Morgunblaðið - 02.08.1979, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 1979
Landsvirkjunarsamningarnir
Athugasemd frá samninganefnd Reykjavíkurborgar
Að undanförnu hafa orðið nokk-
ur blaðaskrif um þau drög að
nýjum sameignarsamningi um
Landsvirkjun, sem samninga-
nefndir Reykjavíkurborgar, Akur-
eyrarbæjar og ríkisins hafa orðið
sammála um að leggja til við
umbjóðendur sína að staðfestur
verði. Borgarstjórn mun taka mál-
ið til afgreiðslu að loknum sumar-
leyfum og verða þá væntanlega
hafðar tvær umræður um það,
áður en endanleg ákvörðun er
tekin.
Samninganefndin mótmælir til-
efnislausum, persónulegum árás-
um ritstjóra Dagblaðsins á Egil
Skúla Ingibergsson borgarstjóra
vegna þessa máls, en borgarstjóri
hefur fjallað um það í fullu um-
boði okkar samningamannanna.
Við okkur er að eiga um pólitíska
ábyrgð vegna þess. Vegna blaða-
skrifa viljum við taka fram eftir-
farandi:
Samið um aðild
Laxárvirkjunar 1965
Samkvæmt lögum um Lands-
virkjun frá árinu 1965, 17. gr., er
eigendum Laxárvirkjunar
heimilt að ákveða, að Laxárvirkj-
un sameinist Landsvirkjun. Náist
ekki samkomulag milli eigenda
Landsvirkjunar og Laxárvirkjun-
ar um eignarhlutdeild aðila og
nýjan sameignarsamning, skulu
dómkvaddir menn meta eignir
hvors fyrirtækis fyrir sig og fer þá
eignarhlutdeildin eftir því mati.
Verði eignarhluti ríkisins skv.
þessu undir helmingi, er ríkis-
stjórninni heimilt að ákveða, að
ríkissjóður leggi Landsvirkjun til
nýtt fjárframlag eða taki að sér
greiðslu skulda, þannig að tryggð
verði helmingseign af hálfu ríkis-
ins.
Akureyrarbær, sem á 65% Lax-
árvirkjunar, fór þess á leit fyrir
rúmlega ári síðan að teknar yrðu
upp viðræður um, að Laxárvirkjun
sameinaðist Landsvirkjun. í
samningaviðræðunum lögðu
samningamenn Akureyrarbæjar
þunga áherzu á, að þeir vildu
notfæra sér ákvæði laganna frá
1965 um aðild að Landsvirkjun.
Sameining hlaut því að verða að
veruleika.
Eignumst byggðalínu
án hækkunar
raforkuverðs
Háspenntar raforkuflutnings-
línur eru nauðsynlegur þáttur í
uppbyggingu Landsvirkjunar. Þær
línur, sem þarf til samtengingar
orkuvera Landsvirkjunar og Lax-
árvirkjunar, hafa þegar verið
byggðar, ennfremur lína til Aust-
urlands og lína til Vestfjarða er í
byggingu.
Samkomulag náðist um, að
Landsvirkjun eignist þessar línur
allar og að ríkissjóður greiði það
af kostnaði þeirra, sem þarf, til
þess að verðhækkun á rafmagni til
rafmagnsnotenda á núverandi
orkuveitusvæði Landsvirkjunar
verði engin.
Lögverndaður
réttur ríkisins
til helmings-
aðildar
í blaðaskrifum hefur komið
fram, að ákvæði 17. gr. núgildandi
Landsvirkjunarlaga um rétt Lax-
árvirkjunar til að sameinast
Landsvirkjun séu úr gildi fallin
vegna breyttra aðstæðna, er ekki
talin standast að mati lögfróðra
manna, sem við höfum ráðfært
okkur við um það atriði, og benda
þeir jafnframt á, að ef Reykjavík-
urborg neiti að gera nýjan sam-
eignarsamning, muni eignarhlut-
deild borgarinnar annars vegar og
Akureyrarbæjar hins vegar
ákveðin eftir mati dómkvaddra
manna, en ríkið geti einhliða
ákveðið að halda 50% eignarhlut
sínum.
Það þarf vart að taka fram, að
ákvæði núgildandi laga og sam-
eignarsamnings um Landsvirkjun
voru gerð meðan Sjálfstæðismenn
fóru með meirihlutavald í borgar-
stjórn, og er ekki við okkur samn-
ingamennina að sakast, þótt þau
bindi hendur okkar varðandi aðal-
atriði málsins.
Bætt skipulag
Aukinn virkjunar-
réttur
I hinum nýju drögum er gert
ráð fyrir, að Landsvirkjun fái
virkjunarrétt um landið allt, og að
hún sinni öllum heildsölumarkaði
raforku hér á landi með minni
háttar undantekningum vegna
annarra virkjunarfyrirtækja, sem
nú starfa. í núgildandi lögum er
um miklu takmarkaðri réttindi
fyrir Landsvirkjun að ræða.
