Vísir - 11.11.1967, Blaðsíða 9

V í S IR . Laugardagur 11. nóvember 1967.
* VIÐTAL
DAGSINS
Rætt við Eyjólf Sigurðsson prentsmlðjustjóru um prentun og útgúfu é RsBnndi
„Við höfum ekki fylgzt nógu vel með
/✓
t'g er staddur £ Hagprent —
en þaö er vinnustofa sem
prentar bækur og veitir margs
konar þjónustu á þvf sviði.
Bókagerð er orðin stór þáttur
í íslenzkum iðnaði — mun það
jafnvel svo, þegar miðað er við
smæð þjóðarinnar, að hvergi í
heiminum eru upplög bókanna
stærri. Mætti af þessu ráða aö
íslendingar séu bókhneigð þjóð
og almennt lesfús.
Framkvæmdarstjóri fyrirtæk-
isins Eyjólfur Sigurðsson ætlar
nú að vera svo vinsamlegur að
segja mér nokkuð frá bókagerð
og öðru því starfi sem hér fer
fram og jafnframt þróun bóka-
gerðar hér á landi frá því hann
hóf starf sitt á því sviði. —
Jafnframt langar mig til að vita
nokkur deili á manninum.
— Ég er Skaftfellingur að
ætt, frá Pétursey í
Mýrdal. Ég er reyndar fæddur
í Reykjavík en dvaldi mikið í
Mýrdalnum á minum yngri ár-
um og hef haldið mikið af því.
Ég gekk í gagnfræðaskóla hér
í Reykjavík, fór síðan í Iðnskól-
ann og hóf nám í prenti. Prent-,
verk hef ég stundað síðan ég
var 16 ára gamall eða um það
bil í 11 ár. Ég læröi i Alþýðu-
prentsmiðjunni h.f. og var þar
fyrstu 5 árin. Svo stofnaði ég
þetta fyrirtæki — Hagprent —
ásamt föður mínum og höfum
við rekið það undanfarin ár.
— Og vinnið þið eingöngu
að bókaprentun?
— Nei, við prentum yfirleitt
allt sem prenta þarf, að öðru
leyti en því að við erum dálítið
takmarkaðir með vélastærð og
getum ekki tekið stærstu forma
— og höfum reyndar ekki setj-
aravél, en aögang að mjög góð-
um setjara, sem gerir okkur
mögulegt að prenta blöð og
bækur. Annars er aöalstarf
okkar fólgiö í þjónustu við-
skiptafyrirtækja, eyðublaða-
prentun og þess háttar.
— Tjessi iðnrekstur — prent-
unin — útheimtir hann
ekki mikið fjármagn til að byrja
með?
— Jú, það þarf mikinn stofn-
kostnað, og að mínu áliti er á-
stæðan fyrir því að prentlist-
inni hefur ekki fleygt fram eins
og skyldi sú, að ungir menn,
sem lagt hafa út í það aö koma
upp sjálfstæöum atvinnurekstri
í prentiðn, hafa rekið sig á það,
að s tofnkostnaðurinn er það
gífurlega mikill, að það er eig-
inlega útilokað fyrir unga menn
að leggja út á þá braut, án þess
að þeir fómi það miklu af sínum
Iaunatekjum fyrstu árin að það
verður því nær ókleift. — Ég
mundi segja að stofnkostnaður
prentsmiðju af svipaöri stærð
og við rekum hér, hann væri
ekki undir milljón.
— Er þetta ekki talsvert
vandasöm iðn?
— Jú, prentiðnin er list, eins
og Hallbjörn Halldórsson, sá
gamli lærifaðir, sem við vitnum
oft til sagði. En hann lagði
grunni'tn að stofnun prentskól-
ans. o« hefur íslenzkað svo að
segja öll fagleg heiti iðnarinn-
ar úr erlendum málum. — Hann
sagði að prentverk væri ekki
iðn — heldur list, og hann lagði
mikla áherzlu á það við prent-
arastéttina, að hún yrði ekki
aftur úr í þeirri þróun sem varð
sérstaklega á árunum 1940—
1950 — og gerði á þessu sviði
mikið gagn, þvi aö hans undir-
lagi og vegna hans hvatningar
fóru margir út til Danmerkur
til að fullnuma sig í prentfræð-
um. Og þeir menn, sem þangað
fóra þá, eru að mínu áliti fær-
ustu prentarar okkar í dag. En
nú á seinni árum hefur, því mið-
ur, minna verið um það að
prentarar leituðu út til frekara
náms í sinni grein, og það hef-
ur orðið til þess að ég held að
prentlist á íslandi hafi því mið-
ur ekki haldið áfram á þeirri
framabraut, sem hún var komin
á á því tímabili, er ég hef áður
nefnt. Og ég held aö það sé
mikil þörf á því, að Hið íslenzka
prentarafélag og Félag ís-
lenzkra prentsmiöjueigenda
örvi á einhvem hátt prentarana,
sérstaklega þá ungu, til þess aö
fara utan og fullnuma sig í
iðngreininni. Og það er staö-
reynd í dag að við sjáum ekki
eins fallega prentgripi unna hér
heima á íslandi og við sjáum
frá erlendum fyrirtækjum.
