Morgunblaðið - 26.10.1957, Blaðsíða 8

t
MORCVISBI 4Ð1Ð
Laugardagur 26. okt. 1957
itstMmfrifr
Útg.: H.í. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarm Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Öld geimferða rennur upp
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og algreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480
Askriftargjald kr 30.00 á mánuði innanlands.
t lausasöiu kr. 1.50 eintakið.
YFIRLÆTI FJÁRMÁLARÁÐHERRANS
TIL landsins er kominn stór-
virkur jarðbor, sem á að
verða undirstaða þess að
hagnýta hveraorkuna miklu meir
en verið hefur í þágu atvinnu-
veganna og almennings að öðru
leyti. Þegar bæjarstjórn Reykja-
víkur fór einróma fram á það
við ríkisstjórnina, að hún feili
niður eða lækki aðflutningsgjöld
af þessu tæki, var svarið þvert
nei. Þegar borgarstjóri flutti til-
lögu um málið á Alþingi, svaraði
Eysteinn Jónsson því til, að „ekki
væri hægt að brjóta niður að-
flutningskerfi ríkisins til hjálp-
ar slæmum fjárhag Reykjavík-
ur“. Það blæs alltaf eins úr þeirri
átt, þegar um Reykjavík er að
ræða. Annars mætti Eysteinn
Jónsson gerst vita sjálfur að
hann lét samþykkja á Alþingi
árið 1954 lög um tollskrá (nr.
90, 23. nóv.) þar sem „aðflutn-
ingsgjaldakerfið" er „brotið nið-
ur“ með því að heimila svo marg-
ar undanþágur og undanþágu-
heimildir, að þær taka yfir þrjár
þéttprentaðar síður í Lagasafn-
inu. Þarna er m. a. um að ræða
tæki í þágu atvinnuveganna og
almennings í heild en slíkt á auð-
vitað við um tæki, sem miðar til
l fullkomnari hagnýtingu hvera-
1 orkunnar.
Hér er sízt af öllu um mál að
ræða, sem varðar Reykjavík
eina. Aðrir bæir og sveitir auk
einstaklinga munu þurfa á þessu
tæki að halda og niðurfelling að-
flutningsgjalda yrði til að lækka
þau gjöld, sem þessir aðilar
þyrftu að greiða fyrir notkun
jarðborsins. Það er af því að bæj-
arstjórn Reykjavíkur hefur hér
forgöngu, sem Eysteinn Jónsson
segir nei, en hann gætír þess
ekki, að hann hittir um leið aðra
fyrir.
Og ferst Eysteini Jónssyni að
tala um „fjárþröng“? Af yfir-
læti býðst hann til að ríkið kaupi
jarðborinn án samlags við
Reykjavík. Hér er þó um milljón-
ir að ræða, sem ríkissjóð munar
um á þeim tíma, sem Eysteinn
Jónsson hefur sjálfur gefizt upp
við að afla ríkissjóði þeirra tekna,
sem hann þarf. Maðurinn sem
situr yfir hinum tóma ríkissjóði,
ætti sízt að tala um „slæman
fjárhag Reykjavíkur“. Það væri
þakkarvert ef fjárhagur ríkisins
stæði jafnvel og fjárhagur
Reykjavíkur. Þá hefði E. J. ekki
þurft að gefast upp.
FÖLSUN VÍSITÖLUNNAR''

I BLÖÐUM ríkisstjórnarinnar er
sí og æ verið að klifa á því, að
vísitalan hafi ekki hækkað nema
um 5 stig i tíð núverandi ríkis-
stjórnar. Þetta er talið henni
mjög til gildis í þessum blöðum.
