Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1987, Blaðsíða 9

46
LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1987.
Grænlandsdagar
Þjóðsagnapersónan Jonathan Motzfeldt:
Fyrir rúmri viku lögöu fjölmargir ís-
lendingar og Færeyingar leið sína til
Nuuk á Grænlandi þar sem haldin var
fjölmenn ferðakaupstefna sem heima-
menn tóku einnig þátt í. Markmið
Grænlendinga var að selja landið eins
og Halldór Laxness komst að orði í
Atómstöðinni en samt ekki með þeim
hætti sem þar var gert heldur stefndu
þeir til sín ferðaskrifstofufólki víða
að úr heiminum og sýndu fram á það
í Godthábhöllinni hvað þetta land
hefur upp á að bjóða fyrir erlenda
ferðahauka. Yfir 200 manns söfnuðust
saman, ýmist kaupendur eða seljend-
ur, og gæddu 13.000 manna bæinn
Nuuk fjölbrevttu mannlífi. Kaupend-
ur voru samankomnir frá Evrópu,
Japan, Ástralíu, Suður-Ameríku og
Bandaríkjunum og viðskiptin gengu
með ágætum að sögn.
Motzfeldt vildi ekki láta
mynda sig
Eins og ævinlega í slíkum ferðum
var mikið um glens og gaman. Á
fóstudagskvöldinu var haldin heljar-
mikil opnunarveisla á Hótel Hans
Egede sem er glænýtt hótel þar í bæ
og mjög gott í þokkabót. Með herkjum
komust í stærsta sal hótelsins 235
manns, ferðakaupstefnumenn, ftdl-
trúar pressunnar og síöast en ekki
síst fyrirfólk á Grænlandi. Þar á með-
al var Jonathan Motzfeldt, formanni
heimastjórnarinnar, boðið en hann
mætti ekki. Ástæðan fyrir þvi að hann
mátti ekki vera að því var sú að hann
fór á hreindýraveiðar. Á þessum árs-
tíma stendur veiðitíminn sem hæst á
Grænlandi og allir eru á hreindýra-
veiðum. Þar lætur formaðurinn ekki
sitt eftir liggja. Vegna þessa útivist-
aráhuga hefur Motzfeldt oft verið líkt
við fyrrum forsætisráðherra íslend-
inga, Steingrím Hermannsson.
Margir hafa reynt að hrekja Jonat-
han Motzfeldt frá völdum en hann
hefur alltaf staðist öll högg og setið
sem fastast nánast frá því Grænlend-
ingar fengu völd á heimaslóðum.
Margar sögur fara af Motzfeldt og
er ein þeirra sú að hann hafi eitt sinn
hitt Gorbatsjov, leiðtoga Sovétríkj-
anna. Það er ekki í frásögur færandi
nema hvað Jonathan varð starsýnt á
blettinn sem Sovétleiðtoginn ber á
enni sér, valbrána. Hann stóðst ekki
freistinguna og spurði Gorbatsjov:
„Hversu lengi hefur þú verið með
þennan blett?“ „Alveg frá því ég fædd-
ist,“ sagöi Gorbatsjov. Þá spurði
Motzfeldt aftur: „Hversu ungur er
bletturinn?"
Þessi saga og margar aðrar hafa
Híbýli Jonathans Motzfeldt í Nuuk. Hús hans er hvorki höll né snjóhús
eins og margir myndu halda. Hann býr rétt eins og aðrir þar i bæ.
Hreindýraveiðitíminn var um síðustu helgi i Grænlandi og mátti sjá þar
á stöllum stóra kjöthleifa sem seldir voru í sólskininu.
verið sagðar um Motzfeldt. Hann er
sagður mjög litrík persóna með mik-
inn húmor. Á sunnudagskvöldið hitti
greinarhöfundur Motzfeldt í veíslusal
hótelsins og spurði hvort mætti
mynda hann. Hann brást hinn róleg-
asti við en sagðist vera að skemmta
sér og vildi ekki láta mynda sig, og
þar við sat.
