Morgunblaðið - 24.07.1985, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JÚLÍ1985
Nú er gaman
íslendingur
Víst hafa þetta verið undarlegir
dagar í Vín. í faðmi ávalra, skógi-
vaxinna hæða birtist hún á bökk-
um Dónár, þar sem hún fann leið
gegnum fjallgarðinn mikla, er rís
um Evrópu þvera, frá austri til
vesturs. Mér er sagt, að borgin
breiði úr sér á baðmi 414 km2 stór-
um og að hér eigi heima um
1.700.000 manna, undarleg blanda,
er ber svipmót þjóðflokka að aust-
an og vestan, norðan og sunnan,
brota úr slóð herkónga, er í brjál-
æðisköstum sínum áttu hér leið
um. En af hvaða rót sem þeir hafa
verið skornir, þá falla þeir þó
skemmtilega saman, mynda litrík-
an vönd, sem gaman er að virða
fyrir sér. Og það er ekki útlit
þeirra eitt er heimalandsmótið
ber, það gera húsin þeirra og hall-
ir líka, vitnisburður um verk-
mennt framandi þjóða. Af þessum
rótum er menning þeirra vaxin. í
huga íslenzks sveitadrengs, sjón-
varpsglápara á nýársnótt, tengd
völsum, ljúfum tónum, ærslafullu
lífi og svifléttum dönsum. Því
undarlegra er mér nú, hve hljóðlát
för þeirra er, eg heyri fugl syngja
við hreiðrið sitt, heyri vindinn
leika sér í limi trjánna, heyri jafn-
vel minn eigin hjartslátt. Komir
þú í verzlun eða á veitingastað, þá
Hinn mannlegi þáttur
eftir Ásgeir Hvrtaskáld
kSkáidið og
forsetinn
Ég, skáldið, hírðist í strætó-
skýli á Suðurgötunni og taldi
krónur og tíu aura. Þessi ianga
gata hallar niður í sjó og Keilir
blasir við í endanum. Þetta tign-
arlega, dimmbláa, keilulaga
fja.ll. Hinum megin við fjörðinn
sást forsetasetrið hvíta, kirkja á
hlaðinu og allt. Þar býr Vigdís
forseti. Eina konan í heiminum
sem er forseti.
Fyrsta haustkvöldið var komið
og ég enn jafn fátækur og lítils-
virtur, þrátt fyrir allt stritið.
Þrátt fyrir að ég legði mig allan
fram, þrátt fyrir að ég sleit úr
mér hjartað í hvert sinn sem ég
skrifaði. Ég sem ætlaði að vera
orðinn þekktur og kominn á út-
gáfusamning fyrir veturinn, í
þetta sinnið. Ef maður situr við
ritvélina allan daginn, dag eftir
dag, kófsveittur, með höfuðverk
og tak í hálsi, segir fólk að mað-
ur nenni ekki að vinna. Enginn
kærir sig um mann, enginn
hlustar; vonlaust. Maður situr
bara einmana án viðurkenning-
ar, kaldur, svangur, þreyttur og
bitur í köldu strætóskýli. Til
hvers að vera skáld?
Stúdentar frá Háskólanum
spiluðu fótbolta í gulri kvöldsól-
inni. Ég spurði konu hvað klukk-
an væri, því ég átti enga. Hún
var feit en ég hefði verið til í að
fara heim til hennar og sofa hjá
ef hún hefði gefið mér að borða.
Stórir lúxusbílar blússuðu hjá.
Aldrei hafði ég átt bíl. Bjó einn í
kvistherbergi og fékk í mesta
lagi súrmjólk á morgnana en
kornflakes þegar ég hafði selt
smásögu eða grein.
Allt í einu sá ég bíl þjóta hjá,
lítinn ameriskan og forsetinn sat
undir stýri og ók greitt. Sjálf
Vigdís Finnbogadóttir. Ég sett-
ist á bekkinn í skýlinu, lygndi
aftur augunum og lét mig
dreyma. Því ég átti mér ímynd-
aðan heim. Þar fékk ég gott að
borða.
í huganum sá ég bílinn nema
staðar og Vigdís skrúfaði niður
rúðuna:
„Má bjóða þér far?“
„Já, takk,“ sagði ég og var
fljótur að setjast upp í.
Hún ók af stað.
„Ert þú ekki skáldið?"
