Morgunblaðið - 22.04.1990, Qupperneq 31

MORGÖNBLAЮ SAMSAWVHÐ^lMUR ,22. AP-RÍL 1990
€ 31
Við opnun sýningarinnar,
frá vinstri: Viihjálmur Þ.
Gíslason formaður sýning-
arnefndar, frú Vala Thor-
oddsen, Gunnar Thorodds-
en borgarstjóri og forseti
íslands, herra Sveinn
Björnsson.
Þrjár tískusýning-
arstúlkur standa
við fyrsta umferð-
arljósið í
Reykjavík.
SlMTALID...
ER VIÐ GUÐMUND HAFSTEINSSON, VEÐURFRÆÐING
Skulum vona að
það sumrí bráðum
600600
Veðurstofa íslands, góðan dag.
— Góðan dag, þetta er á Morgun-
blaðinu. Hver gæti upplýst mig
um þessa nýju símþjónustu ykkar?
Ég gef þér samband við Guð-
mund Hafsteinsson, augnablik.
Guðmundur.
— Góðan dag, Andrés heiti ég
Magnússon, blaðamaður á Morg-
unblaðinu. Hvers vegna voruð þið
að skipta um símsvaranúmer?
Við vorum nú að skipta um
fleira en númer, því þjónustan er
miklu fjölbreytilegri en áður. í
gamla símanaum var aðeins lýst
veðurhorfum á höfuðborgarsvæð-
inu. Núna sinnum við hins vegar
öllum landsmönnum með tölvuv-
æddri talvél. Ef við hefðum reynt
að gera það með gamla símsvaran-
um er ég hrædddur um að mörgum
hefði þótt lesturinn langur.
— Og hvað hefur þá breyst?
í fyrsta lagi númerið eins og
þú nefndir. Nýja númerið, 990600,
er í stafræna símkerfinu, en núm-
er, sem byrja á 99 hafa þann eigin-
leika að sama er hvaðan af landinu
hringt er í þau, gjaldið er alltaf
það sama. Auk þess geta þeir, sem
hringja í þetta
númer geta valið
um fimm upplýs-
ingaflokka.
— Hvaða flokkar
eru þetta?
Flokkarnir eru
valdir með því að
þrýsta á tölurnar
1, 2, 3, 4 og 5 eft-
ir að sambandi er
náð. 1. flokkur eru
almennar upplýs-
ingar um veður og
veðurhorfur á
landinu í heild. 2.
flokkur gefur fulla
veðurspá eins og hún er lesin upp
í útvarpi. Þetta er aðallega hugsað
fýrir þá, sem beinlínis eru háðir
veðrinu, eins og bændur og sjó-
menn. Við höfum orðið varir við
að menn hafa átt til að missa af
spánni eftir tilkomu nýrra útvarps-
stöðva, svo þetta er að hluta til
svar við því.
— Er greitt sama gjald fyrir
símtalið þó hringt sé úr farsíma?
Jájá, farsíminn er inni í mynd-
inni. Hvað um það, 3. flokkur
gefur upplýsingar um veður og
veðurhorfur í höfuðborginni auk
stuttrar veðurlýsingar á landinu í
heild, þannig að það er eins og
gamli síminn var. 4. flokkur eru
veðurfregnir frá um 20 erlendum
borgum. Þetta eru höfuðborgir
Norðurlandanna og annarra helstu
grannlanda okkar vestan hafs og
austan. 5. og síðasti flokkurinn
er varla fyrir almenning, því í
honum eru upplýsingar um flug-
skilyrði. Þær eru aðallega hugsað-
ar fyrir einkaflugmenn.
— Það var og. En svona að lokum,
fer veðrið ekki að skána bráðum?
Tja, ekki vil ég nú spá afdráttar-
•laust um það, en við vitum nú að
sól fer hækkandi,
svo við skulum
vona að það bregð-
ist ekki í ár frekar
en hingað til að það
komi sumar. En ég
huga að það eigi
eftir að vera um-
hleypingasamt á
næstu vikum.
— Einmitt það. Ég
þakka þér kærlega
íyrir spjallið.
Sömuleiðis,
blessaður.
Jarð-og skógrækt má vinna í þegnskylduvinnu,
í ÞEGNSKYLDUVINNU má
vinna að hverju því verkefni, sem
til framfara horfir eða almenn-
ingsheilla, svo sem hvers konar
jarðrækt, vegagerð, skógrækt,
sundlauga- og leikvallagerð,
skólahúsbyggingum o.fl.“
Ofangreind tilvitnun er í frum-
varp sem landbúnaðarnefnd
lagði fram á Alþingi á vordögum
1941. Þarstóð ennfremur: „Þegn-
skylduvinna nær tii ailra heimilis-
fastra vinnufærra karlmanna á
aldrinum 16-25 ára, eftir því sem
ákveðið er í reglugerd. Enginn er
þó þegnskyldur lengur en þijú ár
samtals. Þegnskylduvinna má
vara allt að hálfum mánuði fyrir
hvern einstakling árlega, og eigi
lengur samtals en 6 vikur.“
Sígilt málefni
Frumvarp landbúnaðarnefndar
1941 hefur heldur horfið í skugg-
ann af eldri umræðum um þegn-
skylduvinnu á fyrstu ártugum ald-
arinnar, þá orti Páll Árdal:
Ó, hve margur yrði sæll
og elska myndi landið heitt
mætti hann vera í mánuð þræll
og moka skít fyrir ekki neitt.
