Morgunblaðið - 06.02.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Fiaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Samningar, skattar
o g sparnaður
Málþing Varðar um baráttuna við ríkisbáknið:
Sjálfstæðisflokkurinn
undirbúi máiin nú þegar
Morgunblaðið/Sverrir
Friðrik Sophusson leiddi á sinum tíma baráttu ungra sjálfstæðis-
manna undir kjörorðinu „Báknið burt“. Á málþingi Varðar fór hann
yfir það hvað hefði áunnizt og hvað væri ógert.
Kjarasamningar stærstu
launþegasamtaka lands-
ins, Alþýðusambands íslands
og Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja, sem nú ganga til at-
kvæða í viðkomandi félögum,
mælast vel fyrir hjá forsvars-
mönnum atvinnulífs og verka-
lýðsfélaga. Þessir samningar
hafa og sérstöðu um sitt hvað.
I fyrsta lagi, hvem veg var
að verki staðið. Annars vegar
tókst að byggja upp jákvætt
andrúm í samskiptum forystu-
manna Alþýðusambandsins og
Vinnuveitendasambandsins,
sem leiddi til markvissari vinnu-
bragða. Hins vegar nýtti stjórn-
arandstaðan ekki erfiða stöðu
í samningunum til að koma
höggi á ríkisstjórnina, sem oft
hefur hent. Þvert á móti. Helzti
stjórnarandstöðuflokkurinn,
Sjálfstæðisflokkur, sem hefur
mikil áhrif bæði í samtökum
launþega og vinnuveitenda,
greiddi götu samkomulags og
sátta.
í annan stað taka samning-
arnir mið af þeim efnahagslega
veruleika, sem við blasir í þjóð-
arbúskapnum. Ef vel tekst til
um framkvæmd þeirra, en hún
skiptir höfuðmáli, standa vonir
til, að hægt sé að ná verðbólgu
niður á svipað stig og í grann-
ríkjum. Það skiptir miklu, bæði
fyrir rekstraröryggi fyrirtækj-
anna og atvinnuöryggi fólksins,
en hvort tveggja hefur veikzt
verulega hin síðari misserin.
Gjaldþrot fyrirtækja vóru tíðari
hér á landi og skráð atvinnu-
leysi meira á næstliðnu ári en
verið hefur í áratugi. Það er
og brýn nauðsyn að tryggja
stöðugleika í efnahagslífinu til
að styrkja samkeppnisstöðu
íslenzkra atvinnuvega út á við.
Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins sagði í þingræðu, að aðilar
vinnumarkaðarins hefðu, með
gerðum samningum, tekið fram
fyrir hendur ríkisstjómarinnar
og lagt nýjan efnahagsgmnd-
völl, sem veiji atvinnu og kjör
fólks betur en verið hefði að
óbreyttri efnahagsstefnu ríkis-
stjómarinnar. Hann lagði jafn-
framt áherzlu á það, að Alþingi
taki höndum saman við aðila
vinnumarkaðarins með því að
falla frá öllum ráðgerðum
skattahækkunum. Hann nefndi
sérstaklega skatt á orkufyrir-
tæki, sem fjármálaráðherra
hefur boðað, en hann „hækki
raforkuverð til almennings um
að minnsta kosti 30%“.
Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins minnti á nýgerða og hóf-
sama heildarkjarasamninga í
Finnlandi. Þegar þeir lágu fyrir
tók finnska ríkisstjórnin
ákvörðun um að falla frá áform-
um um skattahækkanir, sem
hún hafði skömmu áður sam-
þykkt. Þannig hafi fínnska
ríkisstjórnin unnið með aðilum
vinnumarkaðarins, sem sýnt
hafi mikla ábyrgð við gerð
kjarasamninga. Nú reyni á
hvort Alþingi taki á skatta-
hækkunarhugmyndum ijár-
málaráðherrans með sama
hætti.
Fjármálaráðherra hefur haft
stór orð um það, hve gerðir
kjarasamningar kosti ríkissjóð
mikla fjármuni. Engin ástæða
er til að gera lítið úr þeim kostn-
aði né þeim vanda sem hleðst
upp vegna halla á ríkisbúskapn-
um 1989 og 1990. Ekki er þó
allt sem sýnist í þessum efnum.
Stjórnarandstaðan bendir með-
al annars á þá staðreynd, að
ríkissjóðsútgjöld líðandi árs
vóru stórlega vanáætluð í fjár-
lagagerðinni og að allnokkur
hluti þess útgjaldaauka, sem
nú er talað um, hefði komið
til, hvort heldur þessir kjara-
samningar hefðu verið gerðir
eða ekki.
