞAKKAÐI GOTT OG ÁNÆGJU-
LEGT SAMSTARF
Að lokum þakkaði forseti
ánægjulegt samstarf, og traust
félagsmanna í þau 10 ár, sem
hann hefur verið forseti sam-
bandsins. En þetta er síðasta árið
sem hann getur gegnt þvi starfi,
þar sem hann er nú tekinn við
umdæmisstjórastarfi póst- og
símamála á isafirði og er fluttur
þangað. Kvaðst hann flytja þjóð-
inni allri alúðarþakkir fyrir þau
störf er miðuðu að aukinni berkla
vörn á íslandi. Að þessu loknu
sagði forseti 10. þing Sambands
íslenzkra berklasjúklinga sett.
Þá var leikinn íslenzki þjóð-
söngurinn, og gestum og fulltrú-
um boðið því næst til kaffi-
drykkju, en áður var tilnefnd
kjörbréfanefnd.
FORSETAKJÖR
Fundur hófst aftur kl. 4. Fór
þá fram forsetakjör. Fyrsti for-
seti var kjörinn Jónas Þorbergs-
son, fyrrverandi útvarpsstjóri,
annar forseti Steindór 'Steindórs-
son yfirkennari á Akureyri og
þriðji forseti Böðvar Ingvarsson
verkstjóri í Vestmannaeyjum. Þá
voru einnig kjörnir þingritarar. í
Að því loknu voru lagðar fram
tillögur og erindi sem óskað er
að þingið fjalli um. Kosning þing-
nefnda fór fram, greinargerð les-
in fvrir framkomnum tillögum og
erindum, skýrsla varaforseta, og
skýrslur sambandsstjórnar og
að lokum voru umræðúr um
stofnana sambandsins.
SÉRA Guðmundur frá Gufudal,
faðir Haralds, var greindur mað-
ur og orðheppinn. Hann var á
sínum tíma orðinn leiður á stagli
Tímamanna um „framsækna
bændur.“ Benti Guðmundur
mönnum á, að orðið „framsæk-
inn“ væri á réttri íslenzku not-
að um hross, sem væru í senn
svo þunn á bóginn og framlág,
að reiöingurinn sækti fram af
þeim.
★ ★ ★
Það er ástæða til að minna for-
ingja Hræðslubandalagsins, Her-
inann Jónasson og Harald Guð-
„framkvæmdir" sagði hann, að
væru Framsókn að þakka. Með
öðrum orðum, þegar tveir flokk-
ar höfðu unnið saman að ein-
hverri framkvæmd, þá var það
Framsókn sem gaf landsfólkinu
þægindin, en ólukkans Sjálfstæð-
isflokknum að kenna, þegar borga
þurfti reikninginn.
★ ★ ★
Lánsfjár-vandamálin og gjald-
eyrisvandræðin átti að leysa með
því að setja Alþýðusambandið
yfir bankana. Þarna fór Hermann
í biðilsbuxurnar. Aliir vita, að
enginn verkamaður fylgir Fram-
mundsson, á hina réttu merkingu jsókn, og Alþýðuflokkurinn er
orðsins. Þeir eru ærið framlágir orðinn áhrifalaus meðal verka-
sumir undir böggunum hjá þeim, manna. Atkvæði þeirra skiptast
og gamli tryppakóngurinn úr | milli Sjálfstæðismanna og komm
Skagafirði, sem gerðist Stranda- júnista. Ekki stóð það til að
mannagoði, og hestastrákur hans jstyrkja aðstöðu neinna, sem
Haraldur mega hafa gát á því, j Sjálfstæðisflokknum fylgja. Ef
að baggarnir fari ekki fram af j þessi yfirlýsing Hermanns var
þeim framsæknu.
Klyfjaða þorskhausum
Maríus Helgason, forseti SÍBS og ÞórÖur Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri (í ræðustól).
koma
þeir með lestina úr kaupstaðar-
ferðinni til síðasta Alþingis. Það
fer mikið fyrir hertum þorsk-
hausum, en þeir eru ekki matar-
miklir að sama skapi. Tryggvi
gamli Gunnarsson gerði tvisvar
þá tilraun, að láta æfða menn
rífa fyrir sig shirt hundrað vænna
þorskhausa. f bæði skiptin var
niðurstaðan hin sama. Höfuðmat-
urinn úr 120 þorskhausum revnd-
ist 16 pund.
