Morgunblaðið - 26.10.1957, Blaðsíða 6

8
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 26. okt. 1957
TYRKNESKAR ÞINGKOSNINGAR
UM næstu helgi verða haldn
ar þingkosningar í Tyrk-
landi. Svo virðist sem
Rússar hafi ætlað að hafa áhrif
á þessar kosningar með ákærum
sínum á hendur tyrknesku stjórn-
inni um það að hún ætli að hefja
hernaðarárás á Sýrland. Það er
ekkert óvenjulegt að Rússar
reyni þannig að hafa áhrif á þing
kosningar í öðrum löndum, svo
sem í Vestur-Þýzkalandi fyrir
skömmu, þegar Krúsjeff lýsti
því yfir um hálfum mánuði fyrir
kosningar, að Adenauer væri
stríðsæsingamaður og nýr Hitler.
Þeir hafa einnig reynt á undan-
förnum árum að hafa áhrif á
kosningar, t. d. i Frakklandi,
á ítalíú og í Grikklandi.
Svo virðist þó, sem fyrir-
ætlun þeirra varðandi Tyrk-
land hafi algerlega mistekizt,
því að þar stendur öll þjóðin
sameinuð eins og einn klettur
í utanríkismálunum. Tyrkir
hafa um aldaraðir staðið gegn
Rússum og svo munu þeir enn
gera.
Þess vegna er minna rætt í
Tyrklandi um hinar rússnesku
árásir heldur en um það, hvort
fólk fái nóg kaffi á næsta
kjörtímabili.
★
I Tyrklandi eru tveir flokkar.
Af tilviljun heita þeir sömu nöfn-
um og hinir tveir flokkar Banda-
ríkjanna, eða Demókratar og
Repúblikanar. Eins og kunnugt
er gerði tyrkneski herforinginn
Mustafa Kemal 'uppreisn gegn
Tyrkjasoldáni skömmu upp úr
1920. Stofnaði hann í kringum
sig hinn svonefnda Republikana-
flokk. í nokkur ár hélt Mustafa
Kemal uppi einræðisstjórn i
Tyrklandi meðan hann var að
gera ýmsar róttækar breytingar
í þjóðlífinu, en ætlun hans var
að koma á fót vestrænu þing-
ræði.
Þess vegna stuðlaði hann að
þvi upp úr 1930, að stjórnarand-
stöðuflokkur var stofnaður, sem
nefndi sig Demókrataflokkinn.
Var hann í allmörg ár í stjórnar-
andstöðu og fremur áhrifalítill.
En við síðustu kosningar í Tyrk-
landi gerðist sá merkilegi atburð-
ur að Demókrataflokkurinn vann
mikinn og glæsilegan sigur. Varð
foringi hans, Cedal Bayar þá for-
seti landsins og annar leiðtogi
flokksins, Menderes, varð for-
sætisráðherra.
★
Demókrataflokkurinn hafði
gagnrýnt Repúblikanaflokkinn
fyrir íhaldssemi og dugleysi i
verklegum framkvæmdum. Hef-
ur Demókrataflokkurinn á valda-
tímabili sínu tekið hinum gamla
flokki mikið fram að því leyti.
Er nú verið að vinna að stór-
felldri áætlun um rafvirkjanir,
vatnsveitur, vegagerðir og hafn-
argerðir um allt landið. Þetta hef
ur aftur leitt til þess að óhjá-
kvæmilegt hefur orðið að draga
úr innflutningi á neyzluvörum.
Þó ber þess að geta að kjör þjóð-
arinnar hafa batnað verulega
vegna mikilla íbúðarhúsasmíða
og stórfelldrar vélvæðingar.
En það sem snertir almenn-
ing mest, er að kaffiinnflutn-
ingur hefur verið skertur, en
Tyrkir eru líklega mesta kaffi-
þjóð í heimi. Þeir drekka kaff-
ið mjög sterkt og kolsvart. Nú
hefur það oft komið fyrir að
þeir verða að sleppa kvöldkaff
inu sínu.
í ræðu, sem Menderes flutti
nýlega í borginni Izmir, sagði
hann um þetta vandamál: Við
gætum að sjálfsögðu gefiff
þjóðinni nóg kaffi meó því að
hætta að byggja eina höfnina,
eða eitt raforkuverið, eða
hætta að leggja þjóðveg um
breiff héruð. En við viljum
það ekki. Tyrkir geta sleppt
einum kaffibollanum sínum
fyrir framtiðina og afkomend-
ur sína.