Hinsvegar er einsýnt að taka
verður á þeim vanda, sem fjár-
lagahallinn, stórlega vanáætluð
ríkisútgjöld 1990 sem og út-
gjaldaauki ríkissjóðs vegna
kjarasamninganna, skapa, með
frekari hagræðingu og sparnaði
í ríkisbúskapnum. Misvísandi
yfirlýsingar ýmissa fagráðherra
annars vegar og fjármálaráð-
herra hins vegar um frekari
sparnaðaráform - og viðblas-
andi sundurlyndi í ríkisstjórn-
inni - vekja hinsvegar ótta um
að öll verði sú viðleitni í skötu-
líki. Þá sýnist það ekki koma
heim og saman við yfirlýsingar
um frekari sparnað í ríkis-
búskapnum, í kjölfar gerðra
samninga, að efna nú til stofn-
unar nýs ráðuneytis, með til-
heyrandi kostnaði, þótt sjálf-
sagt sé að koma betri skikkan
á stjómsýslu umhverfismála.
Kjarasamningar þeir, sem nú
liggja fyrir, lofa góðu um meiri
stöðugleika í þjóðarbúskapnum.
Framkvæmd samninganna
skiptir þó meginmáli. Því miður
bendir sitt hvað til þess að veik-
asti hlekkur þeirrar fram-
kvæmdar sé sundurlyndið og
flumbrugangurinn, sem ein-
kenna stefnu og störf ríkis-
stjómarinnar.
Á MÁLÞINGI Landsmálafélags-
ins Varðar um „baráttuna við
báknið", sem haldið var í Valhöll
síðastliðinn Iaugardag, kom fram
hjá ýmsum málsheíjendum að ef
Sjálfstæðisflokknum ætti að tak-
ast að skera ríkisbáknið niður,
næst þegar hann kæmist í ríkis-
sljórn, þyrfti að undirbúa það vel
í smáatriðum og tryggja að unnt
yrði að hrinda stefnu flokksins í
framkvæmd fljótlega á kjörtíma-
bilinu. Ólaftir G. Einarsson, for-
maður þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins, upplýsti í pallborðsum-
ræðum að þessi „heimavinna"
flokksins væri þegar hafín og
væri meiri en áður hefði verið á
miðju kjörtímabili.
Friðrik Sophusson alþingismaður
rifjaði upp baráttu ungra sjálfstæð-
ismanna gegn ríkisbákninu, sem
hófst árið 1977 undir kjörorðinu
„Báknið burt“. Friðrik sagði að
ýmsar hugmyndir, sem ungir sjálf-
stæðismenn settu þá fram og mörg-
um hefðu fundizt róttækar, þættu
sjálfsagðar nú. Friðrik taldi upp
nokkur atriði, sem áunnizt hefðu í
baráttunni við báknið. í fyrsta lagi
hefði stjórnmálaumræðan breytzt
og haft áhrif á stefnu þeirra ríkis-
stjórna, sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefði átt aðild að. í öðru lagi hefðu
afskipti stjórnmáiamanna af láns-
fjármarkaðnum breytzt, vaxta-
ákvarðanir tækju meira mið af,
framboði og eftirspurn, sparnaður
hefði aukizt, ríkisframlögum til
fjárfestingarlánasjóða atvinnuveg-
anna hefði verið hætt, Fram-
kvæmdastofnun og kommissara-
kerfið hefðu verið lögð niður og
gjaldeyrisverzlun væri frjálsari en
áður. I þriðja lagi hefði verðlagseft-
irlit breytzt úr beinu eftirliti í óbeint
form verðmiðlunar og upplýsinga.
Þetta hefði leitt til meiri samkeppni
og lægra verðs. Gjaldskrámefnd
hefði verið lögð niður og gjald-
skrárákvarðanir þjónustustofnana
sveitarfélaga verið færðar í hendur
þeirra sjálfra. í fjórða lagi nefndi
Friðrik að landbúnaðarlöggjöf hefði
verið breytt, útflutningsbætur
lækkaðar og fjármagnið notað til
búháttabreytinga til að draga úr
framleiðslu kjöts og mjólkur. Einka-
aðilar gætu nú flutt inn grænmeti
og kartöflur og skýrari fekstrarleg
mörk væru milli framleiðenda og
vinnslustöðva í landbúnaði. I
fimmta lagi væru fleiri opinberar
framkvæmdar nú boðnar út en áð-
ur, útvarpsfrelsi hefði leitt til
rekstrar nýrra útvarpsstöðva og
gjörbreytt Ríkisútvarpinu. Þá hefði
hlutur ríkisins í fyrirtækjum og
ríkisfyrirtæki verið seld, til dæmis
Landssmiðjan, Sigló-síld, hlutabréf
í Eimskip, Flugleiðum og Iðnaðar-
bankanum og Sjóefnavinnslunni.
Þá hefði Ríkisprentsmiðjunni Gut-
enberg verið breytt í hlutafélag og
fyrir lægi frumvarp um að fara eins
með Sementsverksmiðjuna. Þá
hefði Sjálfstæðisflokkurinn lýst því
yfir að breyta bæri ríkisbönkunum
í hlutafélög.