★ ★ ★
Ilætt er við, að höfðamaturinn
úr þorskhausaklyfjum Hræðslu-
bandalagsins vcrði jafnvel enn
léttvægari, því að allt var hirt,
sem á fjörurnar rak, þegar þeir
voru að binda trússin.
Framsókn hljóp til í þinglok-
in, og gerði sér skyndilega upp
ýms ágreiningsatriði við Sjálf-
stæðisflokkinn. Skrítnast var, að
flest þeirra hafði aldrei borið á
góma á stjórnarfundum fram að
þessu. En flokksforinganum var
vorkunn, kunna menn að segja,
Hermann átti ekki sæti í ríkis-
stjórn og gat ekki talað á fund-
um hennar. — En hvað um „His
Masters Voice?" segja aðrir. Var
grammófónninn bilaður og þagn-
aður þá þegar?
Stefnuskrárræða framsækna
foringjans á flokksþinginu í vet-
ur var eitthvert spauglegasta
plagg, sem stjórnmálamaður hef-
ir látið frá sér fara. Fálm og pat
um efnahagsmálin, án þess að
benda á leið til úrlausnar á nokkr
um vanda. Aðeins eitt: það má
ckki leysa þessi mál í samvinnu
við Sjált.stæðisflokkinn.
ÖIl „f járfesting“ var samkvæmt
orðum Hermanns verk Sjálfstæð-
isflokksins, sem þar með hafði
valdið verðbólgunni. En allar |
! ekki innantóm orð, gat hún því
ekki verið annað en bónorð til
4Ibýðusambandsins undir stjórn
Hannibals.
Þótt bónorði Hermanns væri
illa tekið fyrir kosningarnar, vita
allir að hann ætlar í biðilsbux-
urnar aftur eftir kosningarnar,
utanyfir glímubeltið. Þá er þetta
„bjargráð“ eitt af því, sem komm-
únistar og hannibalar ciga að fá
í morgungjöf.
★ ★ ★
Frammistöðunni í varnarmál-
unum hefir verið marg-lýst.
Kommúnistar og Þjóðvarnar-
menn samþykkja þingsályktunar-
tillögu, þar sem lýst er velþókn-
un á NATO. Þar sjást nú heilind-
in hjá þeim. En heilindi Hræðslu-
bandalagsins í því máli eru ekki
meiri. Þeim liggur lífið á að fá
gegnum Alþingi f.vrir þingslit
samþykkt um það að koma varn-
arliðinu burtu hið fyrsta, en gera
síðan ekkert í málinu. Þegar varn
arliðið dregur úr athöfnum sín-
um á íslandi í samrænv. v«ð ósk-
ir þeirra, verður „Tíminn“ í
fyrstu ókvæða við: Hvað eru
mennirnir að gera, við höfum
ekkert TILKYNNT þcim enn um
endurskoðun. Næsta dag hefir
jblaðið fengið línuna frá kommún-
istum og snýr við blaðinu.
★ ★ ★
Fróðárpaura varð felmt og meint,
hann fór í gegnum sig sjálfan.
SAMSÖNGUR FÓSTBRÆÐRA
K
ARLAKÓRINN „Fóstbræður"
efndi til samsöngs í Austur-
bæjarbíói síðastliðið miðvikudags
kvöld. Kórinn á 40 ára afmæli á
þessu ári og voru þetta því há-
tíðartónleikar og hófust þeir með
því að fyrri stjórnendur kórsins,
þeir Jón Halldórsson og Jón Þór-
arinsson, tónskáld, stjórnuðu sínu
laginu hvor áður en hin eigin-
lega söngskrá byrjaði. Voru þeir
báðir mjög hylltir. Hefur Jón
Halldórsson byggt upp þennan
glæsilega kór og á öðrum fremur
heiðurinn af því að hafa skapað
söngmenningu kórsins með nær-
fellt 40 ára starfi sínu. Jón Þór-
arinsson starfaði um tíma með
«•
kórnum og stjórnaði honum af
mikilli smekkvísi og kunnáttu.