★
Um utanríkismál er sama og
ekkert rætt eða deilt. Þar eru
báðir flokkarnir sammála um, að
ekkert má daga úr vörnum gegn
Rússum, enda þótt hervarna-
kostnaðurinn sé mikill. Tyrkland
hefur mjög öflugan her, búinn
fullkomnustu bandarískum her-
Menderes forsætisráðherra.
gögnum. Meginhluti hersins, er
við búlgörsku og rússnesku
landamærin. En fyrir nokkru
fluttu þeir einnig sterkt herlið
að sýrlenzku landamærunum,
sem þeir höfðu áður haft nær
óvarin. Er ekki nema eðlilegt að
þeir gerðu það, eftir að Rússar
hafa flutt birgðir herganga til
Sýrlands og rússneskir herfor-
ingjar eru farnir að ráða miklu
í sýrlenzka hernum. Það hefði
verið mjög óviturlegt af Tyrkj-
um, að láta þessi landamæri vera
óvarin, eftir að svo var komið.
Rússar hafa kært Tyrki fyr-
ir það að þeir ætli að hefja
hernaðarárás á Sýrland. Má
þó rétt ímynda sér að Tyrki
muni ekki langa til að fitja
upp á styrjöld. Sjálfir standa
þeir nú í stórfelldri uppbygg-
ingaráætlun, sem myndi leggj-
ast í rústir ef styrjöld brytist
út. Svo eru þeir í skugga
hins rússneska stórveldis og
því ótrúlegt að það sé girni-
legt fyrir þá, að vopnin fari að
tala.
Nú þegar þetta mál kemur
fyrir Allsherjarþing Samein-
uðu þjóðanna munu Tyrkir
ekkert hafa á móti því að Sam
einuðu þjóðirnar rannsaki
ástandið á landamærunum, en
þeir munu þá einnig fara fram
á það, að rannsakað verði,
hvort styrjaldarundirbúning-
urinn sé ekki annars staðar.
Eða hvað eru Rússar að gera
í Kákasús?
skrifar úp 1
daglega lifinu )
Fáein orð um borðsiði
ELVAKANDI átti tal við mið-
aldra konu fyrir nokkrum
dögum. Konan var bæði marg-
fróð og skemmtileg, og hélt smá-
fyrirlestra um ýmislegt, sem gott
er að rifja upp við og við. Talið
barst m. a. að borðsiðum, og
reyndist vinkona Velvakanda
kunna skil á aðferðum við að
snæða ýmsar vandmeðfarnar mat
artegundir.
Hún benti meðal annars á, að
maísstönglar fást einstaka sinn-
um í verzlunum hér í bænum og
niðursoðna stöngla má nú fá í
hverri búð. Maísstönglar eru af-
skaplega vandmeðfarnir. Ekki þó
fyrir þann, er matbýr, heldur
þann, sem snæðir. Og ógerningur
er atSjik korninu af stönglinum
með hníf og gaffli, enda engin
kurteisi að reyna það. Eina ráðið
er að taka þá milli vísifingranna
og naga. Og svo á ekki að nota
brætt smjör og hella því yfir
stönglana, heldur kalt smjör og
smyrja aðeins smáblett í einu.
Um spaghetti og
sveskjur
VO er það spaghetti og maccar-
oni. Þeim matartegundum á
að snúa upp á gaffal. Æfðir menn
nota skeið til að koma þeim fyrir
á gafflinum, en fyrir viðvaninga
er skeiðin til vafasams gagns.
Sveskjur og ýmiss konar ávext-
ir með kjörnum geta líka gert þá,
er borða, svolítið vandræðalega.
Þá er bara að muna eftir regl-
unni: ef eitthvað þarf að taka út
úr munninum á að gera það með
sama áhaldi og notað var til að
koma því í munninn!
Velvakandi fékk ýmsar fleiri
upplýsingar, m. a. um krabba og
annað sjómeti, sem hvergi er að
fá hér á voru landi, a. m. k.
hvorki í verzlunum eða á mat-
sölustöðum.
Rjúpur
G loks kemur röðin að rjúp-
unum. Það þótti eitt sinn góð
kurteisi að grípa til guðsgaffl-
anna, þegar við þær var fengizt,
og enn telja fæstir það til stór-
synda. Þessi siður er þó að leggj-
ást niður, og hnífi og gaffli ber
nú að beita á fuglana, — nema
þeir séu bornir fram kaldir og
bréfsnifsum til að taka á vafið
um beinin. Þá vitum vig það.
