Morgunblaðið - 02.08.1979, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 1979
27
Ævar R. Kvaran:
Ég hef nú í fjórum greinum
gert nokkra grein fyrir skoðun-
um mínum á þeim framburði
sem ég tel að við eigum að taka
upp; þ.e. byrja á hörðum fram-
burði, hv-framburði og réttmæli.
Þó að ýmsir kunni að hafa aðrar
skoðanir í þeim efnum, þá væri
a.m.k. ánægjulegt að fara að
heyra þær. Við getum ekki leng-
ur dregist afturúr öðrum sið-
menntuðum þjóðum með þeim
ósóma, að eiga engan viður-
kenndan fagran og skýran fram-
burð móðurmálsins, sem hægt er
að kenna öllum sem hann vilja
læra í venjulegum skólum.
Það hefur lengi vakið undrun
mína, að hinir byltingagjörnu og
breytingaglöðu stúdentar skuli
til dæmis ekki fyrir löngu hafa
gert þær kröfur til Háskólans,
að þar verði kennd framsögn í
öllum deildum. Það þarf ekki að
fara mörgum orðum um þá
nauðsyn skólamenntuðum
mönnum að hafa fagran og
skýran framburð á móðurmáli
sínu. Enda er þetta einkenni
slíkra manna hjá öllum sið-
menntuðum þjóðum. En auðvit-
að eiga þetta ekki að vera nein
sérréttindi skólagenginnna
manna. Hver einasti maður á
heimtingu á því, að íslensku-
kennsla sé ekki einungis bundin
við kennslu ritaðs máls, heldur
einnig og engu síður ber að
kenna mælt mál. Það eru fleiri
en þingmennirnir fimm sem
fengu samþykkta þingsálykt-
unartillöguna um kennslu Ríkis-
útvarpsins í framburði, fram-
sögn og töluðu máli, sem gera
sér grein fyrir hinu hörmulega
málfari sem tíðkast hér á landi á
móðurmálinu.
Þá verður það einnig að teljast
meiriháttar hneisa íslenskri
menningu, að menn skuli koma
ólæsir úr skólum landsins að því
leyti, að þeir lesa íslensku upp
með framburði, sem enginn
maður á landinu notar eða hefur
nokkru sinni notað í töluðu máli.
Ég hef sýnt fram á það með
rökum í hverju þetta liggur og
hve auðvelt er að bæta úr því.
Það þarf því að byrja á því að
kenna lestrarkennurum þetta,
svo þeir kenni börnunum að lesa
eins og þau tala.
Einhverjum votti að skilningi
á þessu er farið að bregða fyrir í
Háskólanum, ef það er rétt sem
mér hefur verið tjáð, að í guð-
fræðideild a.m.k. fái menn ekki
að ljúka embættisprófi án þess
að leggja fram kennsluvottorð
frá viðurkenndum kennara í
framsögn. Þetta er að sjálfsögðu
réttur skilningur á mikilvægi
framsagnar fyrir klerka fram-
tíðarinnar, en hvers vegna er
þetta ekki eðlilegur hluti náms
þeirra í Háskólanum?
Lesandi góður! Kæmirðu til
Englands í þeim tilgangi að læra
fagurt tungutak enskunnar og
spyrðir Englending hvar heyra
mætti fallega talaða ensku eða
fyrirmyndarframburð á því
máli, væri hann ekki í vandræð-
um. Hann gæti bent þér á að
hlusta á predikun í einhverri
kirkjunni, hlusta á fyrirlesara
breska útvarpsins og þuli eða
fara í leikhús. Á öllum þessum
stöðum má heyra fagran fram-
burð enskrar tungu. En hvernig
færi ef enskur menntamaður
spyrði þig sömu spurningar um
íslenska tungu hér heima á
íslandi? Þú gætir ekki bent
honum á neina slíka stofnun. Og
þegar þú segðir honum, að fagur
framburður móðurmálsins væri
ekki kenndur sem skyldunáms-
grein í einum einasta skóla
landsins, ekki einu sinni Há-
skólanum, myndi hann ekki trúa
þér! Hann myndi vitanlega
spyrja: Hvernig farið þið þá að
því að kenna íslensku?
Kennurum er ætlað að tala
alla sína ævi og hafa þeir alveg
sérstaklega sterka aðstoð til
þess að geta haft heillavænleg
áhrif á málfar þúsunda nemenda
á langri kennsluævi. Þjálfun
þeirra í fögrum framburði og
skýrum er því sjálfsagður hlut-
ur.
