Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1987, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 1987.
15
Olnbogaböm í tiyggingakeifinu
Við stæram okkur gjaman af
því að hafa sinnt félagslegri velferð'
í vaxandi mæli, beitt samhjálpar-
ráðum ríkulega í þá veru að gera
þeim sem erfitt eiga uppdráttar líf-
ið léttbærara.
Stundum er svo að skilja sem við
séum þar komin á leiðarenda og
aUt sé þar orðið eins og allra best
verður á kosið. Þar er mikill en
allútbreiddur misskilningur á ferð.
Sýnu alvarlegra er þó það þegar
frjálshyggjumettaðir „uppar“ af
báðum kynjum halda því blátt
'áfram fram að við höfum gengið
alltof langt, séum komin í hreinar
ógöngur „ölmusunnar", sóum fjár-
munum í tilgangsleysi í staö þess
að fjárfesta nú í einhveru arðbæra
sem skilar skjótum gróða - auðvit-
að til örfárra.
Helst geymda - og gleymda
Hér eru álvarleg viðhorf á ferð,
endurvaktir draugar frá því fyrr á
öldinni þegar afturhaldið vildi
halda sínum réttlausu sveitaró-
mögum á sínum stað og hafa
„aumingjana" helst geymda - og
gleymda umfram allt.
En rétt er þó að staldra við og
láta ekki fullyrðingar einar standa
upp úr. Við skulum viðurkenna
strax að í velferðarkerfi okkar
leynast veilur og unnt er að benda
á að ákveðin misnotkunarhætta er
þar fólgin eins og í öllu er að
ákveðnum rétti og réttindum lýtur.
Að spila á kerfið er vissulega til
staðar og óneitanlega þekkir mað-
ur slæm dæmi slíks en af allþokka-
legri reynslu fullyrði ég að þó
dæmin séu slæm þá eru þau sem
betur fer mjög fá. Hið versta við
þau er annars vegar sú staðreynd
að þau setja blett á þessa velferðar-
viðleitni samhjálparinnar almennt
en einnig að hinu leytinu aö þar
KjaUarinn
Helgi Seljan
félagsmálastjóri ÖBÍ
njóta þeir sem síst skyldi.
Annað umhugsunar- og aðvör-
unarefni um leið era þau letjandi
áhrif sem sumt í okkar annars
ágætu löggjöf hefur óneitanlega.
Um það mætti margt ræða og rita
en skal ekki gert hér, aðeins á þaö
bent og það undirstrikað að samtök
fatlaðra hafa sérstaklega bent á
þetta og viljað fá fram ákveðnar
breytingar því engum er ljósara en
fötluðum sjálfum hve dýrmæt
vinnan er þeim og allt sem virkar
þar letjandi er af hinu illa. En nóg
um þetta.
Sjúkradagpeningar
Ég hefi löngum staðnæmst við
tvö olnbogabörn okkar trygginga-
kerfis og vakið á þeim athygli á
öðrum vettvangi, vettvangi sem ég
veit að á að taka þessi olnbogabörn
upp á sína arma og gera betur við
þau.
Annars vegar eru það sjúkradag-
peningarnir. Sjúkradagpeningar
eru greiddir óvinnufærum aðila,
sem ekkert hefur annað, þ.e. engar
greiðslur frá vinnuveitanda sínum
og engar bætur frá almannatrygg-
ingum.
Þessi upphæð er í dag tæpar 348
krónur á dag - ég endurtek - á
dag. Mánuðurinn losar 10 þúsund.
Hversu hinum óvinnufæra gengur
að bjarga sér með þessa upphæð
getur hver og einn sagt sér.
Vitanlega er þessi upphæð gjör-
. samlega úr takti við allt í þjóðfélag-
inu. Hún er bæði í hróplegu
ósamræmi við lágmarkslaun, sem
engum nægja þó, í átakanlegu ó-
samræmi við tryggingabætur sem
þó eru í algeru lágmarki. Upphæð-
in er blátt áfram óskiljanleg og
veldur þvi t.d. að sá eða sú, sem í
þessu lendir, fer að reyna að fá
örorkumat til þess þó að fá þær
bætur sem því fylgja og allir sjá
hversu óheppilegur sá hvati er sem
í þessu felst. Þaö fer auðvitað ekki
milli mála að þessi upphæð kallar
á leiðréttingu og hefur lengi gert.