Enn um gallaða skó
IFYRRADAG birtist hér í dálk-
unum bréf frá sárreiðum
manni, sem rakti raunir sinar
vegna ítrekaðra skókaupa, sem
öll orsökuðu vonþrigði og leið-
indi. Réðst bréfritari að ísienzk-
um skógerðarmönnum, og hafði
um framleiðslu þeirra allmörg
orð og þung.
Annar maður kom að máli við
Velvakanda sama daginn og pist-
illinn kom í blaðinu. Taldi hann
ómaklega sveigt að þeim, er fram
leiða skó hérlendis. I.ýsingar
bréfritarans kvað hann ekki geta
átt við lélegustu gerðir af ís-
lenzkum skóm, og væri honum
hentast að lesa Vídalínspostillu
eða aðra hugvekju um bölvun
reiðinnar, og láta sér skiljast að
Hóras karl hafði lög að mæla: ira
furor brevis est: reiðin er skamm-
vinn vitfirring.
Hins vegar, sagði maðurinn,
mætti benda þeim, sem haldnir
eru fordómum um kosti erlends
iðnaðar umfram innlendan, á, að
ekki eru nema nokkrir dagar síð-
an fréttist af manni, er fór í
nýjum erlendum skóm — keypt-
um hér á landi — út í rigningu.
Árangur: ónýtir skór, litflekkaðir
sokkar, óhreinir fætur og litur í
buxnaskálmum.
Endurskoðun laga um
byggingasamvinnufélög
MAGNÚS JÓNSSON og Jóhann Hafstein flytja svohljóffandi til-
lögu til þingsályktunar:
„Alþingi ályktar aff fela ríkisstjórninni aff láta í samráffi viff
stærstu byggingarsamvinnufélögin í landinu endurskoða gildandi
lagaákvæffi um byggingarsamvinnufélög".
Greinargerðin með tillögunni
er á þessa leið:
„Lögin um byggingarsamvinnu
félög miða að því að veita því
fólki sérstaka aðstoð, sem mynd-
ar með sér byggingarsamvinnu-
félag til þess að eignast þak yfir
höfuðið. Hefur verið stofnaður
fjöldi byggingarsamvinnufélaga
og margir notið góðs af þeim sam
tökum.
Með lögum þessum eru félags-
mönnum samvinnubyggingafé-
laga veitt mikil réttindi, en um
leið eru á þá lagðar miklar
skyldur. Ekki er nema sann-
gjarnt, að þeir taki á sig nokkr-
ar kvaðir, sem njóta sérstakrar
aðstoðar hins opinbera til að eign
ast húsnæði. Um það má þó jafn-
an deila, hversu þungar þær
kvaðir eiga að vera. Mikil reynsla
er nú fengin af þessu skipulagi,
og hefur sú reynsla ótvírætt
sannað nauðsyn þess, að skipu-
lagið í heild verði tekið til end-
urskoðunar. f framkvæmd hafa
félagsmenn samvinnubyggingar-
félaga ekki notið nema að nokknt
leyti þeirrar aðstoðar, sem lögin
gera ráð fyrir, og hlýtur því eðli-
lega að vakna sú spurning, hvort
ekki sé sanngjarnt, að kvaðirnar
léttist að sama skapi. Mörg at-
riði koma til greina í þessu sam-
bandi og því hæpið að gera breyt
ingar á einstökum atriðum án
þess að athuga málið í heildL
Sjálfsagt er, að samvinnubygg-
ingarfélögin sjálf eigi aðild að
slíkri endurskoðun, en þar sem
þau eru ekki öll í einu landssam-
bandi, er ekki hægt að haga sam-
vinnunni við þau á annan hátt
en þann að velja þau stærstu
þeirra til samráðs".
Austfirðingar vilja blaða■
póst með flugvélum
Eru óánœgðir með óefnd loforð í símamálum
Fjórffungsþing Austfirffinga
gerffi eftirfarandi ályktanir um
póstmál, símamál o. fl.:
„Fjórðungsþing Ausfirðinga á-
telur, að kröfum fyrri þinga um
flutning bógglapósts með flugvél-
um hefir ekki verið sinnt. Skorar
f jóiðungsþingið enn einu sinni á
póststjórnina, að taka slíka flutn
inga upp og a.m.k. heimila mönn
um, gegn hærra gjaldi, að senda
böggla í flugpósti.