Engir munu þó verða áhrifa-
ríkari um fagran framburð en
fastráðnir þulir og þáttastjórn-
endur útvarps- og sjónvarps-
þátta. Við höfum alls ekki ráð á
því, að láta hin gullnu tækifæri,
sem Ríkisútvarpið býður okkur
til bóta á mæltu máli, framhjá
okkur fara.
Menntamálaráðherra ber því
þegar í stað að hefja þær endur-
bætur hjá Ríkisútvarpinu á með-
ferð mælts máls, sem ályktun
alþingis frá 5. maí 1978 felur í
sér.
Það þarf að byrja á því að
samræma og samhæfa framburð
allra þula hljóðvarps og sjón-
varps. Jafnframt þarf að sam-
stilla raddbeitingu þeirra og
ákveða ferð (hraða) flutts efnis.
Ýmsir þulir sjónvarps lesa alltof
hratt og er það oft á kostnað
skýrleiks og hrynjandi.
Ég er þeirrar skoðunar að
Ríkisútvarpið þurfi ekki að bíða
eftir samræmingu íslensks
framburðar til þess að hefjast
handa. Það er á valdi þeirra sem
stjórna þessari menningarstofn-
un að gerast brautryðjendur í
nýrri vakningu fyrir mæltu máli
þjóðarinnar. Þessi stofnun getur
ekki lengur látið eins og móður-
mál okkar sé einungis ritmál,
sem engu máli skipti hvernig
talað er. Hér þarf ekkert annað
en viljann til þess að láta hendur
standa framúr ermum, hefjast
handa.
1 næstu grein mun ég nefna
dæmi um þá úrkynjun sem er að
eiga sér stað í framburði á
íslenskunni í þessum ríkisfjöl-
miðlum, ýmist fyrir latmæli og
ógreinilegan framburð eða bein-
línis fyrir áhrif annarra tungu-
mála, eins og til dæmis enskunn-
ar.
Bílstjóri Volvo-
bíls gefi sig fram
SÁ atburður varð í Borgarfirðin-
um laugardaginn 28. júlí s.l. að
hestur sparkaði í bfl og skemmdi
hann mikið. Þar sem aðilum ber
ekki saman um aðdraganda þessa
atburðar. þarf rannsóknadeild
lögreglunnar í Reykjavík nauð-
synlega að ná tali af ökum nni
appclsínugulrar Volvo-bifreiðar,
sem var á leið til Reykjavíkur.
Atburður þessi varð um klukk-
an 18. Kona var á ferð á grænni
Toyota Corolla bifreið. Er hún var
stödd milli Hvítár og Bifrastar,
nálægt Galtarholti kom að hesta-
slóð sem menn ráku og sparkaði
einn hesturinn í bílinn svo hann
skemmdist mikið. Ökumaður
Volvo bílsins mun hafa séð atvikið
og er hann beðinn að hafa sam-
band við lögregluna hið allra
fyrsta.
viðskiptavinum okkar tækniþjónustu. #i
Af hvcrju VE
ASEA mótorar eru sterkir og
endingargóðir.
ASEA mótorar þola ertiðar
aðstæður.
ASEA mótorar eru 15—20% létt
ari en mótorar úr steyptu járni
ASEA mótorar hafa rúmgóð
tengibox.
ASEA mótorar ganga hljóðlega.
ASEA mótorar eru einangraðir
skv. ströngustu kröfum.
ASEA mótorar hafa hitaþol skv
ströngustu kröfum.
ASEA mótorar uppfylla ströng
ustu þéttleikakröfur.
Nítíuogfimm ára reynsla ASEA
tryggir góða endingu.
Eigum ávallt fyrirliggjandi i
birgðagéymslum okkar ASEA
mótora 0.18 kW — 15 kW.
ASEA gírmótora frá 0.18 kW -
1.5 kW.
Aðrar stærðir afgreiddar með
stuttum fyrirvara frá birgða-
geymslum ASEA.
M.a. þessvegna verður ASEA
fyrir valinu.
Þetta er stærsti rafmótor á
íslandi. ASEA — 9250 kW.
(12.580 hestöfl).
>- 104 ReyKjavlK
Borðstofzcbovd og
stólar ár fxtrxt
JSfýjar sendirigar