— Hvaö með myndamótin?
— Prentarar eiga mikið und-
ir því að fá góö myndamót í
hendur, og í þeirri grein hefur
orðið örari framför heldur en
jafnvel í prentiðninni sjálfri og
nú á tveim undanförnum áram
hafa komið hér til lands vél-
ar, sem era nú komnar í gagn-
ið og hafa þegar sannað ágæti
sitt, og er þá fyrst og fremst
Kassagerö Reykjavíkur og Lit-
róf, sem hafa þau tæki. — En
það kemur fleira til ef framleiða
á fallega bók — þá kemur til
bókband sem þarf að vera vel
af hendi leyst. — Eins og ég
sagði áðan efast ég ekki um að
allir iðnaðarmenn vilji skila
góðu verki, en ég álít að við
höfum ekki fylgzt nógu vel
með og þess vegna dregizt aftur
úr. Sá fróðleikur, sem við get-
um fengið í þessu fagi hér
innanlands, er okkur ekki nægj-
anlegur lengur, við verðum að
leita lengra og sækja okkur
meiri menntun erlendis.
— 'T'elur þú þá að íslenzkar
bækur séu ekki eins vel
unnar og hliðstæðar erlendar
bækur?
— Á ári hverju munu koma
hér á markaðinn 250—300
bókatitlar. Nokkrir af þeim
munu geta kallazt fallegir prént
gripir — en meiri hluti þess
sem út kemur getur ekki heyrt
undir það. Hins vegar ber því
ekki að neita að erlendis er líka
gefinn út fjöldi bóka, sem full-
nægir alls ekki þeim kröfum,
sem gera á til prentverks. Þar
era bækur gefnar út í vasabók-
arbroti og ýmis upplög sem ég
mundi ekki vilja mæla með.
íslendingar hafa ekki farið
mikið út I vasabókaútgáfuna
og ég tel það að vissu leyti
gott Ég álít að við sem teljum
okkur bókmenntaþjóð og viljum

„Við verðum að leita lengra og sækja okkur meiri menntun".
láta líta á okkur sem slíka, eig-
um að vanda mjög okkar bóka-
gerð. Við eigum ekki að gefa
út aðrar bækur en þær sem era
bundnar og hægt að geyma, sem
góða bók og minningu um fall-
egan grip. — Bók er að mínu
áliti eitthvað meira en þaö sem
við lesum og hendum svo.
— Þú vilt meina að hún eigi
að vera hirzla, sem geymir fróð-
leik þess sem liðið er, eða sögu
og sagnir, ljóð og lög líðandi
stundar.
— Og jafnvel þótt ekki sé
um mjög góða eða merkilega
bók að ræöa tel ég það mikils
virði fyrir prentlistina að til
hennar hafi verið vandaö þeg-
ar hún var gefin út. — Sjálfur
hef ég gefið út bækur, gerði
það þegar ég var aö læra í Al-
þýðúprentsmiðjunni — gaf út
eina 12 bókatitla og kynntist
þá töluvert útgáfu. Ég haföi
mjög litinn fjárhag að bak-
hjalli þessarar starfsemi og
treysti mér því ekki til að halda
áfram. — Þó gaf ég út í fyrra
eina bók, sem gekk ágætlega
— og vonandi tekst mér að
halda þvi áfram, því það er
mitt líf og yndi aö fást við
bækur.
— TDelur þú ekki að útgáia
góðra bóka, sem fjalla
um efni sem fólki er hugleikiö
borgi sig?
— Jú, í flestum tilfellum
gerir hún það. Hins vegar hefur
markaðurinn hér farið töluvert
mikið út á það, að gefa út svo
kallaðar hasabækur, og hafa þær
oft náð ótrúlegri sölu, og það
er ekki hægt að átelja bókaút-
gefendur þótt þeir gefi út slíkar
bækur með, því hingað til hafa
mörg ágætisverk ekki náö þeirri
sölu, sem þau verðskulduðu,
og þá hefur þurft að halda út-
gáfu bóka úti með annars konar
útbrotum.