Friðrik sagði að þótt margt hefði
áunnizt, færi því fjarri að árangur-
inn væri viðunandi. Ríkisumsvifin
hefðu aukizt á mörgum sviðum.
Verkefnin, sem nú væri brýnast að
koma í framkvæmd, væru fjölmörg.
í fyrsta lagi að koma í veg fyrir
sjálfvirk útgjöld ríkisins, endurmeta
réttmæti útgjaldaliða kerfisbundið
og láta framlög úr ríkissjóði fremur
ganga til verkefna en stofnana. í
öðru lagi þyrfti að bæta nýtingu
opinbers fjár, sérstaklega í opinbera
velferðarkerfinu, með því að efla
kostnaðarvitund stjómenda og
neytenda með aukinni kostnaðar-
hlutdeild þeirra síðamefndu. Gerð-
ist það ekki myndi ríkið neyðast til
að draga úr þjónustunni og skaða
þannig þá sem minnst mættu sín.
í þriðja lagi þyrfti að auka útboð.
Utboð efldu einkaframtakið, nýttu
betur opinbeit fé og eyddu tor-
tryggni og sífelldum samanburði á
.aunakjörum inanna í ríkisgeira og
einkageira. í fjórða lagi þyrfti að
draga úr offramleiðslu í landbúnaði
með því að beita markaðslögmálum
meira en nú væri gert og auka
frelsi í verzlun með landbúnaðaraf-
urðir. í fimmta lagi þyrfti að styrkja
grundvöll einkarekstrar með því að
hvetja til stofnunar almennings-
hlutafélaga og breyta skattareglum
enn meira í því skyni að ýta undir
sparnað í formi hlutafjár og styrkja
eiginfjárstöðu fyrirtækjanna. Þetta
væri virkasta leiðin til valddreifíng-
ar og færði fjármagn til fólksins.
Þá væra eðlilegar arðkröfur hluta-
bréfaeigenda bezta leiðin til að veita
fyrirtækjastjórnendum virkt að-
hald. Hlutabréfaeigendur væra líka
líklegur hópur til að beijast gegn
sértækum aðgerðum fyrir einstök
fyrirtæki á kostnað annarra. Loks
þyrfti að breyta fyrirkomulagi fisk-
veiðistjórnunar þannig að það
tryggði sem mest jafnræði og sam-
keppni milli útgerðarmanna, þannig
að þeir, sem beztan árangur sýndii,
bæru mest úr býtum, en hinir lök-
ustu snera sér að öðru.
Friðrik lagði áherzlu á að til þess
að stefna sjálfstæðismanna um
samdrátt í ríkisbúskapnum næði
fram að ganga yrði að tryggja til-
trú almennings á henni, til dæmis
með því að skera niður æðstu stjórn
ríkisins þegar sjáifstæðismenn
kæmust í stjórn, en ekki að láta
aðgerðirnar eingöngu bitna á al-
menningi.
Atvinnuvegirnir standi
undir starfsemi í eigin þágu
Geir H. Haarde alþingismaður
ræddi um atvinnulíf og ríkisbúskap.
Hann sagði að það væri megin-
verkefni stjómmálamanna að eyða
þeim viðvarandi halla, sem væri á
ríkisbúskapnum. Geir sagði að ekki
yrði hjá því komizt að atvinnu-
vegimir í landinu tækju þátt í að
minnka þennan halla, að því marki
sem þeir nytu opinbers stuðnings.
Geir sagði að móta þyrfti almenna
stefnu, þannig að Sjálfstæðisflokk-
urinn yrði undir það búinn að tak-
ast á við þessi mál sem aðili að ríkis-
stjórn.
Geir sagði að það væri í þágu
atvinnulífsins að ríkið væri ekki
rekið með halla, af því að ríkið og
einkaframtakið væru að mörgu leyti
keppinautar í hagkerfinu. Jafnvægi
í ríkisbúskapnum kæmi atvinnulíf-
inu til góða meðal annars vegna
þeirra áhrifa sem ríkishalli hefði á
þenslu og verðbólgu, eftirspurn eft-
ir lánsfé og viðskiptajöfnuð.
„Ég held að það sé eðlileg krafa
í nútímaþjóðfélagi að atvinnuveg-
irnir, sem halda uppi framleiðslu
og þjóðarbúskap, standi nokkurn
veginn á eigin fótum og það er
eðlilegt að höfuðútvegur þjóðarinn-
ar, sjávarútvegurinn, standi undir
þeirri starfsemi sem fram fer í hans
þágu á vegum hins opinbera," sagði
Geir. Hann sagði að gera yrði þá
kröfu að verkefni væru unnin þar
sem hagkvæmast væri að vinna
þau. Kæmi á daginn að tiltekin við-
fangsefni ríkisins væru betur af
hendi leyst hjá einkaaðilum ætti
umsvifalaust að færa þau af hönd-
um ríkisins.
