Morgunblaðið - 15.02.1987, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. FEBRÚAR 1987
B t
líf 1985 segir að um 9 prósent
íslendinga búi í dreifbýli þar af all-
margir í litlum byggðahverfum til
sveita við annan starfa en hefð-
bundinn landbúnað. Þar segir
einnig að jafnvel þó ör vöxtur yrði
í nýjum atvinnugreinum geti það
ekki komið í veg fyrir fækkun íbúa
í sveitum og einhvem samdrátt í
byggðinni. Astæðan er sögð sú að
framleiðslugeta bænda sé mun
meiri en eftirspum eftir landbúnað-
arvömm á núverandi verðlagi þrátt
fyrir fækkun starfa í landbúnaði
undanfarin ár og kvótakerfi. Fram-
leiðslukostnaður er sagður hér of
hár við núverandi skipulag til að
útflutningur borgi sig. Talið er fyr-
irsjáanlegt að byggð muni leggjast
af í ýmsum afskekktum sveitum á
næstu árum. í skýrslunni segir enn-
fremur að hagur landbúnaðar geti
því aðeins batnað að framleiðsla
landbúnaðarvara verði hagkvæm-
ari, en það kalli á vemlega fækkun
bænda sem stunda hefðbundinn
landbúnað. Samdráttur í landbún-
aði er í skýrslunni talinn muni auka
búferlaflutninga til þorpa sem
byggt hafa afkomu sína á þjónustu
við sveitir. Hvemig þorpunum muni
vegna við slíkar aðstaeður er talið
fara eftir því hvaða möguleika stað-
imir hafi til að efla annan atvinnu-
rekstur og hvemig til muni takast
í því efni.
Botninum ekki náð?
Kaupfélög út um land verða víða
vör við mikinn samdrátt í sölu fóð-
urbætis, áburðar og byggingarvöm.
Almenn sala virðist hins vegar ekki
hafa minnkað að mun. Menn em
þó sammála um að „botninum hafi
ekki enn verið náð“ í þessum efii-
um. Sveitarstiómir bera sig betur
enda ekki farið að bera vemlega á
samdrætti hjá þeim ennþá. Bændur
fengu í hendur óvenju mikla pen-
inga haustið 1985 vegna stað-
greiðslu landbúnaðarafurða sem þá
var komið á og svo fengu þeir upp-
bætur haustið 1986. Nú fá þeir hins;
vegar ekkert slíkt í hendumar og-
þá óttast menn að kreppa taki að.
Einn góður bóndi tók svo til orða
að það væm svo miklar sviptingar
í landbúnaðinum að hætt yrði við
að einhveijir yrðu undir sem ekki
var ætlast til svo færi fyrir. Á Vest-
fjörðum em bændur mjög uggandi
um sinn hag. Þeir telja sig ekki
þola neina skerðingu í viðbót, sér-
staklega ekki í mjólkurframleiðslu.
Þeir þurftu að þola skerðingu, en
fengu leiðréttingu, nú er farið að
skerða fullvirðisrétt þeirra á nýjan
leik. Sú hætta blasir einnig við að
menn fái glýju í augun af fljótteknu
fé og selji fullvirðisrétt sinn Fram-
leiðnisjóði. Rétturinn fellur þá út
af svæðinu. Gerist það leggur það
auknar byrðar á herðar þeim sem
eftir em og verða að reyna að fram-
leiða mjólk fyrir markaðinn á
norðanverðum Vestíjörðum. Þá
eykst tilkostnaður þeirra af flutn-
ingum og þeir gætu jafnvel þurft
að grípa til mjólkurkaupa annars
staðar að og yrði þá afraksturinn
væntanlega lítill af mjólkurfram-
leiðslunni hjá þeim sem reyndu að
þrauka.
Á Austfjörðum finna menn fyrir
miklum samdrætti í búskap. Skerð-
ing á fullvirðisrétti fer illa með
margan þar. Spurst hefur að sveit-
arfélögin í Jökuldal og Fljótsdal séu
nú að íhuga hvemig snúast megi
við þessum samdrætti. Hætta er
talin á að mörg býli fari í eyði og
það hafi jafnvel keðjuverkun. Mjög
lítið er byggt á Austfjörðum og litl-
ar framkvæmdir eru á döfinni,
erfiðlega gengur einnig að selja hús.
Eyðihéraðastefna?
Sumir hafa tekið svo til orða að
með nýju búvörulögunum hafí verið
lagður grundvöllur að eyðibýla-
stefnu en nú em menn famir að
taka stærra upp í sig og tala um
eyðihéraðastefnu. Hvað sem öðm
líður lítur út fyrir að mikil byggða-
röskun sé á næsta leiti sé ekkert
að gert. Margir bæir fari í eyði,
menn þurfi að standa upp af búum
sínum þannig að þeir geti ekki selt
jarðimar, aðeins komið vélum og
bústofni í verð. Mikil fækkun búa
leiði svo óhjákvæmilega til þess að
kúvending verði í atvinnulífi þorpa
sem byggt hafa afkomu sína á þjón-
ustu við sveitimar. Fari svo að
uppflosnaðir bændur og aðrir þeir
sem áður lifðu á þjónustu við sveit-
imar flykkist til höfuðborgarsvæð-
isins, kann það að leiða til mikillar
röskunar á lífi fólks þar. Stórauka
þyrfti þá ýmiskonar aðstöðu, svo
sem bamagæslu, skólastarf ýmis-
konar, fjölga atvinnutækifæmm og
þensla myndi aukast á fasteigna-
markaðinum. Byggðaröskun sú,
sem virðist vera í sjónmáli, fari svo
fram sem horfir, er slík að erfitt
er að gera sér í hugarlund til hvers
hún kynni að leiða. Hitt er svo ann-
að mál að ýmislegt getur orðið til
að breyta myndinni t.d. ef nýju
búvömlögin verða lagfærð eins og
áðumefnd frumvarpsdrög gera ráð
fyrir.
En þó allir leggist á eitt og reyni
að afstýra byggðaröskun, er þó
líklegt að bændur hér eigi erfiða
tíma í vændum ekki síður en kolleg-
ar þeirra í ýmsum Evrópulöndum.
Það má því segja með nokkram
rétti að „nú sé hún Snorrabúð
stekkur" hvað varðar stöðu bænda-
stéttarinnar í íslensku þjóðfélagi.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
öðrum vörum verslunar-
innar.
Fatoaður fyrir smáfólk
Góðarvörur
á
góðu verði
OPIÐ I DAG
FRÁ KL. 13-17