Morgunblaðið - 04.07.1968, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 1»G8
19
HVAD ER TIL URBOTA I SKOLAMÁLUM?
Ráðstefna 8IJS á Akureyri
Laugardaginn 6. apríl sl. var
haldin á Akureyri ráðstefna
um skólamál. Ráðstefnan var
haldin á vegoim Sambands ungra
Sjálfstæðismanna og Varðar. F.
U.S. á Akureyri og var ein af
ráðstefnum ungra sjálfstæðis-
manna undir samheitinu: Hvað
er til úrbóta í skólamálum? Ráð-
stefnan var sett af Birgi ísl.
Gunnarssyni formanni S.U.S., en
aðalræðumenn voru Þór Vil-
hjálmsson, prófessor, og Sverrir
Pálsson, skólastjóri. Fundar-
stjóri var Sigurður Sigurðsson,
formaður Varðar á Akureyri.
Þór Vilhjálmsson ræddi í upp-
hafi, hve mikilvæg menntunin
er í nútímaþjóðfélagi. Miklu
væri einnig til hennar kostað,
því að nú starfaði fjórði hver
íslendingur í skóium og áætl-
aðar fjárveitingar til þeirra úr
ríkis og sveitarsjóðum væru á
þessu ári 804 milljónir krónur,
þar af 221 milljón til byggingar-
framkvæmda. Ræðumaður kvað
jafnan ástæðu til að spyrja, hvað
framundan væri í kennislumál-
Þór Vilhjálmsson, prófessor
um. Um þessar mundir virtust
skoðanir næsta sundurleitar um,
hvert stefna skyldi. Skýrðiræðu
maður frá athugun á efni 12 smá-
greina, sem birtust í Morgun-
blaðinu 3. og 4. nóvember s.l.
og á efni 7 greina, sem birtust
nokkru áður í tímaritinu Sam-
vinnunni. Taldi hann niðurstöð-
ur af athugun þessari benda til,
að um einingu og sókn að á-
kveðnu marki í skólamálum væri
nú ekki að ræða.
Þessu næst vék Þór Vilhjálms-
son að verkaskiptingu milli
skóla og sérfræðinga í kennslu-
málum annars vegar og heimila
og allis almennings hins vegar.
Sagði hann foreldra ráða litlu
um það, hvaða þekkingaratriði
og hvers konar siðir börnum
væru kenndir í skólum. Þó gætu
engir sérfræðingar, hvorki kenn
arar né aðrir, sagt, hvernig skól-
arnir ættu að leitast við að hafa
áhrif á lífsviðhorf barna. Einn-
ig væri val á þeim þekkingar-
atriðum, sem kenna skyldi, í
verulegum mæli háð ósérfræði-
legu ma'ti. Þór ságði, að á þessu
skorti skilning meðal almenn-
ings. Rétt viðbrögð við þessum
mikilvægu staðreyndum væru
aukið valfrelsi og meiri fjöl-
breytni að öðru leyti, sem al-
menningur yrði að knýja fram
eftir stjórnmálalegum leiðum.
Þór Vilhjálmsson kvað annað
atriði kalla á aukna fjölbreytni
í skólastarfi. Væri það fjölgun
þeirra ungmenna, sem sætu á
skólabekk, eftir að skyldunámi
lýkur. Hann kvað atliuganir
Efnahagsstofnunarinnar hafa
sýnt, að nú væru um 75% 12-15
ára unglinga í skóla, en um 50%
árið 1950. Árleg aukning 1960-
1966 hefði verið 2,8% af aldurs-
árgangi á ári. Enn meiri væri
aukningin í menntaskólunum,
þar sem samsvarandi vaxtarpró-
senta hefði verið 4,7%. Þessi þró
un sagði ræðumaður, að hlyti að
leiða til endurskoðunar á náms-
efni og til annarra breytinga.