Geir lagði til að atvinnuvegirnir
minnkuðu ásókn sína í framlög og
styrki frá ríkinu. Heildarupphæð
fjárlaga er um 95 milljarðar og
Geir sagði að við skjóta yfírsýn virt-
ust framlög til stofnana í þágu at-
vinnuveganna og alls konar styrkir,
sem nýttust þeim, væru að minnsta
kosti fimm milljarðar af þessum 95.
Auk þess væru ýmsar tilfærslur,
sem gögnuðust avinnuvegunum
beint og óbeint. Geir nefndi sérstak-
lega til útflutningsbætur og önnur
framlög í landbúnaði, stofnanir í
þágu sjávarútvegs og landbúnaðar,
rannsóknastofnanir atvinnuveg-
anna, að undanskildum grannrann-
sóknum, framlög til flugrekstrar-
mála o.fl. Hann sagðist þó ekki
nefna styrki til vegamála, þar sem
þau væra nú tekjulind ríkissjóðs.
Geir sagði að æskilegt markmið
væri að á verðlagi fjárlaga 1990
spöruðust 2-4 milljarðar á þessum
liðum, en það væri þó aðeins hluti
af miklu stærra sparnaðarverkefni,
sem Sjálfstæðisflokkurinn þyrfti að
hafa forystu um. Stór áfangi þyrfti
að nást á einu kjörtímabili, en verk-
inu að ljúka á um það bil 6 áram.
Misheppnuð ríkisafskipti
Markús Möller hagfræðingur
fjallaði um hlutverk ríkisins. Hann
sagði að ríkisvaldið væri að fást við
ýmis verkefni, sem það sinnti sízt
betur en einkaaðilar. Hann sagði
að menn væru væntanlega sam-
mála um að ríkið og opinberir aðil-
ar almennt ættu að halda sig frá
verkefnum nema að hægt væri að
sýna fram á umtalsverðan ávinning
af því að þau væru í opinberri
umsjón. Hann taldi upp ýmis dæmi
um misheppnuð ríkisafskipti, til
dæmis feril ríkisins í fjárfestingar-
stýringu; laxeldið, loðdýraræktina
og annað slíkt. Hann sagði að það
hefði sömuleiðis gefizt ákaflega illa
þegar ríkisvaldið væri að sletta sér
fram í samningagerð á almennum
markaði. Ríkið hefði æ ofan í æ
brotið samninga, sem gerðir hefðu
verið.
Aætlun um sölu
ríkisfyrirtækja
Hreinn Loftsson lögmaður fjall-
aði um sölu ríkisfyrirtækja. Hann
sagði Islendinga búa við annað fjár-
hagslegt umhverfí en þær þjóðir,
sem lengst væru komnar á braut
einkavæðingar og stæði þetta áætl-
un um sölu ríkisfyrirtækja fyrir
þrifum. Erfiðara yrði um vik að
ákvarða verð fyrirtækjanna, þar
sem ekki væri til staðar neinn hluta-
bréfamarkaður, þar sem framboð
og eftirspurn ákvörðuðu verðið. Þar
vantaði einnig kaupendur, sérstak-
lega að stærri fyrirtækjum. Hreinn
sagði að undirbúningur einkavæð-
ingar hlyti því að felast í því að
skapa íslenzkum fjármagnsmarkaði
skilyrði. Þetta yrði að gera með því
að draga úr höftum, til dæmis að
því er varðaði fjármagnsflutning til
og frá landinu og skattalegt hag-
ræði af því að fjárfesta í hlutabréf-
um. Þá þyrfti að brjóta sum stærstu
ríkisfyrirtækin upp í smærri eining-
ar og breyta þeim í hlutafélög. ■
Hreinn sagði að Sjálfstæðisflokk-
urinn þyrfti nú þegar að hefjast
handa um gerð róttækrar áætlunar
um sölu ríkisfyrirtækja. Þetta gæti
orðið eitt helzta kosningaloforð
sjálfstæðismanna fyrir næstu kosn-
ingar. Helztu rökin með þeirri áætl-
un væra þau að gera hagkerfíð
skilvirkara og hagkvæmara, þannig
að fjármagnið nýttist sem bezt.
Einnig að draga þyrfti úr miðstýr-
ingu og ríkisrekstri. Önnur rök
væru þau að með sölu mætti bæta
fjárhagsstöðu ríkissjóðs, hún stuðl-
aði að dreifingu valdsins og bætti
hag neytenda, þar sem búast mætti
við lægri gjöldum vegna aukinnar
samkeppni, og að starfsmenn bæru
meira úr býtum vegna aukinnar
hagræðingar í rekstrinum. Hreinn
sagði að í áætluninni þyrfti að koma
skýrt fram hvaða fyrirtæki Sjálf-
stæðisflokkurinn myndi selja í
stjórnartíð sinni.