Motzfeldt er eins aðrir Grænlend-
ingar einlægur og óvæginn.
Jörgen Frederiksen kajakleiðbeinandi:
Býr yfir miklum fj ársj óði
Kajakar, eða húðkeipar eins og þeir
hafa verið nefndir á íslenskri tungu,
hafa löngum verið táknrænir fyrir
Grænlendinga eða eskimóa, sem sín
á milli kalla sig Inuita. Með kajökun-
um ásamt hundasleðunum komust
þeir leiðar sinnar. Á þeim veiddu þeir
fisk og sel og lögðu jafnvel líf sitt að
veði við veiðar á hvölum og ýmiss
konar stærri sjávardýrum. Kajakar
eru sagðir bestu einmenningsbátamir
sem upp hafa veriö fundrir. í dag
hefur vestræn menning hins vegar
haldið innreið sína í Grænland og
hafa því annars konar bátar og veiö-
arfæri komið til sögunnar sem hafa
þótt heppilegri og ekki eins hættuleg.
Kajakinn er nú notaður sem sport-
veiðitæki.
Lítur út fyrir að vera 10 árum
yngri
Þaö er ekki nóg að kunna búa til
kajak í orði heldur er það mikil kúnst
á borði. Einn þeirra fáu manna sem
í dag búa yfir þeim mikla fjársjóði
hvernig búa á til upprunalegu kajak-
ana er hinn 76 ára gamli íyrrum
veiðimaður, Jorgen Frederiksen.
Hann er mjög grænlenskur yfirlitum
með blíðlegan svip og þrátt fyrir að
vera orðinn þetta gamall og hafa unn-
ið mikið um ævina lítur hann út fyrir
að vera um 10 árum yngri. Hann flutt-
ist til Nuuk fyrir árið 1983 með fjöl-
skyldu sína, þrjá syni og eiginkonu,
og starfar nú sem bensínsölumaöur
ásamt því sem hann leiðbeinir fólki í
að hanna kajaka.
Blaðamaður DV spurði hann nokk-
urra spuminga um líf hans áður fyrr
og út í hina miklu reynslu sem hann
býr yfir, og fékk til liðs við sig túlk
þar sem Jorgen talar tungumál inn-
fæddra, grænlensku. Fyrst var hann
spurður hverju sætti hinn mikh áhugi
manna á kajakasmíði.
„Við viljum halda í menningu okkar,
þá menningu sem fleytti okkur áfram
og hjálpaði okkur að lifa og komast í
gegnum þær erfiðu aðstæður sem
kuldinn orsakaði því oft var erfitt að
afla sér matar á ísnum. Viðhorfin eru
einnig á þá lund aö mönnum þykir
þetta spennandi og skemmtileg iþrótt.
I dag eru starfandi 17 kajak-klúbbar
í Nuuk og komast færri aö eri vilja til
að smíða sér kajak.“
Eignaðist fyrsta kajakinn 5 ára
Hvemig vom aðstæðumar og lífs-
skilyrðin 1 uppvexti þínum?
„Ég ólst upp með 7 systkinum auk
foreldra auk þess sem afar og ömmur
bjuggu hjá okkur um skemmri tíma.
Það var því oft hart í ári og allir lögðu
sig fram frá unga aldri við að afla fjöl-
skyldunni matar. Við bjuggum í litlu
timburhúsi en ekki snjóhúsi eins og
margir hafa haldið um þá sem bjuggu
á slóðunum hjá Disko Bay og þar um
slóðir."
Hvenær eignaðist þú fyrsta kajakinn?
„Fyrsta kajakinn eignaðist ég fimm
ára og átti hann í nokkur ár en því
miður kviknaði í honum þannig að
ég á hann ekki til minningar eins og
ég hefði viljað. Seinna, eða þegar ég
varð 10 ára, fékk ég annan kajakinn
minn sem ég á enn og geymi til minn-
ingar.“
Hefurðu einhvern tíma verið hætt
kominn á kajak?