Hún var vel klædd en sveiflaði
hárinu frjálslega.
„Jú, það er víst."
„Ég hef lesið greinarnar þín-
ar.“
Ég varð vandræðalegur. Bíll-
inn brunaði áfram. Svo leit hún
á mig og var alvarieg.
„Getur þú samið ljóð fyrir
mig.“
„Hvernig Ijóð?“
Hún þagði um stund.
„Ljóð um mig sem myndi
varðveitast."
Hún var að biðja mig um
greiða, forsetinn sjálfur.
„Ég get slíkt, ef þú í staðinn
gefur mér eitthvað að borða.“
Hún tók krappa beygju svo
það ýlfraði í dekkjunum, setti í
annan gír og gaf í svo prumpaði
í púströrinu.
Hún ók beint strik út á Álfta-
nes og mér var boðið inn í sjálft
forsetasetrið, það hvíta. Einhver
vel klæddur maður vildi endilega
taka af mér rifinn skáldafrakk-
ann. í hverju horni voru dýrindis
húsgögn og silfurbakkar uppi
við. Rauð teppi á öllum gólfum.
Mér var boðið sæti við fínt upp-
dekkað borð; hvítur dúkur, ekki
einn einasti smáblettur og ekk-
ert brunagat. Síðan komu stúlk-
ur í bróderuðum kjólum með
rjúkandi steikur og fleira fínerí.
Og einnig var borið fram rauð-
vín af fínustu gerð. Loks fékk ég
gott vín sem kelaði við tungu
mína.
Til borðs sátu sendiherrar, út-
varpsstjórar og gamlir rithöf-
undar á heiðurslaunum. Þeir
skáluðu við mig eins og ég væri
einn af þeim. Forsetinn var I
dýrindis kjól með konunglegan
borða yfir aðra öxlina.
Brátt kom að skuldadögum.
Þegar ég var búinn að kyngja
síðasta bitanum, sagði forsetinn
að nú myndi skáidið unga fara
með ljóð. Þögn sló á hópinn. Ég
samdi ljóð í einum hvelli. Síðan
stóð ég upp og snéri mér til for-
setans.
FORSETI ÍSLANDS
Þú ert eins og hafið þegar það er
blátt.
Þú ert eins og rigningin seint um
kvöld.
Þú ert eins og sólin snemma
morguns.
Þú líkist engum öðrum forseta.
Þú ert kona.
Ég er stoltur af að vera skáld í
Gestirnir klöppuðu og forset-
inn hneigði sig. Mér var boðið
upp á rjómadesert, síðan kaffi og
koníak.
Ég vaknaði upp í strætóskýl-
inu og strætó blússaði hjá. Bíl-
stjórinn hafði ekki séð mig. Það
skipti engu máli, átti kosemer
ekki alveg fyrir farinu.
Ég labbaði áleiðis niður í bæ
með aleiguna og hjartað á rétt-
um stað. Ég var stoltur af sjálf-
um mér. Þegar bíll nálgaðist bar
ég mig hátt og reyndi að brosa
með augunum í von um að ein-
hver tæki mig upp í og færi með
mig heim.
að vera
í Vín
glymja þér ekki á hlustum garg og
hávaði innfluttrar teugaveiklunar,
eins og heima, nei, hér er það glað-
legt, spurult auga og vingjarnlegt
bros hins innfædda, er býður þig
velkominn.
Og I dag, fimm dögum eftir
komuna hingað, mæti eg þessum
vingjarnlegheitum með brjóstið
barmafullt af gleði, geislandi
stolti. Eg vissi það um Vín, er eg
kom, að hér rís tónmennt hærra
en annars staðar, hingað þyrpist
fólk með hljóðfæri sín og raddir,
til þess að læra hinn rétta slátt,
eignast hinn eina sanna tón við
hné og taktslátt meistara. Inní
þetta „musteri" hámenningarinn-
ar var islenzkur kór, kór Lang-
holtskirkju, kominn og bauð Vfn
að hlýða á sig syngja. Á heima-
hlaði efaðist eg ekki um, að kórinn
hefir náð að þroskast, undir list-
rænni leiðsögn Jóns Stefánssonar,
til hærra klifs en aðrir blandaðir
kórar, en hvað hér, hvar yrði hon-
um skipað á bekk? Og í dag veit eg
svarið og er að rifna af stolti. Mér
er ekki lengur spurnin í huga. Er
eg heyrði hljómöldurnar berast
um hvelfingar Karlskirche, must-
erisins sem Karl 6. keisari lét gera
dýrlingi sínum St. Carlo Borrom-
eos til heiðurs, er drepsóttinni er
herjaði á Vín 1713 linnti, þá er eg
heyrði söng íslenzkra barka hrein-
lega fylla musterið, svo að það
söng með, og er eg sá undrunar-
svip áheyrenda breytast I gleði
sem brautzt út i fagnaðarklappi og
hástemmdum lýsingarorðum, þá
vissi eg, að enn einu sinni hafði
Jóni tekizt að slá þann takt, er
gleðihörpu brjóstsins hrærir, ekki
aðeins heima á Fróni, heldur líka
hér í Vín.
