Morgunblaðið - 07.10.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 1979
í
Hvíta
húsínu
og
Kreml
Henry Kissinger
hefðu úrslitaáhrif á það hvaða
ákvarðanir væru teknar.
Nixon studdi á hnapp. Snyrti-
legur stuttklipptur maður sté inn
og var kynntur sem Bob Halde-
man. Nixon bað Haldeman um að
sjá til þess að tengd yrði bein
símalína við skrifstofu mína í
Harvard. Haldeman skrifaði hjá
sér þessa sérkennilegu ósk, sem
greinilega gerði ráð fyrir því að
ekki væri venjulegt símasamband
milli New York og Boston. Hann
gerði aldrei ráðstafanir til þess að
framkvæma þessi fyrirmæli.
Daginn eftir var hringt á ný. Að
þessu sinni úr skrifstofu John
Mitchells og þangað var ég beðinn
að koma næsta dag til viðræðna
um stöðu mína í nýju ríkisstjórn-
inni.
Þegar ég kom á vettvang sat
John Mitchell, sem hafði stjórnað
kosningabaráttu Nixons, við skrif-
borðið og tottaði pípu. Hann var
öruggur, myndugur og ekki orð-
margur: „Hvaða ákvörðun hafið
þér tekið í sambandi við starfið í
öryggisþjónustunni?" „Ég hafði
'^^ekki hugmynd um að mér
hefði verið boðið það.“
„Drottinn minn dýri, nú
er hann enn búinn að
rugla þessu öllu,“
sagði hann um leið og hann stóð
upp og hvarf út um dyrnar. Fimm
mínútum síðar kom hann til baka
með þau skilaboð, að forsetinn
tilvonandi vildi tala við mig, og
síðan fylgdi hann mér til hans.
Að þessu sinni fór ekki á milli
mála hvað Nixon vildi mér. Mér
var boðið starf öryggismálaráð-
gjafa. Þessi staða væri mjög
mikilvæg fyrir hann þar sem hann
ætlaði sér að stjórna utanríkis-
málunum úr Hvíta húsinu. Ég
sagði Richard Nixon að ég yrði
honum til lítils gagns nema ég
nyti stuðnings vina minna og
samstarfsmanna, sem reyndar var
rangt mat. Ég bað um vikufrest til
að ráðfæra mig við þá. Allir
ráðlögðu þeir mér að taka tilboð-
inu.
Heilræði LBJ
Fárra bóka hefur á síðari árum verið beðið með
meiri eftirvæntingu en endurminninga Henry
Kissingers, fyrrum utanríksiráðherra Bandaríkj-
anna. Ferill hans er um margt óvenjulegur, meðal
annars vegna þess að hann er ekki borinn og
barnfæddur Bandaríkjamaður heldur þýzkur gyð-
ingur, sem flúði vestur um haf ungur að árum.
Kissinger gerðist umsvifameiri en títt hafði verið
um fyrirrennara hans, en í fyrstu var hann
öryggismálaráðgjafi forsetans. Síðan gerði Nixon
hann að utanríkisráðherra, og eftir því sem mæða og
áþján forsetans ágerðust fóru áhrif Kissingers
vaxandi, unz heita mátti að utanríkismál Banda-
ríkjanna væru alveg í hans höndum. Kissinger var
einn fárra manna í stjórn Nixons, sem aldrei komu
við sögu í Watergate-hneykslinu og hann var líka
einn fárra manna í stjórninni, sem gengu heilir
frá þeim hildarleik og héldu hlut sínum er frá leið.