Fróðir aðilar segja mér það að
nokkurt samhengi hafi verið milh
lífeyrisbóta og sjúkradagpeninga
fyrir tíma tekjutryggingarinnar
1971.
Eftir það hafi hins vegar aldrei
verið um eðlilega viðmiðun að
ræða, sjúkradagpeningar hafi ein-
faldlega orðið eftir eða þótt of stór
biti að kyngja þegar stökkið stóra
var tekið með tekjutryggingunni.
Sé þetta rétt þá ættu sjúkradag-
peningar nú aö vera samsvarandi
grunnlífeyri + tekjutryggingu eða
í stað 348 króna á dag um 710 krón-
ur - sem sagt meira en tvöföldun.
Á þessu vek ég athygli nú, fæ
vonandi möguleika á því að gera
það betur og á virkari máta síðar,
En ofsagt er það ekki með þetta
olnbogabarn að það er illa á vegi
statt og það fólk, sem þar þarf að
njóta, er oft í hörmulegri aðstöðu.
Vasadagpeningar
Annað olnbogabarnið til er svo
tengt vasapeningunum svokölluðu,
þ.e. greiðslum til þeirra sem vistað-
ir eru á stofnunum og hafa trygg-
ingabætur einar til að lifa á. Ef við
rétt lítum á hvað viðkomandi fær
með vistun þá er það einfaldlega
fæði og húsaskjól ásamt tilheyr-
andi umönnun og sums staðar
allverulega niðurgreidda þjónustu
af ýmsu tagi, svo alls sé nú gætt.
En hvað er þá umfram, jú, í raun
allar mannlegar þarfir - föt, félags-
leg afþreying, ferðir og svo mætti
telja utan enda og líti hver í eigin
barm með það sem hér hlýtur eðli
máls að vera þörf fyrir hjá hverjum
einstaklingi. Og ekki er þörfin síðri
hjá þeim sem við vissa einangrun
og ýmsa, ómælda erfiðleika búa viö
að njóta lífsins gæða, sem þeim er
unnt, með eðlilegum hætti. Nógu
erfið er sjálf vistunin þó við hana
bætist ekki fjárhagsleg örvænting
þess sem nær ekki endum saman
þrátt fyrir sparsemi. Að lokinni
þessari þulu fýsir ófróðan lesanda
eflaust að vita um hvað verið er
að tala. Hvaða-upphæð er það sem
ætluð er til að sinna þörfum og
kröfum vistfólksins til sæmandi
lífs utan fæðis og húsaskjóls? Upp-
hæðin er í dag á mánuði rúmar
4.200 krónur á sjúkrastofnunum.
Núna i desember - í hátíöarmánuði
Ijóss og friðar fær vistfólk þessara
stofnana 4.200 krónur, m.a. til að
gleðja sér kæra og kunnuga á hei-
lögum jólum. Þessi upphæð er
okkur alls ósæmandi og hefur alltof
lengi verið.
Sannleikurinn er sá að þegar
grunntala er svo hlálega eða öllu
fremur grátlega lág, eins og grunn-
tala vasapeninganna er, þá hefur
prósentuhækkun svo sáralítið aö
segja og það sem á vantar í raun
verður enn tilfinnanlegra.
Þetta kannast fólk vel við úr
launamálunum almennt. Því lægri
laun, þvi minni raunhækkun og
öfugt. Við þetta verður ekki unað. !
Heilbrigðis- og tryggingaráð-
herra er manna líklegastur til að
gera hér bragarbót. Svo vel þekki
ég hans hugarfar til þarfra og góðra
mála.
Ekki ætti heldur að standa á
,jafnaðar“-ráðherranum sem með
fjármálin fer. En víst er að hér bíða
margir - alltof margir betri tíðar
og þeirri bið þarf að linna.
Frumvarp Guðrúnar Helgadótt-
ur og fleiri þingmanna um stór-
hækkun sjúkradagpeninga mun
vera að. fá jákvæða afgreiðslu á
Alþingi þessa daga.
Helgi Seljan
„Nógu erfið er sjálf vistunin þótt við
hana bætist ekki Qárhagsleg örvænting
þess sem ekki nær endum saman þrátt
fyrir sparsemi.“
Er ekki sannleikurinn sagna bestur?