Og kvöldið eftir, í Krems, í safn-
inu Dominikanerkirche, þar sem
íslenzki útvörðurinn, frú Gener-
alkonsul dr. Cornelia Schubrig,
hafði boðið háaðli héraðsins og ís-
lendingum til tónleika tengdum
minningu manns hennar, hr. dr.
Alfred Schubrig, þá endurtók sag-
Frá Vín
an sig. Mér finnst listavinurinn
Gylfi Þ. Gíslason hafa meitlað
hrifningu stundanna beggja, er
hann sagði við mig: „Það er gaman
að vera íslendingur, er islenzk
menning reynist ekki aðeins
taktstíg, heldur líka leiðandi i
dansi með listadísum annarra
þjóða, er leiknastar eru taldar.“
Og í kvöld í nýlegri safnaðar-
kirkju þeirra i Pernitz, St.
Nikulásarkirkjunni, og í veizlu-
salnum þeirra á eftir, hrutu orð
sem yljuðu gömlu brjósti. Þetta
var ekki venjulegt kurteisishjal,
nei, hrifningartár fylgja ekki slík-
um orðum. Island hafði eignazt
vini, íslenzk menning aðdáendur.
Miðaldra kona, sem sloppið hafði
úr háskaför á íslenzkum fjallvegi
hér um árið, þóttist eiga í okkur
meira en hin, og bar okkur heima-
gerða köku því til sönnunar. Við
okkur sagði hún eftir konsertinn:
„Eg er svo stolt, svo stolt,“ en við
landa sína: „Já, hvað hafði eg ekki
sagt ykkur um þetta dásamlega
land og þjóðina sem þar býr?“
Já, það er gaman að vera íslend-
ingur á slíkum stundum, gaman
að vera íslendingur í þessari för
kórs Langholtskirkju. Það er þó
ekki fegurð landsins sem hrífur
mig, heldur fólkið. Víst er frjó-
samt, skógivaxið landið fagurt, en
þó, þó vantar eitthvað, eins og
Stephan G. hafði spáð. Meira að
segja tunglið hefir ekki tæran lit
ljóssins, heldur glottir rauðþrútið
og þreytt til okkar. Skáld kórsins,
Gunnlaugur V. Snævarr, gat held-
ur ekki orða bundizt, er það stóð á
bökkum Dónár og starði I flaum-
inn:
Hér eru grösug og gróin tún
en gruggug um eyrarnar rennur hún
sem áður var blá,
en það var nú þá,
því Dóná svo blá er nú brún.
Já, það er gaman að lifa þessa
sumardaga í Vín, kynnast mörgu
er við áður ekki vissum, og verða
vitni að því er íslenzk menning er
hafin til virðingar í huga erlendr-
ar þjóðar. Það hefir kór Lang-
holtskirkju vissulega gert, upp-
skorið erfiði þrotlausrar þjálfunar
mánuðum saman. Hafi kórinn
hjartans þökk. Sig. Haukur
Einn þakklátur?
— eftir Ásmund R.
Richardsson
Mikið varð ég feginn hérna um
daginn er ég varð hvað eftir annað
var við sálarstyrk og stöðugleika
forráðamanna vegamála hérna í
höfuðborginni.
Á tímum tækniframfara, efna-
hagsörðugleika, skattpíninga og
almennrar kreppu hjá fávísum
borgurunum vegna allra óskap-
anna í kringum hann og sífellt
breytilegra viðhorfa, standa þessir
blessaðir menn uppúr öngþveitinu
eins og klettar.