Núverandi stjórnandi „Fóst-
bræðra“ er Ragnar Björnsson.
Hann er miklum hæfileikum
gæddur sem söngstjóri og hefur
náð geysimiklum árangri *sem
þjálfari kórsins. Komu hinir góðu
hæfileikar hans vel í ljós í lögum
eftir Jón Nordal (sem samin eru
um miðaldakveðskap). Eru þau
mjög erfið í flutningi, en skemmti
leg og um margt nýstárleg og
frumleg. Þá er lagið ,,Brim“ eftir
undirritaðan, sem nú var sungið
í fyrsta sinn, engan veginn )étt í
meðförum, en kórinn leysti þessi
verkefni, sem og öll önnur verk-
efni, af hendi með mikilli prýði
og glæsibrag.
Síðari hluti efnisskrárinnar var
helgaður lögum úr óperum
eftir Verdi, Wagner og Mozart.
Einsöngvarar voru þau Þuríður
Pálsdóttir, Einar Kristjánsson,
Kristinn Hallsson og Sigurður
Björnsson. Má um þessa söngvara
segja, að þeir leystu hlutverk sín
af hendi með ágætum, svo sem
vænta mátti. Sigurður Björnsson
er þeirra yngstur og óreyndastur,
en hinn efnilegasti.
Var öllum að lokum klappað
óspart lof í lófa af hrifnum
áheyrendum, sem fylltu salinn.
Ásgeir Beinteinsson píanóleikari
lék undir og gerði það snilldar-
lega.
Það er ástæða til að óska
„Fóstbræðrum" til hamingju með
40 ára afmælið og þessa hátíðar-
tónleika. 40 ára starf þessa önd-
vegiskórs hefur markað djúp spor
í sögu söngsins á íslandi. Skal
kórnum, stjórnendum hans, svo
og öllum hinum ágætu söng-
mönnum, sem jafnan hafa skipað
raðir kórsins, þakkað ómetanlegt
starf. Hafa hér allir átt sinn þátt
í því að hafa fært kórinn frá
sigri til sigurs.
— P. í.
Þótt lítið sé matarkyns á þorsk-
hausunum, þá heitir hver ætur
biti sínu n.afni: Bjöllufiskur og
bógfiskur, kerlingarsvunta og
kinnfiskur, koddafiskur og
kjálkafiskur, holufiskur og
hnakkakúla, náfiskur, augnfisk-
ur og innfiskur, kvcrksigi og
kisa.
Það vantar ekki mikið á, að
framsækna fylkingin megi sjá af
hálfum bita í hvert kjördæmi.
F,n um suma þeirra hafa orðið
magnaðar þrætur meðal þeirra
samlierjanna, einkum kerlingar-
svuntuna.
Þessi nöfn á ætinu úr þorsk-
hausunum eru mörg þess eðlis,
að þau hljóta að falla þeim
Hræðslubandalags-mönnum vel í
geð. Þó kemur islenzk tunga
þeim til hjálpar mcð því að gcfa
þeim kost á enn fleiri nöfnum,
svo að þeir geta sýnt meiri fjöl-
breytni á matscðlinum.
Til dæ*”<s heitir holufiskurinn
jafnframt holubarn, linakkafisk-
urinn krummi eða krummafiskur
(en hann hvílir á banabcini eða
manndrápsbeini). Innfiskinn
kalla sumir undirfisk og á hon-
um er gómroðið, en bógfiskur-
inn er í Vestmannaeyjum kall-
aður hæna.
Allt er þetta gómsætt, en þó
er á kinnfiskinum lítill biti, sem
framsækna fylkingin heldur mest
upp á, enda hefir hún flest nöfn-
in. Þetta er formannshluturinn
hjá Hræðslubandalaginu og heit-
ir: þrjóskubarð, skollabarð, lusa-
barð eða lygabarð.