Hann nefndi til sögunnar eftirtal-
in fyrirtæki: Landsbankann, Búnað-
arbankann, Póst og síma, Lands-
virkjun, ÁTVR, Fríhöfnina, Lyfja-
verzlun ríkisins, Rás 2, Ríkisverk-
smiðjuna Gutenberg, Síldarverk-
smiðjur ríkisins, Áburðarverksmiðj-
una í Gufunesi og Sementsverk-
smiðju ríkisins. Sölu varnarliðs-
eigna og Ríkisskip ságði Hreinn að
ætti hreinlega að leggja niður, enda
væri vonlaust að selja þau. Fróðir
menn segðu sér að meiri hagnað
mætti hafa af að leigja út húsnæði
Sölu varnarliðseigna en að reka
fyrirtækið.
Hvers vegna ekki ríkishalli?
Vilhjálmur Egilsson hagfræðing-
ur Jjallaði um ástæður þess að ekki
ætti að reka ríkissjóð með halla.
Hann sagði að eitt meginviðfangs-
efni sjálfstæðismanna væri að fá
fólk til að skynja að hallinn skipti
það sjálft máli, og rakti nokkrar
orsakir þess að svo væri. Vilhjálmur
nefndi sem dæmi að halli þýddi að
ríkið þyrfti að greiða vexti. Um 10%
ríkisútgjalda væru nú vaxtagreiðsl-
ur, sem þýddi það að hefði ríkissjóð-
ur ekki verið rekinn með halla væra
útgjöld ríkissjóðs nú um 10 milljörð-
um lægri en nú væri.
Vilhjálmur sagði að ein lausn,
sem nefnd hefði verið á ríkishalla,
væri að lækka skatta, sem hefðu
slæm áhrif á atvinnulífið og auka
þannig hallann tímabundið, en
skattalækkunin hefði hins vegar
góð áhrif á verðamætasköpun at-
vinnulífsins, sem skilaði sér aftur í
ríkissjóð. Þá væri oft mikill kostnað-
arauki af alls konar skrifræðiskröf-
um, eins og að virðisaukaskattsnót-
ur væru í þríriti.
Vilhjálmur sagði að ein af hug-
myndunum um ríkissjóðshalla væri
sú að hafa halla í vondum árum,
en afgang á ríkissjóði í góðæri.
Þannig borgaði almenningur meiri
tekjuskatt í góðæri, en í vondum
áram kæmi ríkið til móts við hann.
Núverandi íjármálaráðherra hefði
hins vegar snúið þessari reglu við;
menn ættu að borga mikið í góð-
æri ogennþá meira í vondum árum.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1990 29
Sjúklingar greiða sama
§jald með eða án tilvísimar
GUÐMUNDUR Bjarnason heilbrigðisráðherra hefur gefíð út reglugerð
um greiðsluþátttöku sjúkratryggðra í læknishjálp. Samkvæmt reglugerð-
inni er sjúklingum frjálst hvort þeir afla sér tilvísunar frá heimilis- eða
heilsugæslulækni fyrir heimsókn til sérfræðings. Gjald, sem sjúkra-
tryggðir greiða fyrir sérfræðilæknisþjónustu, er hið sama, hvort heldur
þeir hafa tilvísun eða ekki og er gjaldið 900 krónur, en var 630 krónur
fyrir hvert sinn. Elli- og örorkulífeyrisþegar eiga að greiða 300 krónur
fyrir liveija komu til sérfræðings, þó ekki meira en 3.000 krónur á
hvetju ári. Gjald fyrir heimsókn til heimilis- eða heilsugæslulæknis á
dagvinnutíma er fellt niður, en það var 190 krónur. Reglugerðin tekur
gildi 15. febrúar næstkomandi.
Guðmundur Bjarnason kynnti
reglugerðina á blaðamannafundi í
gær. Hann sagðist telja að um þessa
reglugerð hefði náðst góð samstaða
meðal stjórnvalda og lækna. Hann
sagði megináherslu og markmið
reglugerðarinnar vera að samskipti
lækna og sjúklinga hefjist hjá heilsu-
gæslu- eða heimilislækni og að boð-
skipti verði greið milli þeirra og sér-
fræðinga. Til að tryggja framgang
þessara markmiða var ákveðið að
sjúklingar þurfi ekki að greiða fyrir
heimsókn til heimilis- eða heilsu-
gæslulækna við komu til þeirra á
venjulegum dagvinnutíma, frá klukk-
an 8.00 á morgnana til 17.00. Með
því sagði Guðmundur einnig vinnast
að betri nýting yrði á heilsugæslu-
stöðvunum á þessum tíma og þeirri
óæskilegu þróun yrði snúið við, sem
hafí gætt í vaxandi mæli undanfarið,
að sjúklingar leiti til læknis utan
þessa tíma.