Líklegast til árangurs væri, að
Reykjavík eða einhver stóru
káupstaðanna, Akureyri, Kópa
vogur eða Hafnarfjörður, stofn-
aði í tilraunaskyni og með að-
stoð frá ríkissjóði skóla í lík-
ingu við hina nýju brezku
„comprehensive schools“. Þar
væru nemendur saman í skóla
lengur en hér tíðkaðist, en aft-
ur á móti væri kennslan í hverj-
um skóla miklu fjölbreyttari
bæði i bóklegum og verklegum
greinum.
f síðari ' hluta erindis síns
ræddi Þór Vilhjálmsson allýtar-
lega um Háskóla íslands. Vék
hann að hlutverki stofnunarinn-
ar, fámenni innan vébanda henn
ar, bæði að því er varðar kenn-
ara og nemendur, þeirri stað
reynd, að aðeins 35,7% innxit-
aðra stúdenta ljúka prófi og að
því, hve fullorðnir stúdentar eru,
þegar þeir koma til starfa að há-
skólanámi loknu.
Sverrir Pálsson hóf mál sitt á
að geta þess, að enda þótt ljóst
væri, að margt mætti betur fara
i skipulagi fræðslunnar í land-
inu, yrði að fara með mikilli gát,
ef gera ætti grundvallarbreyt-
ingar. Sverrir sagði: „Varastber
of mikla nýjungagirni og að
gleypt sé við í fljótfærni hverri
nýrri hugmynd, sem upp kann
að skjóta kolli einhvers staðar,
þótt girnileg sé í fljótu bragði,
heldur taka það eitt upp af
breytinga tagi, sem góð reynsla
er fengin af annars staðar eða
einsýnt þykir við beztu manna
yfirsýn, að til bóta horfi og hæfi
okkar aðstæðum. Við eigum
viissulega að vera vökul og gagn
rýnin á okkur sjálf og starfsað-
ferðir okkar og viðfangsefni,
hika ekki við að fleygja hinu
feyskna, fúna og úrelta, ef við
erum viss um að fá annað betra
í staðinn, en því, sem vel hefir
gefizt, eigum við að halda.“
Síðan ræddi Sverrir Pálsson
fræðslulögin. Sagði hann, aðþau
hefðu í sumum tilvikum verið
túlkuð mjög frjálslega, í nokkr-
um atriðum sniðgengin og að ýms
ákvæði þeirra hefðu ekki alls
staðar komið til framkvæmda
enn vegna staðhátta eða aðstöðu
leysis, eins og raunin væri víða
í sveitum og í öðru strjálbýli
landsins. Mörgum, sem rætt hafa
og ritað um skólamál að und-
anförnu, hefur yfirsézt þessi stað
reynd, þegar þeir hafa gagnrýnt
fræðslulöggjöfina og kennt
henni flest, sem þeim hefur fund
izt miður fara í uppfræðslu ung-
menna, en mörgu af því mætti
breyta án þess að breyta lögun-
um, ef það þykir til bóta horfa.
Lögin hefðu verið vandlega und
irbúin af hæfum aðilum sem haft
hefðu góða yfirsýn yfir skóla-
kerfið í heild og hefðu þau stað-
izt vel dóm reynslunnar .í flest-
um meginefnum. Þeir, sem ákaf-
ast krefðust breytinga á fræðslu
lögunum, athuga ekki allir nógu
vel, að grundvallarbreytingar
verða tæpast gerðar, svo að vel
sé, nema allt skólakerfið frá
barnaskólum til háskóla, sé tek-
ið til athugunar. Sú athugun
kostar miklar rannsóknir og
rækilegar kannanir, áður en fært
sé að breyta til. Hins vegar leyfi
fræðslulöggjöfin margvíslegar
breytingar innan takmarka sinna
og þar getur margt horft til
mikilla framfara.
Þá gerði Sverrir að umtals-
efni ýmis þau atriði, sem betur
mættu fara, s.s. léleg launakjör
kennara, óviðunandi húsnæði
skóla, skort á nauðsynleg-
um kennslutækjum og gallaðar
kennslubækur.
Þau atriði, sem helzt væri á-
stæða til að breytt yrði í fræðslu
lögunum, kvað Sverrir vera efra
mark skólaskyldunnar og skilin
milli barna- og gagnfræðastigs
og væri eðlilegast, að öll fræðsla
á skólaskyldustigi færi fram á
sama skólastigi, þ.e. barna-
fræðslustigi. Óeðlilegt væri, að
nemendur yrðu að sækja tvo
skóla og tvenns konar skóla til
að ljúka skólaskyldu sinni.