Nú er það svo, að ekki er nema
takmarkaður flokkur vara látinn
hafa áhrif á útreikning vísitöl-
unnar en aðrar vörur geta hækk-
að, án þess að það hafi áhrif á
hana. Miklu fé er varið úr ríkis-
sjóði til að greiða niður verðið
á vísitöluvörum, eins og kunnugt
er. Vitaskuld greiðir almenning-
ur í einni eða annarri mynd það
fé, sem fer í slíkar niðurgreiðsl-
ur og hafa sérstaklega kommún-
istar og Alþýðuflokksmenn marg
sinnis kallað þetta „fölsun vísi-
tölunnar", áður en þeir fóru sjálf-
ir að framkvæma þessa „fölsun".
Niðurgreiðslurnar á vöruverði
hér innanlands hafa aldrei verið
hærri en nú. í fjárlagafrumvarpi
Eysteins, sem hann lagði fram nú
í þingbyrjun er gert ráð fyrir að
fjárveitingar til niðurgreiðslu á
vöruverði innanlands nemi alls
105 millj. kr. og er þar um 20.9
millj. kr.'hækkun frá því, sem
áður var. Er sú hækkun meiri
en á nokkrum öðrum lið fjár-
laganna. Þó eru útgjöld til nið-
urgreiðslu landbúnaðarafurða,
sem ákveðin var 1 haust, ekki
„meðtalin“ í frumvarpinu en
fjármálaráðherrann taldi að ef
taka ætti þessi itgjöld með yrði
að hækka gjaldalið fjárlaganna
um 20 milljónir kr. Hallinn á
fjárlögunum hefði þá orðið um
100 millj. kr. En þessi niður-
greiðsla er ekki „meðtalin“, sagði
fj ármálaráðherra.
Það er augljóst að niður-
greiðslu- og styrkjakerfið, sem
m. a. miðar að því að dulbúa dýr-
tíðina og „falsa vísitöluna" hefur
þanizt út meira en nokkru sinni
fyrr í tíð núv. ríkisstjórnar.
Bjarni Benediktsson hefur flutt
á Alþingi tillögu til þingsálykt-
unar um að ríkisstjórnin birti nú
þegar skýrslu um framlög ríkis-
sjóðs til lækkunar á vöruverði og
séu greiðslurnar sundurliðaðar
eftir vörutegundum og gerð grein
fyrir hvaða áhrif það mundi
hafa, ef niðurgreiðslum væri
hætt. Flutningsmaður segir í
greinargerð sinni, að forsenda
þess, að unnt sé að átta sig á þýð-
ingu niðurgreiðslanna sé, að
glögg grein sé gerð fyrir þeim. f
grg. segir og, að hér sé um að
ræða „sívaxandi útgjöld fyrir rík
issjóð, sem haldið er áfram að
bæta við í algeru stefnuleysi og
án þess að nokkur fullnægjandi
greinargerð sé til um raunveru-
leg áhrif þeirra“.
Dýrtíðin eykst hröðum skref-
um, það finnur almenningur. —
Skattarnir hækka, samanber
„jólagjöfina" frægu. Útsvör til
bæja- og sveitafélaga hækka
líka en mjög mikill hluti af út-
gjöldum' þessara aðila er ákveð-
inn af Alþingi. Allt þetta kemur
niður á pyngju almennings. í því
sambandi þýðir lítið fyrir blöð
stjórnarinnar að státa af því að
vísitalan hafi aðeins hækkað um
5 stig síðan V-stjórnin kom til
valda. Þetta sýnir hins vegar,
þegar á dýrtíðina og skattana er
litið, að þessi rikisstjórn hefur
„falsað vísitöluna" svo mjög að
slíkt hefur aldrei áður þekkzt.
Það er tímanna tákn að nú
hrópa kommúnistar um að ekki
megi hækka laun á sama tíma
og þau rýrna sífellt að verðgildi,
sbr. yfirlýsingu þeirra, sem birt
er í blaðinu í dag. En árið 1955,
þegar allur vandi var „tiltölu-
lega viðráðanlegur", ef verkföll
hefðu ekki komið til eins og Ey-
steinn Jónsson orðaði það, og
launin höfðu miklu meiri kaup-
mátt en nú, stofnuðu kommún-
istar til verkfalla, sem eru undir-
rót þeirra vandræða, sem nú
steðja að.