í þessari útvíkkun felst grund-
vallaratriði, bæði frá sjónarhóli
okkar Reykvíkinga og annarra
landsmanna.
Bætt heildarskipulag kemst á
virkjanaframkvæmdir lands-
manna, hægt verður að nýta betur
hagkvæmustu virkjunarkosti með
því að tryggja stóran markað fyrir
raforkuframleiðsluna og orkuver
Landsvirkjunar verða í framtíð-
inni dreifð um landið, sem hefur í
för með sér, að raforkuöflunin
verður betur tryggð gegn stað-
bundnum náttúruhamförum eða
minnkuðu árrennsli sökum þurrka
í einum landshluta.
„Samningurinn“
veldur ekki
rafmagnsskömmtun
Sú fullyrðing í blöðum, að með
samningnum sé verið að leiða
raforkuskömmtun yfir Reykvík-
inga, ef næstu tvö árin verða
þurrkasöm úr hófi, þykir okkur
samningamönnum fráleit.
Ákvæði um takmörkun afhend-
ingar raforku í þessum samnings-
drögum eru hin sömu og í núgild-
andi sameignarsamningi. Kjarn-
inn í þeim ákvæðum er, að tak-
mörkun raforku valdi almennum
rafmagnsnotanda sem minnstum
baga.
Yrðu næstu tvö ár léleg vatnsár,
þá myndi skortur á raforku á
vissum tímum, t.d. í kuldaköstum,
fyrst og fremst koma niður á
Járnblendiverksmiðjunni á
Grundartanga, sem kaupir aðeins
hluta af raforku sinni sem for-
gangsorku. Einnig myndu álverið í
Straumsvík, Áburðarverksmiðjan
og iðnfyrirtæki með rafskauts-
katla verða að sæta takmörkunum
á raforkuframboði. Á árinu 1977
fóru t.d. um 56% af raforkusölu í
landinu til stóriðju og munar því
miklu um takmörkun orkusölu á
því sviði.
Samtenging skapar
aukið öryggi
Ef þetta skyldi nú samt ekki
duga til, þá er þess að geta, að við
samtengingu landshluta hafa að
undanförnu skapast möguleikar á
því að nota varastöðvar til raf-
orkuframleiðslu fyrir landið allt,
án tillits til staðsetningar þeirra,
og er af því mikið öryggi fyrir alla
landsmenn og ekki sízt okkur
Reykvíkinga, þar sem mikið vara-
afl er nú uppsett á Norður- og
Austurlandi.
Áukin virkjun
á Nesjavöllum
Því er haldið fram, að samn-
ingamenn Reykjavíkurborgar hafi
afsalað borginni virkjunarrétti á
Nesjavöllum. Hér er staðreyndum
verulega vikið til hliðar með ófyr-
irleitnum málfultningi. í núgild-
andi orkulögum segir, að til þess
að reisa og reka raforkuver stærra
en 2 MW þurfi leyfi Alþingis, en
til að reisa og reka raforkuver
0.2—2 MW þurfi leyfi ráðherra
raforkumála.
I drögum að nýjum Landsvirkj-
unarlögum segir:
„Landsvirkjun hefur einkarétt
til að reisa hvers konar raforkuver
með 5 MW afli eða þar yfir.
Undanþegnar einkaréttinum eru
þó aflstöðvar, sem ætlaðar eru til
eigin notkunar jarðvarmaveitna,
til nýtingar afgangsvarma í eigin
þágu eða sem varastöðvar...“
Hér er í fyrsta lagi undanskilin
einkarétti Landsvirkjunar heimild
einstakra aðila til þess að reisa og
reka aflstöðvar 5 MW eða minni
og í öðru lagi geta jarðvarmaveit-
ur framleitt raforku til eigin nota.
Hitaveita Reykjavíkur er í dag
langstærsti raforkunotandi í
borginni og getur því byggt tals-
vert stóra raforkuvirkjun til að
fullnægja eigin þörfum í sam-
vandi við byggingu varmaorku-
vers að Nesjavöllum.
Því er ljóst, að Hitaveitan hefur
eftir sem áður óskoraðan rétt til
jarðvarmaveitu á Nesjavöllum, en
fær með hinum nýja samningi
aukinn rétt til raforkuvinnslu.
Hagstæðari ákvæði
um arðgreiðslu
í núgildandi lögum eru engin
ákvæði um endurmat sérstakrá
eigendaframlaga til núvirðis, en
þau framlög eru grundvöllur arð-
greiðslna. I þessum sameignar-
samningi eru ákvæði um þetta
skýr.