Komi sjúklingur til heimilis- eða
heilsugæslulæknis utan dagvinnu-
tíma eða á helgidögum og laugardög-
um þarf hann að greiða 500 krónur.
Það á þó ekki við ef læknir hefur
sjálfur valið þann tíma.
„Með þessu móti er við því að
búast að ásókn í heilsugæsluna auk-
ist nokkuð enda leikurinn' reyndar
til þess gerður,“ sagði Guðmundur.
Hann sagði heilsugæsluna í landinu
almennt vera vel undir það búna að
taka við fleiri sjúklingum, nema ef
til vill á höfuðborgarsvæðinu. Hann
sagði að á árinu yrðu tvær stöðvar
teknar í notkun í Reykjavík, þær eru
við Hraunberg og Garðastræti.
Fallið frá tvöfaldri
gjaldskrá
í upphaflegum drögum að reglu-
gerð var gert ráð fyrir að sjúklingar
greiddu hærra gjald fyrir heimsókn
til sérfræðinga ef þeir hefðu ekki
tilvísun. Guðmundur var spurður
hvers vegna horfið var frá því. Hann
sagði að hluti þess samkomulags sem
náðist milli aðila væri að tilvísana-
skylda var felld úr lögum. „En við
álitum á hinn bóginn að mögulegt
væri að viðhafa ákveðið boðkerfí, eða
tilvísanaleið, að það væri ódýrara
fyrir einstaklinginn að fara til sér-
fræðings eftir að hafa áður komið
til heimilis- eða heilsugæslulæknis-
ins.
Frá þessu var fallið, meðal annars
vegna þess að þetta hefur verið
ágreiningsefni. Þetta hefur verið
mikið bitbein milli lækna innbyrðis
og milli heilbrigðisyfirvalda og
lækna. Við urðum sammála um að
gera þetta frekar á þennan hátt.
Nálgast þessi áhersluatriði, að sam-
skiptin byijuðu í heilsugæslunni, með
því að fella niður greiðsluna þar en
hækka greiðsliyia við komu til sér-
fræðings og hafa þar aðeins um eitt
gjald að ræða,“ sagði Guðmundur.
Gert er ráð fyrir að sparnaður
verði nokkur af þessum áherslubreyt-
ingum, Guðmundur sagði að ætla
mætti að um 100 milljónir króna
sparist af um 550 milljóna sparnaði
alls í heilbrigðiskerfinu. Sparnaður-
inn næst ekki síst fyrir það að gert
er ráð fyrir að komum til sérfræð-
inga fækki, þar sem fólk er hvatt til
að koma fyrst til heimilislæknis og
í mörgum tilvikum muni það duga.
Meðal annarra atriða í reglugerð-
inni má nefna, að læknum er óheim-
ilt að taka sérstakt gjald fyrir ein-
nota áhöld sem nota þarf við lækn-
ingarnar. Sérstakt gjald er tekið fyr-
ir rannsóknir og röntgengreiningar,
300 krónur fyrir hveija komu, elli-
og örorkulífeyrisþegar greiða 100
krónur. Um greiðslu fyrir komu á
slysadeildir, göngudeildir og bráðam-
óttöku gilda sömu reglur og til sér-
fræðinga. Loks er ákveðin sama
gjaldskrá fyrir krabbameinsleit á
heilsugæslustöðvum eins og fyrir
sérfræðilæknisþjónustu og rennur
gjaldið til Krabbameinsfélags ís-
lands.
Farsæl lausn
Sverrir Bergmann varaformaður
Læknafélags Islands segir þessa
reglugerð vera farsæla lausn eins og
á stóð og að hún ioki engum leiðum.
Mikilvægt atriði sé að fólk hafí frjálst
val um hvort það komi beint til sér-
fræðings eða fái fyrst tilvísun. Hann
segir vera orðum aukið að boðskipti
milli lækna hafi ekki verið í lagi.
Hann leggur áherslu á að reglu-
gerðin loki ekki leiðum til að skoða
frekar hvernig heilbrigðisþjón-
ustunni verði best fyrir komið. Til
dæmis sé ekki sjálfgefið að heilsu-
gæslustöðvar séu enn besta lausnin,
þótt svo hafí verið álitið fyrir um
tveimur áratugum. Athuga mætti að
bjóða út heimilislæknaþjónustuna
líkt og sérfræðilæknaþjónustuna.