„Bókin, sem beðið var eftir" kemur út í
Bandaríkjunum í þessum mánuði, en þótt hún liggi
enn ekki frammi í bókaverzlunum er hafin birting á
völdum köflum hennar. Morgunblaðið birtir á
næstunni nánari frásögn af „White House Years“,
eins og bókin heitir, en útgefandi hennar er Little,
Brown and Co. Segir hér frá fyrstu samskiptum
Kissingers og Nixons forseta:
Kissinger segir svo frá aðdrag-
anda þess að hann gerðist ráðgjafi
Nixons í öryggismálum: í meira en
áratug hafði ég kennt við Harv-
ard-háskóla og meöal kennara var
það aðeins einn rétttrúnaður —
hatur á Nixon. í þokkabót var sá,
sem hafði mest áhrif á feril minn
til þessa, maður, sem Nixon hafði
tvívegis sigrað í útnefningarbar-
áttunni fyrir forsetakosningar,
það er að segja Nelson Rockefell-
er.
Ég er ekki í minnsta vafa um að
Nelson Rockefeller hefði orðið
frábær forseti. Hann bjó yfir
gífurlegu sálarþreki og framsýni.
hvort tveggja eru ómissandi eðl-
iskostir fyrir dugandi leiðtoga. En
einmitt á lokasprettinum, fyrst
árið 1960 og síðan 1968, kom upp á
yfirborðið hlédrægni sem var í
algjörri andstöðu við allt hans
atferli. Einhvers konar yfirstétt-
arefasemdir komu í veg fyrir að
hann gæti beitt þeirri einsýni og
ófyrirleitni, sem til þurfti, en í
staðinn beindust allir kraftar
hans að því að sýna að hann ætti
skilið að hljóta útnefninguna.
Rockefeller og Nixon voru full-
komnar andstæður. í Bandaríkj-
um nútímans virðast völdin hafa
sívaxandi tilhneigingu til að lenda
í höndum þeirra, sem girnast völd.
Sá, sem sættir sig ekki til full-
nustu við leikreglur í baráttunni
um útnefningu, en lætur þær
draga úr sér kjark eða vekja ógeð
sitt, sér draum sinn ekki rætast,
hversu góðum hæfileikum sem
hann er búinn að öðru leyti. Sá,
sem vill skipa æðsta embætti
landsins, verður ævinlega að hafa
tilfinningu fyrir því hvenær á að
grípa tækifærin. Nauðsynlegir
hæfileikar til að hljóta útnefningu
eru ekki endilega sömu hæfileikar
og þarf til að stjórna.
Éinn góðan veðurdag sat ég í
New York og snæddi hádegisverð
með Rockefeller og nokkrum
ráðgjöfum hans. Við vorum að
ræða hvernig Rockefeller ætti að
bregðast við ef Nixon byði honum
ráðherraembætti og hvaða stöðu
hann ætti helzt að sækjast eftir ef
hann ætti kosta völ.
Símhringing frá skrifstofu for-
setans tilvonandi kom í veg fyrir
áframhald þessara umræðna.
Þessi truflun á fundi þar sem
Rockefeller var að skipuleggja
næstu sókn varpaði óþægilega
skýru ljósi á misheppnaðan
stjórnmálaferil hans. í símanum
var Dwight Chapin, einkaritari
Nixons, og erindið var að biðja
mig — ekki Rockefeller — að
koma til viðtals við sigurvegara
forsetakosninganna.
Feiminn og
taugaóstyrkur
Kissinger segist helzt hafa átt
von á því að Nixon hafi ætlað að
leita ráða hjá honum varðandi
einhver pólitísk vandamál, sem
hann átti senn að kljást við, en
ekki hafi sig órað fyrir því að
viðtalið ætti eftir að gjörbreyta
lífi hans.
Hann segir: Á þessum tíma vissi
ég ekki hvað Nixon var ógnarlega
feiminn. Hann var lítt gefinn fyrir
það að kynnast nýju fólki, sízt ef
það var í þeirri aðstöðu að and-
mæla honum eða var ekki upp á
hann komið. Loks þegar Nixon
kom inn í herbergið setti hann upp
hýran svip, en ekki tókst honum
að dylja hversu taugaóstyrkur
hann var. Hann var nánast í
einum kút, hann hafði ekki fulla
stjórn á hreyfingum sínum og þær
voru alls ekki í takt við það, sem
hann sagði. Það var eins og tvö
óskyld öfl stjórnuðu framkomu
hans og því sem hann sagði.