Það ætti að þakka þeim sér-
staklega fyrir að taka ekki upp á
því bruðli að merkja á áberandi
hátt götur sem eru lokaðar eða í
viðgerð og þannig bjarga streitu-
fullum ökumönnum frá tauga-
strekkjandi umferð.
Tilfinningin sem streymir um
mig allan er ég ek eftir götu og
kem skyndilega að vinnuflokki að
verki eða lendi án fyrirvara í
langri bílaröð, er illlýsanleg.
Ég veit að víða erlendis er alls
ekki hugsað eins mikið um andlegt
heilbrigði ökuþóra, því þar eiga
vegavinnuflokkar það til (ég held
bara nokkuð oft), að merkja
hverja aðliggjandi götu, sem ligg-
ur að þeirri sem er í viðgerð eða er
lokuð, áður en komið er að göt-
unni. Vegna þessa hafa menn er-
lendis enga kletta til að líta upp til
og verða því að bjarga sér sjálfir í
margbreytileik nútíma þjóðlífs án
neinnar spennu í vegamálum.
Þá er einnig þakkar vert að ekki
skuli almannafé eytt í aðra eins
„Tilfinningin sem
streymir um mig allan
er ég ek eftir götu og
kem skyndilega aö
vinnuflokki aö verki eöa
lendi án fyrirvara í
langri bílaröö, er
illlýsanleg.“
vitleysu og tilkynningar i fjöl-
miðla til aðvörunar ökumönnum
þegar ný umferðarljós, göngu-
brautir, umferðarskilti eða hraða-
takmarkanir eru sett upp. Ég tala
nú ekki um viðvörunarskilti í ör-
lítilli fjarlægð frá nýjungunum, þó
nokkur misbrestur hafi orðið á
þessari sparsemi því einu til
tveimur litlum skiltum er stund-
um laumað rétt hjá, nú í seinni
tíð.
En þrátt fyrir þessa eyðslu
vinnur þetta allt að því að skerpa
athygli ökumannsins og þjálfa út-
sjónarsemi hans.
Það er því gott að geta gengið að
því vísu á þessari öld breyt-
inganna, að ég er jafn óhultur í
umferðinni í dag og fyrir 10—20
árum og þarf því ekkert að óttast
til viðbótar við lokaðar götur, ný
umferðarskilti eða ljós, viðgeröar-
flokka og hraðatakmarkanir.
Viðgerðir á vegum úti á landi er
annar kapítuli. Þakklætið til
þeirra sem sjá um þann þátt vega-
mála er engu minni fyrir sams-
konar stöðugleika og ósérhlífni í
að hrista af sér erlend áhrif í
vegamálum. Eitt til tvö ljós ásamt
skilti hafa dugað hingað til á
skurðbarminn og því ætti það ekki
að duga áfram? Annars er þetta
víst eitthvað að breytast því ég hef
séð nú nýlega alveg splunkuný
endurskinsmerki í beygjum sem
sýna í hvaða átt beygjan er. Þess-
vegna örlar á óöryggi hjá öku-
mönnum nú úti á landi því við vit-
um ekki hvaða nýjungar koma
næst né hvar.
Fólk má ekki misskilja þessi
skrif mín á þann hátt að ég sé að
hnýta í einn né neinn. Hinsvegar
hefur það hvarflað að mér að það
gæti kannski verið þægilegt, já,
jafnvel öruggara, ef ökumönnum
væri leiðbeint framhjá lokuðum
eða tepptum götum og slíkar við-
gerðir betur merktar en verið hef-
ur, þá gjarnan í einhverri fjarlægð
frá hindruninni. Þannig væri
hægt að gefa ökumönnum kost á
að átta sig á aðstæðum áður en
ekki eftir að þeir lenda í súpunni.
Ég er þó varla dómbær á þessa
hluti þar sem ég er bara venju-
legur ökumaður.
Að lokum vil ég vekja athygli á
skemmtilega fræsaranum sem
hefur undanfarið verið að rífa upp
göturnar hérna í Reykjavík. Eg
hef nú grun um að fleiri hafi orðið
hans varir en ég og tekið eftir fal-
lega munstrinu sem þetta undra-
tæki skilur eftir á götunum svo ég
tali nú ekki um þessa fínu, hár-
beittu kanta. Sú tækni sem maður
sér þarna og það hugvit er talsvert
framar en í tækinu sem var notað
I fyrra. Það skildi göturnar eftir
með flottar rákir sem stundum