„Já,“ svaraði hann, „oft hefur það
verið.“ En hann vildi sem minnst
ræða það en sagöist hins vegar hafa
séð á eftir mörgum kærum vinum sín-
um í sjóinn. „En svona var lífið í þá
daga.“ Og ekki var laust við að sorg-
arviprur kæmu fram í andliti Jorg-
ens. „Við ferðuðumst einnig mikið á
hundasleðum. Þá var það oft í nokkra
daga. Á nætumar tjölduöum við yfir
sleðann og sváfum á honum."
Hvernig eru kajakar búnir til og hvað
tekur það langan tíma?
Kajakarnir klæðskerasaumað-
ir
„Kajakamir eru sniðnir eftir hverj-
um og einum. Með öðrum orðum
klæðskerasaumaðir. Fyrst er ramm-
inn smíðaöur. Hann er opinn til þess
að báturinn verði léttari og auðveid-
ari í stjórn. Þá er grindin sniðin eftir
stærð mannsins og selskinn strengt
yfir. Að vísu notum við ekki selskinn
eins og er heldur segldúk og menju
yfir en munum í framtíðinni gera
þetta eins uppmnalegt og hægt er.
Margir skulfu við þá sjón er mennirnir á kajökunum hvoldu sér ofan i vat-
nið berhentir og með ekkert fyrir andlitinu. Aðspurður sagði einn þeirra
að þeim yrði aldrei kalt ef þeir fengju sér vænan bita af selspiki í morgunmat.
Jorgen segir þá sem ætla að læra
á kajak verða búa yfir mikilli hug-
arró og hafa fiman likama.
Að lokum eru veiðarfærin bundin við
sem eru spjót og hnífar af ýmsum
stærðum og ár til að róa.“
„Það fer langur tími í aö búa til einn
kajak, allt upp undir % hlutar úr ári
ef vel á aö vera. Grænlenska ríkið
borgar þau námskeið sem haldin eru
innan klúbbanna til að viðhalda þess-
ari gömlu hefð.“
„Hvað þarf maður að hafa til að
bera til þess aö geta orðið fær á kaj-
ak?“
Jorgen var hugsi um tíma en sagði
svo: „Fyrst og fremst þarf maöur aö
búa yfir mikilli hugarró og ekki skað-
ar aö vera fimur, með liðugan líkama,
því hættumar eru oft miklar. Oft tek-
ur það mörg ár að læra réttu tökin,“
sagði hann.
LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1987.
55
Texti og myndir: Guðrún Kristjánsdóttir
Jakobshavn:
Fleiri hundar
en manneskjur
Hvergi í heiminum er meiri hundaeign miðað við mannfjöida en á Græn-
landi. Þrátt fyrir það kvarta Grænlendingar ekki yfir óþrifnaði eða neinum
óþægindum vegna hunda eins og við íslendingar gerum oft. Ástæðan fyrir
þessari miklu hundaeign er sú að hundurinn var þeirra þarfasti þjónn á
sama hátt og hesturinn íslendingum. Nú til dags eru hundasleðaferðir
skemmtileg íþrótt og hafa dregið til sín margan ferðamanninn í ævintýrahug.
í Jakobshavn, bæ einum á Grænlandi, búa um fjögur þúsund manns sem
eiga um það bil tvö þúsund fjár og hundar þeirra eru um sex þúsund, hvorki
meira né minna. Það eru því fleiri hundar en manneskjur í Jakobshvan en
svo er hvergi annars staðar í heiminum. Er þar því algjört heimsmet í hunda-
eign og sagt er að ef einn hundur byrjar að spangóla að nóttu til fái enginn
svefnfrið í þorpinu.
Grænlendingar fá snemma æfingu i að róa kajak.
T al (k nanai i .nmci mik
wq Nuup tana«<
•mmanúiMpiMihiRi iapaaiioppat
nalunaaguraq unUkkb sisamanui,
amra*ani*fc*Q uonQuUoí “ Nuup w-
fáknortMUH jJtoqwrmpQMNanwú-
mcrMKUriíup tuogaauut wgcrlaai-
Munat avannariut
killiit
aliikkusersuinerat
lujqugussut lOOút sínniiíit, sapoattuppat Nuumm
takurnarianitsirwq pillugu takutilsinermi
Vaatnr GudiOHuan. iS*& nitót
Valgeir Guðjónsson kom, sá og sigraði á Grænlandi. Féll kimni hans mönnum vei i geð eins og sjá má. Á
innfelldu myndinni er fjallað um Valgeir á grænlensku.