Endurskoðandi Landsvirkjunar,
Þráinn Sch. Sigurjónsson, lögg.
endurskoðandi, hefur reiknað út
andvirði sérstakra fjárframlaga,
sem Reykjavíkurborg og ríkissjóð-
ur hafa lagt til Landsvikjunar á
tvenns konar hátt. í öðru tilvikinu
er eingöngu miðað við bygginga
vísitölu og framlögin hækkuð í
samræmi við breytingar á henni. í
hinu tilvikinu er miðað við breyt-
ingar á eigin fé Landsvirkjunar og
er sú fjárhæð hærri en fjárhæð
andvirðisins í fyrra tilvikinu. Hér
er ekki um að ræða „eignarhluta" í
Landsvirkjun í venjulegum skiln-
ingi, heldur aðeins verðmæti sér-
stakra framlaga, sem innt hafa
verið af hendi í reiðufé til Lands-
virkjunar.
Þótt síðari reikningsaðferðin
gefi við síðustu áramót 300 millj-
ónum króna hærri útkomu, þá
kann dæminu að vera snúið við
um næstu áramót, sökum þess hve
afkoma Landsvirkjunar kemur
inn í myndina, en líklegur
greiðsluhalli hennar á þessu ári
(1979) nemur um 2 milljörðum.
Deilan um það, hvernig reikna
skuli 41 milljón króna framlag,
sem innt var af hendi árið 1970, er
enn óleyst og virðast óskýr fyrir-
mæli fyrrverandi borgarstjórnar-
meirihluta ekki taka af tvímæli
um túlkun.
Hagsmunir
Reykvíkinga
tryggðir
Rétt er að vekja athygli á því, að
fulltrúar Sjáfstæðisflokksins í
borgarráði höfnuðu því að eiga
fulltrúa í samninganefnd borgar-
innar, væntanlega í því skyni að
geta ráðist á niðurstöðu samn-
inga, hvernig sem þeir yrðu. Nú er
því hampað, að Reykvíkingar geti
bara búið að því, sem þeir hafi í
raforkumálum, en stækkun
Landsvirkjunar sé andstæð hags-
munum þeirra. Slík rök hefðu
e.t.v. átt við, þegar Landsvirkjun
var stofnuð, en þau eiga ekki við í
dag. Þá stóð sami stjórnmála-
flokkur að annarri stefnumótun.
Það er skoðun okkar, að þessi
stefnubreyting Sjálfstæðismanna
í borgarstjórn Reykjavíkur sé úr
öllu samhengi við þau viðhorf í
orkumálum, sem nú blasa við
borgarbúum.
Við, samningamenn Reykjavík-
urborgar, teljum, að við höfum
náð góðum samningum um stækk-
un Landsvirkjunar, bæði séð frá
sjónarhóli Reykvíkinga, fyrirtæk-
isins og landsmanna í heild. Við
höfum náð því fram, að raforku-
verð til Reykvíkinga mun ekki
hækka vegna yfirtöku byggðalín-
anna, öryggi Reykvíkinga í raf-
orkumálum eyskt og margvíslegir
nýir möguleikar opnast lyrir
Landsvirkjun.
*«»*/
'rfj

%

Jtá*. J
Þjónkunviðorku-
flhra ~ bri^ð
;:s. við borgarbúa
fssas* « «««* „ via

írn 4 *lhír,nl lií**r a'r>u^, '9r>(j.v
'i
•"r\
I />
°Ulh ’* 1
• Vr /
luneytis-
comulagi
Grund-
ameinist
yfirtaki
i þannig
2.4% og
irkjunar
í á móti
ki nái til
andsins.
rkju;i er
íkur og
yfu.n og

Rætt
Isleif Gunnars-
son um fyrir
hugaða stofnun
nýrrar Lands-
virkjunar
P„- i ' * I ■ "',1 n,t'ð ®rnum kostnafti
** . J J . I * I *'v«ju orftift okkur
j I # •vMkemur •
UÍU 1*^ " uníReyRjaV^ur
rrukií samræmiviðhagsmu j
_ segir Birgu- -jr Rt>ki, vikurborg 42-4<*
"gwSSSXSK1 -gr^*
!"* «r. C.rumivöllui Þ* sameiniHt
w KSSÍÍi. »>««“
'*£' Hnurnar.
Þetu k0jm er(rþar sem 1
W^am.nnafund^ « e(ndanna
ssss-nrffsí'
'sszg&sssx*
„Verið er að kaHa rafmagns-
skömmtun yfir Reykvíkinga
„GHurlegt vald
I larist é lérra hand-
lur I ortrumélum-
„Reykvíkingar lé f
engu aft njftta fteaa
IrumkvaAia aem
Þetr hafa hafl f
orkumékam"
„Rfkift hefur, préU
tyrir ftennan aamn-
Ing, ftbundnar
handur til hrakkun-
ar verftjftfnunar-
„Áhrif Reykjavfkur
myndu atftrminnka
Iré Dvf sem nú er“