Skólaskyldu ætti að ljúka á því
ári, sem barn verður 14 ára, og
verði fullnaðarpróf skólaskyldu
barnapróf. Óþarfi væri að hafa
skólaskylduna lægri, því reynsl-
an sýni, að yfirgnæfandi meiri-
hluti nemenda óskar að halda
áfram námi, eftir að skólaskyldu
lýkur, en þeir, sem helt-
ast úr lesinni eru að jafn-
aði nemendur, sem lítið
gætu tileinkað sér í námi eða
orðið sér að gagni í skóla. Litlu
máli skipti, hvort þessir tiltölu-
lega fáu nemendur „væru í
skóla“ einu ári lengur eða skem-
ur og væri sennilega skynsam-
legast fyrir þá að fá sér starf við
sitt hæfi. Með því móti kæmu
allir nemendur gagnfræðaskól-
anna inn í þá af frjálsum vilja
og að undangengnum frjálsum
umsóknum. Við það mundi aðal-
lega tvennt vinnast: 1) Nemend
ur kæmu með öðrum hug til náms
ins en þegar þeir eru þvingað-
ir eða skyldaðir til þess. 2)
Stjórn gagnfræðaskólanna yrði
að mun auðveldari en nú er með
hinni óeðlilegu tvískiptingu milli
skyldustigsnemenda og nemenda
með sjálfviljugri skólasetu.
Um námsskrá sagði Sverrir, að
hún ætti að vera tvennskonar,
ínnur ætluð miðlungsnemendum
og góðum nemendum, hin slök-
um, enda hefði reynsla sýnt, að
óhæft væri að ætla öllum nem-
endum, góðum og lélegum, sama
námsefni, yfirferð og kennslu
tök. Gæti slíkt valdið leiða og
töfum hjá afbragðsnemandanum,
en vanmáttarkennd og kergju
hjá hinum þungfærari. Kennslu
í eðlis- og efnafræði þyrfti að
stórauka og bæri að leggja stór-
aukna áherzlu á notkun hjálp-
artækja og kennsluáhalda. Taka
bæri upp nýjungar í kennslu er-
lendra tungumála og hefja þá
kennslu fyrr en nú er gert, þeg-
ar í 11 eða 12 ára bekkjum
gagnfræðaskólanna og bæri að
leggja meira kapp en gert er á
hið mælta mál, en draga að sama
skapi úr hinum gömlu lat-
ínuskólaaðferðum við endalaus-
ar þýðingar texta. Ræðumaður
gat um gagnsemi starfsfræðslu,
sem hann kvað einkum lýsa sér
í tvennu: 1) Hún auðveldar ung-
Sverrir Pálsson, skólastjóri
mennum að átta slg á, á hvaða
störfum og viðfangsefnum þau
hafa mestan áhuga og hvaða
störf falla bezt að hæfileikum
þeirra. 2) Hún glæðir skilning
nemenda á gildi og tilgangi skóla
göngunnar og stuðlar þannig
beint og óbeint að betri náms-
árangri þeirra í heild.
Sverrir Pálsson sagði: „Nú-
tímaþjóðfélag krefst meiri kunn
áttu hvers þegns en áður var.
Við verðum því að fjölga mönn-
unum með menntun og þekkingu
sem örast, ef við eigum ekki að
dragast langt aftur úr öðrum
þjóðum. Rétta ráðið til að auka
stúdentafjöldann er þó ekki að
draga úr kröfum um skilning og
almenna kunnáttu á prófum, t.d.
landisprófi, og auðvelda mönnum
á þann hátt inngöngu í mennta-
skólana, — heldur hitt, að búa
þá betur undir prófin, hæna þá
að náminu og gera þeim ljóst,
hver nauðsyn hverjum einstakl
ingi er á góðri menntun, ef hann
á að geta lifað sómasamlegu
lífi og séð sér og sínum farborða.
Þriðji framsögumaðurinn, sem
auglýstur hafði verið, Sr. Sig-
urður Guðmundsson, Grenjaðar-
stað, forfallaðist á síðustu
stundu.
Að framsöguræðum loknum
fóru fram frjálsar umræður.
Valgarður Haralðsson, náms-
stjóri, taldi, að tillögur til úr-
bóta í skólamálum þyrftu að
byggjast á rannsóknum og mik-
illi þekkingu. Ræðumaður taldi
koma til greina að breyta
skólaárinu og láta það hefjast 1.
janúar og að skólinn starfaði
meira og minna allt árið með til-
tölulega stuttum hléum á jól-
um, páskum og yfir hásumarið.