„Ég fullyrði að þessi verktakasamn-
ingur sem ríkið hefur við sérfræðing-
ana er ákaflega hagstæður ríkinu
og þar með sjúklingum og öllum
skattborgurum. Þetta er ekki nema
2,5 til 3% af öllum kostnaði við heil-
brigðisþjónustuna sem fer í þetta,
og skilar mjög miklum árangri og
gerir heilbrigðisyfirvöldum fært að
spara á miklu dýrari þáttum þjón-
ustunnar, eins og spítölunum. Ég
held að læknisfræði framtíðarinnar
verði meiri og meiri sérfræðiþjónusta
og þá vaknar þessi spurning hvort
við þurfum ekki að endurskoða gaml-
ar áætlanir, hvort aðrir hlutir geti
ekki komið betur út fyrir þjóðfélagið
í heild og tryggt jafn vel faglega
góða læknisþjónustu," sagði Sverrir
Bergmann.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir GUÐMUND SV. HERMANNSSON
Uppgjör í Alþýðubandalagínu
Á félagsfúndi Alþýðubandalagsins í Reykjavík í kvöld verður tekin-
afstaða til þess hvort flokkurinn býður fram G-lista í borgarstjórnar-
kosningunum í Reykjavík í maí, eða hvort hafnar verða viðræður
við Alþýðuflokk, Birtingu og óháða kjósendur um þátttöku í opnu
prófkjöri og síðan sameiginlegum framboðslista. Hvortveggja niður-
staðan gæti leitt til þess að flokkurinn kloftii.
Stjórn Alþýðubandalagsins í
Reykjavík mun á fundinum skýra
frá því að tilraunir til að ná sam-
stöðu minnihlutaflokkanna í borgar-
stjórn Reykjavíkur um sameiginlegt
framboð, hafi ekki tekist. í fram-
haldi af því verður væntanlega lögð
fram tillaga um að Alþýðubandalag-
ið bjóði fram G-lista eins og áður,
og valið verði á listann með skrif-
legri atkvæðagreiðslu félaga í Al-
þýðubandalaginu.
Félagar í Birtingu, félagi jafnað-
ar- og lýðræðissinna, sem er mál-
efnafélag í Alþýðubandalaginu,
munu á móti leggja fram tillögu um
að Alþýðubandalagið hefji viðræður
við Alþýðuflokk, Birtingu og óháða
kjósendur um þátttöku í opnu próf-
kjöri á svokallaðan Málefnalista, sem
formlega var kynntur í gær.
Félagsfundurinn í kvöld er í raun
framhald annars fundar fyrir tveim-
ur vikum, þar sem tekist var á um
þetta sama. Þá var ákvörðun frestað
og framhaldsfundi hefur síðan verið
frestað einu sinni. Síðan þá hefur
Alþýðubandalaginu borist formlegt
boð frá Alþýðuflokknum um að taka
þátt í viðræðum um sameiginlegt
framboð að undangengnu opnu próf-
kjöri.
Þarna takast enn og aftur á meg-
infylkingarnar tvær í Alþýðubanda-
laginu, sem kallaðar hafa verið
flokkseigendafélag og lýðræðiskyn-
slóð. Hugmyndin um opið prófkjör
í samfloti við Alþýðuflokk og óháða
kjósendur hefur ekki mælst vel fyrir
hjá gamla kjarnanum í fiokknum,
og raunar hefur Svavar Gestsson
menntamálaráðherra og fyrrum for-
maður flokksins beitt sér hart gegn
þessu. Alþýðubandalagið hefur enda
verið langstærsti minnihlutaflokkur-
inn í borgarstjórn Reykjavíkur og
haft þar sterk ítök.
Nýleg skoðanakönnun Skáís kann
þó að hafa breytt afstöðu ýmissa
flokksmanna nokkuð, en samkvæmt
henni myndi Alþýðubandalagið ein-
ingis fá einn borgarfulltrúa. Að
minnsta kosti mun, samkvæmt upp-
lýsingum Morgunblaðsins, birtast í
dag í Þjóðviljanum yfirlýsing frá 150
félögum í Alþýðubandalaginu í
Reykjavík þar sem skorað er á flokk-
inn að taka þátt í tilraun Alþýðu-
flokksins. Undir þessa áskorun
skrifa m.a. Tryggvi Þór Aðalsteins-
son hjá MFA, Gils Guðmundsson
fyrrverandi alþingismaður, Þorbjörn
Broddason lektor og Silja Aðal-
steinsdóttir fyrrverandi ritstjóri
Þjóðviljans, svo nokkur nöfn séu
nefnd sem hafa verið talin flokks-
eigendamegin.
Önnur áskorun, sem birtist í
Morgunblaðinu í síðustu viku, hefur
einnig haft áhrif. Þar skrifuðu 60
manns undir áskoran til stuðnings-
fólks stjómarandstöðunnar í borg-
inni um að vinna saman í einu opnu
framboði í vor. Þar var Birtingar-
og Alþýðuflokksfólk áberandi, en
þarna voru einnig nöfn ungra fram-
sóknarmanna og fólks sem ekki hef-
ur verið tengt stjómmálaflokkum.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins hafa vonir Birtingarfólks
frekar verið að aukast undanfarið
um að þeirra sjónarmið verði ofaná
á fundinum í kvöld. En um leið mun
þeirri skoðun einnig hafa aukist
fylgi, að ef tillaga um G-lista verði
ofaná eigi Birting samt að taka þátt
í framboði á Málefnalistanum.