Margir telja að þessi vísa hafi
átt stóran hlut — eða sök — í því
að þjóðin felldi þetta rnál í þjóðarat-
kvæði. Á fjói'ða áratugnum var
þegnskylduvinnan nokkuð til um-
ræðu einkum með hliðsjón af lang-
varandi atvinnuleysi æskufólks.
FRÉTTALJÓS
ÚR
FORTÍÐ
Sæll
þræU?
Þegnskylduvinna 1941
Hinn 22. apríl 1940 mælti þing-
maður Borgfirðinga, Pétur Ottes-
en, fyrir þingsályktunartillögu til
ríkisstjórnar um samningu frum-
varps um þegnskylduvinnu og þjóð-
aratkvæðagreiðsíu um málið við
næstu alþingiskosningar árið 1941,
tillagan var samþykkt.
í maí 1940 var Island hemumið
og allar aðstæður breyttust veru-
lega; atvinnuleysi hvarf og Alþing-
iskosningarnar frestuðust um ár. —
En það gerði þegnskylduvinnan
hins vegar ekki. Hinn 7. maí 1941
mælti Asgeir Ásgeirsson þingmað-
ur Vestur-ísafjarðarsýslu fyrir
frumvarpi um „Heimild fyrir kaup-
staði og hreppsfélög til að koma á
þegnskylduvinnu." Frumvarpsdrög
í nokkuð annarri mynd höfðu feng-
ið jákvæða umsögn búnaðarþings.
í meðförum landbúnaðarnefndar
Alþingis var gert ráð fyrir að bæj-
arstjórnir gætu komið á þegn-
skylduvinnu ef Á hlutar bæjarfull-
trúa væni því fylgandi en í hrepp-
um þyrfti sama meirihluta á al-
mennum hreppsfundi. í meðförum
þingsins breytust þessi ákvæði á
þá leið að samþykki 3A hluta kosn-
ingabærra manna þyrfti til. Til at-
kvæðagreiðslu skyldi boðað ef 'A
hluti kjósenda færi fram á slíkt.
Margir fylgismenn þegnskyldunnar
töldu líklegt að ungir menn fögn-
uðu því að vinna landi og þjóð
gagn en þó stendur í 7. gr: „Nú
kemur þegnskyldur maður ekki til
vinnu eftir fyrirlagi þegnskyldu-
vinnunefndar, og sætir hann þá
sektum, er nema tvöföldu dagkaupi
við sams konar störf fyrir þau dags-
verk, er tapast.“
Nokkrar umræður urðu á Al-
þingi, málið var ekki flokkspólitískt
en e.t.v. má segja að frumvarpið
hafi aðallega notið fylgis framsókn-
armanna og þingmanna Sjálfstæð-
isflokksins af dreifbýlinu. And-
stæðingar frumvarpsins bentu á
að óánægja gæti hlotist af því ef
að í einu sveitarfélagi væru æsku-
menn þegnskyldir en ekki í öðru.
Einnig töldu nokkrir að þegn-
skylduvinnan væri ranglátur skatt-
ur sem kæmi fram í töpuðum
Þegnskylduvinnu-
frumvarpiö rætt í Nd.
vinnutekjum eða sektargreiðslum.
Ennfremur var haft á orði að frum-
varpið væri tilraun til að koma á
allsheijar þegnskyldu. — Forsætis-
ráðherrann Hermann Jónasson dró
heldur ekki dul á þá skoðun að
hann teldi að þegnskylduvinnan
ætti að vera almenn, þótt hann
vænti þess ekki að hún nyti enn
sem komið væri meirihlutafylgis í
mörgum kaupstöðum.
Nútímalausn?
Þegnskylduvinnufrumvarpið var
samþykkt í efri deild 21. maí og í
neðri deild 23 maí sem lög frá Al-
þingi. Lögin eru enn í gildi. —
E.t.v. er það er til marks um þjóðar-
einingu og gæði laganna — og/eða
ættjarðarást og þegnskap íslenskra
karlmanna að fáir eða enginn hafa
andmælt þegnskylduvinnunni í 49
ár. — Aðrir telja að orsökin liggi
í því að heimildir laganna virðast
ekki hafa verið notaðar.
Undanfarin ár hefur verið rætt
um þjóðarátak í að yrkja landið og
mörg sveitarfélög eru þess fýsandi
að bygga íþróttahallir. Lög nr. 63
frá 1941 geta greitt fyrir þessum
framfaramálum. Karlmenn á þegn-
skyldualdri eru u.þ.b. 22-23 þús-
undir. Eflaust er hægt að „byggja
og bæta landið" með sex vikna
vinnuframlagi þessara þegna.
Einnig hlýtur það að vera fjárþurf-
andi sveitarfélögum íhugunarefni
hvort „skortur á þegnskap" geti
orðið álitleg tekjulind.