Valgeiri líkt við Eddie Skoller
Háðfuglinn Valgeir Guðjónsson
skellti sér með í Grænlandsfór til
þess að gefa útlendingum, eina
ferðina enn, innsýn í íslenska
menningu og húmor. Með honum
í fór var Ásta, konan hans, og son-
ur hans, Tommi.
Grænlendingar eru mjög menn-
ingarlegir og héldu galakvöld með
pomp og prakt síðastliðið laugar-
dagskvöld. Þar lögðu íslendingar
og Grænlendingar til skemmti-
krafta. Það var ekki að sökum að
spyija, Valgeir Guðjónsson kom,
sá og sigraði. Hann söng nokkur
íslensk lög á ensku og sagði nokkra
létta brandara þess á milli. Stemn-
ingin var gifurleg og hláturrokum-
ar dundu yfir salinn. Maður var
virkilega stoltur yfir því að vera
íslendingur á þeirri stundu.
Valgeir á síðum blaðanna
Nokkru áður birti Gronlands-
posten eða Atuagadliutit, eins og
blaðið heitir á grænlensku, umsögn
um Valgeir þar sem meðal annars
er sagt að hann sé hinn íslenski
Eddie Skoller. Það er ekki lítill
heiður að vera líkt við Eddie Skoll-
er, þann heimsþekkta háðfugl.
Valgeir má vera stoltur af því.
Fyrir þá sem ekki vita er þekkt-
asta lag Eddies Skoller „What did
you learn in school today“ þar sem
hann tekur fyrir flestar þjóðir og
hermir eftir þeirra hreim og tekur
það helsta úr þeirra menningu og
gerir grín að. Þetta lag, sem og
mörg önnur, þykja hafa tekist með
eindæmum vel og heyrast oft á öld-
um ljósvakans hér á landi.
Konur á Grænlandi:
Inuitahefðin enn ríkjandi
Fyrirmynd nýrrar og dugmikillar
kynslóðar í Grænlandi er vafalaust
Rebekka Olsing. Um hana er oft rit-
að á síðum Grænlandsblaða og er
hún vel þekkt og virt meðal sam-
landa sinna enda ekki furða. Hún
er fyrsta konan Grænlandi sem
menntuð er sem endurskoðandi.
Hún er ein af fáum konum sem
starfa af alefli í pólitík, en síðan
Grænlendingar fengu heimastjóm
hefur sprottið þar upp fjöldinn allur
af flokkum. Hún er Grænlands-
meistari á gönguskíðum. Hún er
þrefaldur Nuukmeistari í badmin-
ton auk þess sem hún starfar mikið
í skátahreyfmgunni. Rebekka er
með öðrum orðum kjamakona sem
lætur sér ekki leiðast.
Missti fóður sinn á kæak
Við ræddum stuttlega viö Rebekku
um líf hennar og störf og spuröum
hana fyrst hvort hún hefði jafn-
mikinn áhuga á kajökum og kollegi
hennar Jorgen Fredriksen?:
,,Já,“ kvaö hún við, „mjög mikinn.
Árið 1984 var ég beðin um aö taka
að mér að ýta undir þessa gömlu
menningu ásamt öðm fólki og hjálpa
til að koma á stofn fleiri kajak-
klúbbum á Grænlandi því áhuginn
reyndist mikill, ekki síst eftir að
Jorgen hóf starfsemi sína hér í Nu-
uk. Ég leit fyrst og fremst á þetta sem
mikla virðingu og upphefð og starfa
enn að þessu af mikilli alúö. Ástæð-
an er ekki síst sú að þegar ég var
aðeins 5 ára gömul missti ég fóður
minn er hann drukknaði á kajak."