Að mati margra væri Birting þar
með búin að segja sig úr Alþýðu-
bandalaginu og klofningurinn orðinn
ljós. En aðrir eru á þeirri skoðun
að það sé vel mögulegt að Birting
og Alþýðubandalagið í Reykjavík
geti valið sér mismunandi leiðir til
framboðs. Birting sé ekki staðbundið
alþýðubandalagsfélag og ekki háð
því hvað Alþýðubandalagið í
Reykjavík ákveður, frekar en til
dæmis Alþýðubandalagið á Dalvík,
sem hefur óskað eftir viðræðum við
Alþýðuflokkinn um sameiginlegt
framboð.
Það er einnig forvitnilegt að velta
því fyrir sér hvað gerist, verði tillag-
an um þátttöku í opnu prófkjöri of-
aná á fundinum. Ljóst er að margir
flokksmenn gætu ekki hugsað sér
að taka þátt í slíku framboði, og
jafnvel segja skilið við flokkinn.
Raddir hafa verið um að G-listi Al-
þýðubandalagsins verði samt sem
, áður boðinn fram, þótt mjög skiptar
skoðanir muni vera um það. En þá
yrðu Birtingarmenn aftur komnir
yfír til Alþýðuflokksins.
Svo virðist raunar sem Alþýðu-
flokkurinn sé svolítið að spila á
klofningshættuna í Alþýðubandalag-
inu. í gær héldu Birgir Dýrfjörð for-
maður fulltrúaráðs Alþýðuflokksins
og Bjarni P. Magnússon borgarfull-
trúi blaðamannafund og kynntu
Málefnalistann, opna og óháða list-
ann, sem flokkurinn hefur boðið
öðrum flokkum aðild að.
Á fundinum var þess sérstaklega
getið, að Birting hefði samþykkt
alla skilmála um Málefnalistann.
Sumir hefðu raunar verið samdir
beint upp úr félagssamþykkt Birt-
ingar og því mætti segja að frum-
kvæðið væri Birtingar.
Þegar Birgir var spurður hvort
hann byggist við því að Birting tæki
þátt í prófkjöri á Málefnalistann, ef
tillaga um aðild að listanum yrði
felld á félagsfundi ABR, sagði hann
að þessi listi væri sannfæring Birt-
ingarfólks, og það hlyti að fara eftir
henni.
Fólk úr báðum örmum Alþýðu-
bandalagsins hefur verið nokkuð
undrandi á því að Alþýðuflokkurinn
hafí ekki getað beðið með kynningn
á Málefnalistanum áður en tekin er
afstaða til hans á félagsfundi ABR.
Sumum finnst raunar að með þessu
hafí alþýðuflokksmenn verið að stilla
Birtingu upp við vegg. Birgir Dýr-
fjörð sagði um þetta að þeir vildu
að málefnagrannur listans lægi ljós
fyrir, svo ekki sé hægt að mistúlka
• hann á fundinum í kvöld.
En það verður varla um málefna-
grunn Málefnalistans sem átökin
snúast um í kvöld, heldur fer þar
fram uppgjör milli fylkinga Alþýðu-
bandalagsins. Báðir aðilar hafa
smalað á fundinn og búist er við að
um 300 manns sitji hann, en á fyrri
fundinum voru um 150 manns.
Sumir búast raunar við, að reynt
verði að. leita sátta á fundinum,
þannig að báðir armar sættust á að
standa að G-Iista. Þannig er orð-
rómur um að Kristínu Á. Ólafsdóttur
borgarfulltrúa og félaga í Birtingu
verði boðið efsta sætið á listanum
og Guðrún Ágústsdóttir borgarfull-
trúi og aðstoðarmaður menntamála-
ráðherra yrði í 2. sætinu. Þetta þýddi
um leið að Siguijón Pétursson yrði
ekki í framboði, en hann hefur verið
oddviti Alþýðubandalagsins í
Reykjavík í áraraðir.
Menn vilja þó ekki kannast við
að þessar hugmyndir hafi verið
ræddar af alvöru, og raunar telja
ýmsir Birtingarmenn að útilokað
væri að taka þátt í slíkum samning-
um; það bryti gegn eðli félagsins.
En niðurstöðu fundarins er víða
beðið með nokkurri óþreyju. Og sum-
ir telja jafnvel, að hún muni verða
fyrsta skrefíð í átt til meiriháttar
uppstokkunar á flokkakerfi vinstra
vængsins í íslenskum stjórnmálum.