Þingið lýsir einnig óánægju
sinni yfir því, að blaðapóstur
skuli ekki vera fluttur með flug-
vélum yfir sumartímann. Þó dag
legar ferðir séu til Austurlands,
sjá menn í a.m.k. sumum byggð-
arlögum þar aldrei ný blöð. —
Blaðapóstur er einungis fluttur
með áætlunarbílum og er orðinn
nokkurra daga gamall, þegar
hann kemur í hendur viðtakenda
í stað þess, að blöðin gætu borizt
þeim á útgáfudegi eða degi síðar,
væru þau send með flugvélum,
en dagblöð eru mönnum því
meira virði, sem menn fá þau
nýrri. Skorar þingið eindregið
á póststjórnina, að bæta úr þessu
og hlutast tU um að blöð séu
send með flugvélum, þegar
ætla má, aff með því móti komi
þau fyrr til skila.
Little Rock-œðinu
lokið
LITTLE, ROCK, 24. okt. —
Svertingjanemendurnir níu,
sem ganga á menntaskóla í
Little Rock héldu í dag í
fyrsta skipti til skólans án
lögregluverndar. Þeir voru
látnir óáreittir og vona menn
að með þessu sé skólavanda-
málinu í Little Rock lokið.
— NTB
Tunnuefni til
Siglufjarðar
SIGLUFIRÐI, 24. október. —
Skipið Walma losar hér 242
standarda af tunnuefni sem mun
nægja í 50 þúsund tunnur. Ms.
Guðmundur Þórðarson lestar hér
fullfermi af brotajárni sem hann
flytur til Hollands. Togarinn Ell-
iði losar 140 tonn af fiski til
frystihússins hér og í skreið.
Skipið fer aftur á veiðar í dag.
— Guðjón.
Óefnd loforð í sírnamálum
„Fjórðungsþing Austfirðinga,
haldið að Egilsstöðum 14. og 15.
september 1957, minnir síma-
málastjórnina og símamálaráð-
herra á, að enn eru óefnd loforð
um bætur á símasambandi Aust-
firðinga við Reykjavík. Verður
ekki unað við, að endalaust sé
látið nægja, að ráðgera bætt
símasamband, án þess að nokkur
vottur sjáist þess, að framkvæma
eigi þær ráðagerðir.
Þá skorar fjórðungsþingið enn
á símamálastjórnina, að sam-
ræma á næsta ári gjaldskrá fyrir
símtöl milli landshluta hvar sem
er á landinu. Ef til vill væri þá
heppilegast, að eitt og sama gjald
væri fyrir Öll símtöl, utan bæjar
eða sveitasíma, eins og nú er um
símskeyti“,
Úreltir áætlunarbílar
„Þar sem flestar bifreiðir, sem
notaðar eru til áætlunarferða
um Austurland eru mjög úr sér
gengnar og uppfylla eigi á neinn
hátt þær kröfur, sem gerðar eru
til slíkra farkosta, beinir Fjórð*
ungsþing Austfirðinga, haldið aff
Egilsstöðum 14. og 15. sept. 1957
þeirri áskorun til sérleyfisnefnd-
ar, að hún hlutist til um, að á á-
ætlunarleiðum austanlands séu
ekki notaðar aðrar bifreiðir en
þær, sem uppfylla almennar kröf
ur um þægindi og öryggi far-
þega“.
Óviffunandi skilyrffi til aff hlusta
á útvarp
„Fjórðungsþingið telur, að
skilyrði til að hlusta á útvarp
séu óviðunandi um mikinn hluta
Austurlands og skorar á stjórn
Ríkisútvarpsins, að bæta úr
þessu á einhvern hátt, meðan
útvarpsstöðin í Reykjavík hefir
ekki verið efld nægilega. Telur
fjórðungsþingið nauðsynlegt, að
þegar verði komið upp endur-
varpsstöðvum á þeim stöðum,
sem við verst hlustunarskilyrði
búa“.
Auknir vöruflutningar
meff skipum
„Fjórðungsþingið ítrekar á
skorun sína frá fyrra ári til Skipa
útgerðar ríkisins um aukningu á
vöruflutningum tii Austurlanda-
hafna yfir sumartímann. Er
stjórn fjórðungsþingsins falið, að
fá svör Skipaútgerðarinnar viff
þessari málaleitan“.