— Það hefur veriö talað um
það, að ævisögur, bækur í við-
talsformi, og ýmsir þjóölegir
þættir væri mjög mikið lesið,
og góð söluvara á bókamark-
aðinum?
— Jú, þaö er rétt, það eru
þær bækur, sem náð hafa mestri
sölu á undanförnum árum. —
En það verður að segja að þetta
gengur nokkuð í bylgjum á ís-
lenzkum bókamarkaði. — Fyrir
nokkrum árum voru ferðasögur
vinsælasta lesefnið. En þess
ber að gæta á þessu sviöi
sem og öðru í viðskiptalífinu,
að veröi markaðurinn einhæfur
og yfirfyllist — þá getur illa
farið.
— |J[ve margt starfslið hafið
þið hér?
— Við vinnum fjögur, stund-
um fimm.
— Alltaf nóg verkefni?
— Já, segja má aö svo sé.
Það hefur örlítiö dregizt saman
seinnihluta júli og ágúst, og þá
tökum við okkar sumarfrí.
— Hve margir telur þú aö
stundi prentiðn á Islandi í dag?
— Einhvers staðar milli 250—
280 prentarar. Um 50—-60
munu hafa lært iðnina umfram
þessa tölu, en þeir hafa þá farið
út í önnur störf.
— Er nú ekki á þessu sviði
eins og flestum öðram misjafnt
hvernig menn vinna sín verk?
— Jú, það er jafnframt svo,
en prentstaðirnir eru hvorki
ýkja margir eða mjög stórir,
svo góðir verkstjórar eiga að
geta haldiö prentlistinni innan
ákveöins ramma, aðeins aö
stéttin dragist ekki aftur úr
hvað þekkingu snertir á þeim
nýjungum, sem þróunin skapar.
— Heldur þú að prentsmiðj-
ur staðsettar úti á landi eigi
jafnauðvelt með að skila vel
starfi sínu og þær sem eru í
Reykjavík?
— Vitanlega eiga þær á ýms-
an hátt öröugra, þar sem hér
er miðstöð pappírsinnflutnings-
ins. En t. d. á Akureyri —
Prentverk Odds Bjömssonar —
er að allra dómi mjög vel rekiö
fyrirtæki og eitt hið fullkomn-
asta sinnar tegundar í landinu.
Smærri fyrirtæki, t.d. í Nes-
kaupstað, Siglufirði, Isafirði og
nú nýstofnað í Keflavík og
reyndar einnig i Vestmannaeyj-
um, byggjast fyrst og fremst
á blaöaútgáfu viðkomandi
staða og þjónustu við þau fyr-
irtæki sem þess þurfa meö í
næsta nágrenni. — Þau þyrftu
að mínum dómi áð hafa bók-
bandið líka til tryggja sinn
starfsgrundvöll.
— Hvernig er svo með iðn-
ina. Er vaxandi aðsókn að námi
í þessu starfi?
— Aðsóknin hefur verið frem
ur dæma, þó heldur lagazt, svo
segja má að í dag sé fullnægt
þeirri eftirspurn, sem er eftir
prenturum.
— 'U vernig er svo búiö að
stéttinni, hvað launa-
kjör snertir?
— Prentarar vinna á tíma-
kaupi og mín skoðun er sú, að
í iönaði hafi tímakaupsmenn
dregizt aftur úr þeim sem vinna
í ákvæðisvinnu, og ég tel í dag
að prentarar beri ekki úr bítum
það sem þeir ættu að gera.
— Þá vildi ég spyrja, mundi
ekki ákvæðisvinna í starfi eins
og bókagerð verða að einhverju
leyti á kostnað starfsins?
— Það er auövitað alltaf fyrir
hendi sá möguleiki að ákvæöis-
vinna geti oröið á kostnað
starfsins. — Svíar framkvæma
þetta þannig í dag og telja sig
hafa fundið lausn á þvi máli að
verkið verði engu lakara af
hendi leyst þótt þannig sé unn-
iö. Vissulega byggist þetta mik-
iö á því hve vel framkvæmda-
stjórar fyrirtækjanna eru starfi
sínu vaxnir og einr trúnaðar-
menn verkalýðsfélaganna á
vinnustöðum.
Ég vona að fyrr en seinna
verði þessi mál -rannsökuð til
hlítar, því ég hef ekki trú á
aö prentarar nái newnum veru-
legum kjarabótum fyrr en fund-
in verður ný og hagkvæmari
vinnuaöferð.
— TTvað með tækin, sem prent
• smiðjumar hafa, svara
þau kröfum títnans?
Framh. á bls. 10.