Röddin var nokkuð bæld og á
meðan hann talaði drakk hann úr
hverjum bollanum á fætur öðrum.
Jafnskjótt og hann hafði rennt úr
einum var komið með annan, án
þess að hann bæði um það sér-
staklega.
Það, sem hann vildi ræða við
mig, var hvernig hin nýja ríkis-
stjórn skyldi skipuð. Hann kvaðst
eiga við gífurleg skipulagsvanda-
mál að stríða. Utanríkisráðuneyt-
ið var stofnun, sem hann bar lítið
traust til. Starfsmenn þar voru
ekki líklegir til að sýna honum
hollustu. Utanríkisþjónustan
hafði fyrirlitið hann þegar hann
var varaforseti og ekki litið við
honum eftir að hann lét af því
embætti. Hann kveið því mjög
fyrir því að stjórna utanríkismál-
unum úr Hvíta húsinu.
Nixon gerði grein fyrir skoðun-
um sínum varðandi ýmis utan-
ríkismál. Mér þótti til um innsýn
hans og skarpskyggni, sem ég
hafði alls ekki átt von á. Hann
spurði hvaða markmið ég teldi að
hann ætti að setja sér í milli-
ríkjasamskiptum. Ég svaraði því
til að helzta úrlausnarefnið hlyti
að verða að koma í veg fyrir
stórsveiflur milli óvissu og sigur-
gleði, sem frá fornu fari hefðu
haft óheppileg áhrif á utanríkis-
mál okkar. Einnig þyrfti að losa
okkur við þá blekkingu að per-
sónulegar skoðanir þeirra, sem
tækju ákvarðanir í þessum efnum,
Þegar ég skömmu áður vitjaði
Johnsons forseta í sporöskjustof-
unni ráðlagði hann mér að sjá til
þess að skrifstofufólkinu væri
fullkomlega treystandi, og kvaðst
þeirrar skoðunar að ósigur hans í
kosningunum væri meðal annars
að kenna skipulögðum upplýs-
ingaleka.
„Ég get víst ekki gefið yður
nema eitt gott ráð, prófessor,"
sagði hann og ég beið í ofvæni
eftir gullkornunum, sem nú
mundu hrjóta af munni þessa
reynda manns. „Lesið forystu-
greinar dagblaðanna. Ef einhver
starfsmanna yðar fær þá umsögn
þar, að hann sé íhugull, hrein-
skiptinn eða annað álíka hagstætt,
þá rekið hann þegar í stað. Þá er
það nefnilega hann sem lekur
upplýsingunum."
Lífið í Washington
Starfið er það, sem allt snýst
um í Washington. Þeir, sem skipa
æðstu embætti stjórnarinnar,
koma stöðugt saman til enda-
lausra funda, á meðan stjórnin
stjórnar sér sjálf. Að fundahöld-
um dagsins loknum hittist þetta
sama fólk á kvöldin, en þá bætast
í hópinn nokkrir frægir blaða-
menn, nokkrir helztu þingmenn-
irnir og fáeinir menn aðrir, sem
eru í hinni föstu Washington-
klíku. Umræður snúast nær ein-
vörðungu um stjórnina, og í
Washington miðast þessar um-
ræður ekki að því að tryggja
þjóðarhag heldur komast að því
hvernig sambandi æðstu manna
innan stjórnarinnar innbyrðis er
varið hverju sinni, — hver nú er
„á dagskrá" og hver er „ekki á
dagskrá".
Það er ekki neinum vafa undir-
orpið að Nixon-teymið svonefnda
lifði og hrærðist innan veggja
Hvíta hússins og annars staðar
ekki, allt þar til yfir lauk. Fjöl-
miðlar höfðu horn í síðu Richard