Sívaxandi dýrtíð, síhækkandi
skattar, fölsuð vísitala og ó-
breyttir samningar — það er
verkalýðspólitík vinstriflokk-
anna í dag.
Grein þessi birtist fyrir
skemmstu í „The New York
Times Magazine“ og er rituð af
sérfræðingi á þessu sviði vísind-
anna, I. M. Levitt. Enda þótt
greinin sé mikið stytt í þýðing-
unni verður hún birt hér í
tvennu iagi lengdarinnar vegna.
Síðari hlutinn birtist á morgun.
HINN 4. október markaði tíma-
mót í sögu mannkyns, markaði
upphaf aldar geimferða, ef svo
mætti að orði komast. Það var þá,
að Rússum tókst að skjóta gervi-
hnettinum, sem nú gengur um-
hverfis jörðu, 560 mílur út í geim-
inn eða 1/400 af vegalengd-
inni til tunglsins. Segja má, að
enn sé um langan veg að fara til
tunglsins og er það að sönnu, en
hins vegar var með þessu stigið
fyrsta skrefið í áttina að könn-
unarferðum manna til tunglsins
og annarra hnatta. Á þessu stigi
málsins er jafnvel hægt að segja
fyrir um framtíðarþróun á þessu
sviði, en að vísu ekki með algerri
nákvæmni hvað viðvíkur tíman-
um.
Til tunglsins 1960?
Haldið mun verða áfram að
skjóta gervihnöttum út fyrir
jörðu, sífellt stærri hnöttum, sem
ganga lengur umhverfis jörðu.
Næst verður skotið eldfiaug til
tunglsins, sennilega innan fárra
ára. Við getum nefnt árið 1960.
Þær tilraunir munu að lokum
leiða til þess, að mannaðri eld-
flaug verður skotið til tunglsins.
En til að byrja með verður
áherzla lögð á að fá myndir utan
úr geimnum og þess vegna verður
myndafjarritara, eða eins konar
sjónvarpi, komið fyrir í eldflaug-
unum. Þá munum við fá að sjá
jörðina eins og hún lítur út „utan
frá“ og verða siíkar myr.dir
sennilega ómetanlegar fyrir veð-
urfræðina. Þá mun verða unnið
að því að fullkomna sólarafl-
stöðina til þess að framleiða nægi
legt afl fyrir hin ýmsu senditæki,
sem hlaðið verður í eldflaugarn-
ar. Á því sviði er að vísu margt
ógert, en aðalatriðið er, að vís-
indamennirnir hafa þegar séð
hvernig framkvæma skal verkið.
Fyrstu geimfararnir koma
aldrei aftur
Um 1964 verður eldflaug, hlað-
inni smádýrum, skotið út í geim-
inn. Þarna verða sennilega apar,
rottur, mýs og svín. Verður hvert
dýr eitt í klefa og fjarritandi
rannsóknartæki munu gefa upp-
lýsingar um viðbrögð dýranna
Úti í geimnum — þegar aðdráttar-
afl jarðar upphefst. Vísindamenn
á jörðu niðri geta því fylgzt
nákvæmlega með hjartslætti, önd
un, blóðþrýstingi, bióðhita og
öðrum líkamlegum viðbrögðum
dýranna. Einnig munu mynda-
fjarritarar sýna alla hegðun dýr-
anna, sem verða fyrstu jarðnesku
lifandi verurnar, sem hafast við
úti í geimnum. Þessi dýr munu
aldrei koma aftur til jarðarinnar.
Þegar eldflaug þeirra fellur til
jarðar eyðist hún, eða brennur,
við hinn mikla loftnúning gufu-
hvolfsins.
Maður út í geiminn 1968?