Aðailfundur Fyllkiis F.U.S. á
ísaifirði var haldinn mánudaginn
18. marz 1968 í SjálÆstæðishúsinu
á ísafirði.
Á funcLnuim vonu eftirtaldir
mienn kosnir í stjórn félagsins:
Formaðiur Úlfar Ágústsson, aðr
ir í stjórn Garðar Einarsson, Jó-
hann Ármann Kjartansson,
Magnús Þórðarson og Jens Krist-
mannsson.
Það yrði stöðugt erfiðaxa að sjá
unglingum fyrir vinnu yfir sum-
armánuðina. Hann taldi ekki ó-
eðlilegt, að reyna að minnka
þann árafjölda, sem nemendur
væru nú í skóla, og væri t.d.
ekki útilokað að stytta bama-
skólastigið. Ræðumaður kvaðst
fylgjandi þeirri hugmynd, að allt
skólaskyldunámið færi fram í ein
um skóla.
Ræðumaður minnti á, að á
Norðurlandi væru 64 skólahverfi
smá og stór, og væru reknir
skyldunámsskólar í 59 þeirra.
Minnsta skólahverfið væri með
5 nemendur. Aðstaðan væri eðli
lega mjög misjöfn og því væri
visst jafnvægisleysi í skólamál-
um. Rétt væri því að breyta
skipan skólahverfa.
Jón E. Ragnarsson, hdl., taldi
stúdentsmenntun of dýrkaða á fs
landi. Fræðslukerfið væri of lok-
að og miðaðist um of við það að
framleiða embættismenn. Hann
taldi fræðslukerfið, eins og það
væri framkvæmt, hafa þau áhrif,
að sem fæstir næðu sem skemmst
í stað þess að mennta sem flesta
sem mest.
Ræðumaður taldi skorta lárétt
tengsl á milli skóla, þannig að
nemendur gætu farið á milli ein-
stakra tegunda skóla, án þess að
byrja í viðkomandi skóla frá
upphafi.
Þórir Sigurðsson, menntaskóla-
kennari, taldi, að ef lækka ætti
aldur stúdenta, þyrfti að gera rót
tækar breytingar á skólun-
um. Ræðumaður taldi vafamál,
að við þyrftum fleiri stúdenta
með þá menntun, sem stúdents-
prófið nú veitti. Ef reyna ætti
að fjölga tegundum stúdenta,
þyrfti að gera námsefnið fjöl-
breyttara, þannig að fleiri leiðir
yrðu í gegnum menntaskólana.
Þórir taldi Háskóla íslands veita
of fáa möguleika til framhalds-
náms og væri um of embættis-
mannaskóli.
Leó Kristjánsson, menntaskóla
kennari, vék að Háskóla íslands.
Hann taldi Háskólann ekki veita
nægilega aðstöðu til vísindaiðk-
ana í þágu atvinnuveganna.
Hann taldi, að hér vantaði ekki
menn til vísindaiðkana, heldur
fjármagn til að gera Háskóla ís-
lands starfi sínu vaxinn.
Finnbogi Jónsson, menntaskóla
nemi, taldi ekki rétt að nemend-
ur byrjuðu nám allir á sama
aldri. Það ætti að fara eftir
þroska. Hann taldi rétfindi
þeirra, sem byrjað hefðu mennta-
skólanám, en hættu t.d. eftir 5.
bekkjarnám, of lítil. Slíkir nem-
endur nytu í engu meiri rétt-
inda til náms í öðrum skólum
en gagnfræðingar.
Framsögumenn tóku aftur til
máls, en að ræðum þeirra lokn-
um var ráðstefnunni slitið.
son og Garðar Einarsson.
Stjórnarfundur var haldinn
þann 30. marz.
Skiipti stjórnin mieð sér verk-
uim þanniig:
Varaformaður Garðar Einars-
son, ritari Jóhann Árrnann Kjart
ansison, gjaldkeri, Magnús Þórð-
arson og imeðstjórnandi Jens
Kristmannsson.
Aaðaif undur Fylkis FUS
f kjördæmisráð: Úifar Ágústs