Nú ert þú fyrsti kvenendurskoðand-
inn á Grænlandi, hvar lærðir þú?
Ég nam í Danmörku eins og flestir
Græniendingar gerðu á þessum tíma
og gera mikið ennþá, en við höfum
nú ágætan háskóla og kennarahá-
skóla og ýmis kenar iðn og tækni-
nám, en það vantar samt heilmikið
upp á ennþá að hægt sé að mennta
sig í öllum greinum hér heima.
Menn hafa samt sem áður gott af
því að fara erlendis um tíma.“
Það má geta þess svona í innskoti,
að Grænlendingar hafa góðan fjöl-
miðlaskóla. Það er meira en íslend-
ingar geta státað sig af.
Konur vantar sjálfstraust
Eru konur á Grænlandi jafnvirkar
og þú í félagsstörfum?
-„Nei það er ekki hægt að segja það.
Þær vantar enn mikið sjálfstraust.
Það er ekki laust við að hin gamla
Inuitahefð sé enn mjög sterk í þeim,
en þrátt fyrir það aö hún byggi á
jafn mikilli vinnu beggja aðila er
konan heimavinnandi. Það þýðir að
fáar fara út fyrir heimilin í ábyrgða-
störf. Við stefnum markvisst að því
í okkar flokki að greiða götu kon-
unnar og stefna að jafnrétti á öllum
sviðum, ekki bara í lögum heldur
og einnig í verki."
Hver er þessi flokkur sem þú starfar
í?
„Hann heitir á grænlensku Issittup
Partiia - sem myndi þýöast á ís-
lensku Heimskautsflokkurinn. Þessi
flokkur er svokallaður veiðimanna-
flokkur sem byggir á þeirri gömlu
góðu hefð að maðurinn geti verið
sjálfum sér nægur og allir hafi jafn-
an rétt. Ég vil taka það fram að þetta
er ekki kommúnistaflokkur og á
ekkert skylt við hann. Hann er þrátt
fyrir það róttækur flokkur.
Húsnæðisvandinn mikill
Hver eru markmiö flokksins í dag?
„Við höfum sett húsnæðisvandann
á oddinn í stefnuskrá okkar. Það er
mjög erfitt að fá húsnæði hér auk
þess sem þaö er mjög dýrt miðað við
gæði. Menntakerfið og úrbætur þar
eru okkur mikils virði og jafnréttið
er eins og ég áður sagði okkur mjög
mikil virði.“
Eru einnig Danir í ykkar flokki?
Fyrir okkur eru allir, bæði þeir sem
eru fæddir og uppaldir á Grænlandi
og þeir sem búa hér, Grænlending-
ar. Allir eru undir sama hatti hér á
Grænlandi.
Hvar starfar þú í flokknum?
„Ég er í miðstjórn hans ásamt tveim-
ur öðrum konum. Fjöldi karlmanna
situr þar einnig við völd. Þetta er
annars fremur nýstofnaður flokkur
en við höfum samt þó nokkuð fylgi
og eigum eftir að vinna á.“
Hvernig hefur þú tíma fyrir allt
þetta?
Ég hef fyrst og fremst gaman af
þessu. Ég er með eigin endurskoð-
unarskrifstofu og get því hagrætt
tímanum nokkuð að vild. Ég á stálp-
aða syni og eiginmann sem sem
skilur mín sjónarmið, þess vegna
gegnur mér vel.“
Ætlar þú að heimsækja ísland ein-
hvem daginn?
-,,Já, það ætla ég að gera fljótlega.
Mig hefur langað til aö fara þangað
lengi, ekki síst vegna þess að íslend-
ingar og Grænlendingar eiga margt
sameiginlegt. Þeir lifa á fiskinum.
Svo hef ég einnig heyrt um að þið á
íslandi standiö framarlega í kvenna-
baráttunni, eigið kvenforseta og
fleira."
íslendingar og Grænlendingar eiga margt sameiginlegt. Fljótlega ætla ég
aö feröast til íslands, sagöí Rebekka.