Að þessum tilraunum loknum
yrði ef til vill hægt að senda
mannaða eldflaug út í geiminn,
ef vandamálið viðvíkjandi endur-
komunni til jarðarinnar yrði
leyst. Sennilega verður slíkt ekki
framkvæmanlegt fyrr en 1968.
Vísindamenn munu fylgjast ná-
kvæmlega með fyi’sta geimfar-
anum, allri hegðun hans og við-
brögðum, þvi að þá fyrst geta
vísindamennirnir skorið úr um
það, hvort geimferðir verða fram
kvæmanlegar. Enda þótt við get-
um skotið eldflaugum svo og svo
langt út í geiminn, er ekki fyrir
hendi nein staðfesting á því að
maðurinh geti lifað í geimnum í
lengri tíma. Hingað til hefur ein-
ungis einn maður faríð það langt
út í mörk gufuhvolfsins, að að-
dráttarafls jarðar hafi ekki gætt.
Það var flugmaður á tilrauna-
þotu, sem þefta gerði — og var
hann í 44 sekúndur „ytra“. Þessi
stutti tími nægir engan veginn
til þess að gefa okkur hugmynd
um viðbrögð mannslíkamans,
þegar aðdráttarafl jarðar hverf-
ur úr sögunni.
„Rafmagnsheili“ stjórnar ferðinni
Eftir nokkurra daga eða vikna
dvöl í geimnum verður eldflaug-
unni með „tilraunamanninum"
stefnt’ aftur til jarðar. Maðurinn
í eldflauginni mun exki stjórna
eldflauginni sjálfur, því að hraði
hennar er það mikill — og skyxij-
un mannsins það hæg, að stjórn-
in er ekki á hans færi, því að
geysimikillar nákvæmni er þörf.
Hér getur oltið á broti úr sek-
úndu. Sérstakt tæki, eins konar
„rafmagnsheili", mun annast alla
stjórn eldflaugarinnar inn í gufu-
hvolf jarðar.
Stökkpallur á leiðinni til
tunglsins
Og við skulum segja, að þessi
tilraun heppnist vel. Þá verður
byrjað að undirbúa smíði geim-
Stöðvar. Sennilega verður það
ekki fyrr en 1978 að byrjað verð-
ur að senda „flutningaeldflaug-
ar“ 1.000 mílur út í geiminn,
hlaðnar byggingarefni og öllu því
sem til geimstöðvabyggingarinnar
þarf. Geimstöðin, sem mun ganga
umhverfis jörðu, verður fullkomn
asta rannsóknarstöð, sem gerð
hefur verið af manna höndum.
Hún verður stökkpallur okkar á
leið til tunglsins.
Ef skjóta ætti eldflaug frá
jörðu til tungls yrði hún að ná
hraða sem svaraði sjö niílum á
sekúndu til þess að geta yfirunn-
ið aðdráttarafl jarðar og komizt
alla leið til áfangastaðar. Þetta
er geysimikill hraði — og þá sér-
staklega, þegar tekið er tillit til
þess, að nú höfum við ekki yfir
að ráða eldflaugum, sem fai’a
hraðar en liðlega eina mílu á sek-
úndu. Eftir að geimstöðin er kom-
in upp og eldflaugin, sem við
ætlum að senda til tunglsins, get-
ur komið þar við og tekið elds-
neyti — þarf hún ekki rð ná
nema fimm mílna hraða á sek-
úndu. Þetta verður mun auðveld-
ara viðfangs, því að þá þarf
eldflaugin ekki að bera eidsneyti
nema sem nægir til þess að kom-
ast til geimstöðvarinnar. Á leið
frá geimstöðinni til tunglsins
þarf hún síðan að ná tveggja
mílna hraða á sekúndu. Á þessu
sést, að geimstöðin hefur meira
en litla þýðingu.
Bennilega verður byggingu
Framh. i bls. 15
Margir hafa reynt að gera sér í hugarlund hvernig geimstöðvarnar munu verða útlits. Hér er ein
slík hugmynd um geimstöð 50 m,lur utan við tunglið.