Skyldi annars suðræn hitabylgja
hafa gert innrás á Alþingi? - Hita-
málin að undanförnu gætu bent til
þess, ennþá er slátrunin í fersku
minni sem tók suma þingmenn svo
á taugum að þeir létu skapofsann
hlaupa með sig í gönur. - Næst tók
við nokkurs konar skæruhernað-
ur. Öllum að óvörum haföi tíminn
á Alþingi færst aftur um 40 ár.
Norskur sagnfræðingur hafði kom-
ist í bandarísk leyniskjöl er sögðu
frá samskiptum íslenskra ráðherra
og bandarískra stjórnvalda á þeim
tíma.
Að þetta mál skyldi berast inn á
Alþingi, eða yfirleitt koma fram í
dagsljósið, varð þess valdandi að
margir urðu æfir. Þetta var í þeirra
augum tími þagnarskyldunnar,
tíminn sem átti að hyljast móðu og
myrkri. Þetta var sá örlagatími sem
stjómvöld þvinguðu íslendinga í
hernaðarbandalag og fengu hingað
bandarískan her og sviku þar með
gefin loforð.
Vel má vera ef einhverjir lesa það
sem hér er sagt að þeir álíti það
óviðféldið eða ljótt að tala um svik.
En því er til að svara að sannleikur-
inn er ekki ævinlega skemmtilegur
eða fagur á að líta, en er hann ekki
samt sem áður sagna bestur?
Afskræmd sjálfsvitund
í hartnær 40 ár hefir þjóðinni
verið talin trú um aö þau verk sem
klufu hana í tvo hluta, og ég leyfi
mér að segja verstu verk sem hún
hefir orðið að sætta sig við síðan
lýðveldið var stofnað, hafi verið
unnin af góðum og göfugum hvöt-
um. - Þannig hafa sjónhverfmga-
mennimir tekið blekkinguna í
þjónustu sína, klætt hana í stolnar
fÚkur og dansað við hana trylltan
stríðsdans öll þessi ár svo að þjóð,
sem fyrir 40 árum var hnarreist,
Kjallariim
Aðalheiður Jónsdóttir
skrifstofumaður
elskaði frið og frelsi og ætlaði ekki
að láta beygja sig, skilur ekki leng-
ur hvar hún stendur. - Aðskotadý-
rið, sem þá var lagt við barm
hennar, hefur afskræmt sjálfsvit-
und hennar, án þess að hún hafi
gert sér grein fyrir því, sogiö úr
henni alla reisn og sjálfsvirðingu
en spýtt frá sér ólyfjan sem gegn-
sýrt hefir hana annarlegum við-
horfum. - Svo að nú finnst henni
meinvaldurinn orðinn eitt af nauð-
synlegustu líffærum líkamans...
án hans geti hún ekki lifað.
Á valdi óttans
Mikilla mótsagna gætti í mál-
flutningi þeirra þingmanna sem
hræddastir voru við leyniskýrsl-
urnar. Það sem sumir sögðu
tilhæfulaust með öllu, eins og ótti
við valdatöku kommúnista, viður-
kenndu aðrir, t.d. sagði einn góður
og gildur: „Þaö er talað um þetta
eins og eitthvað óheiðarlegt hafi átU
sér stað.' Óttinn við kommúnis-
mann er enn fyrir hendi, sami ótti
og hefur orðið til þess að hér er
bandarískur her. - Er þetta ekki
hreinskilnisleg viðurkenning á
sannleiksgildi skýrslunnar? Er líka
hugsanlegt að vinirnir í vestri
hefðu samið lygaskýrslur um sam-
skipti sín og svona elskulegra vina.
- Eða var sagt að ráðamennirnir
hefðu ekki skilið hveijir aðra? Höf-
um við kannski fengið hingaö
bandarískan her og gengið í hern-
aðarbandalag af því að skilnings-
lausir ráðamenn með meira hafi
ráðið ferðinni?
Sporgöngumennirnir
Eru hernámssinnar nútíma ís-
lands eingöngu að hugsa um að
veija æru genginna foringja eða
sýnist þeim eigin æra og stefna í
háska stödd? Það er næstum eins
og þeir viti ekki sitt rjúkandi ráð,
fyrirlíti orðið það sem bandarískt
er, finnist það ekki trúverðugt
lengur, en vilji óðir og uppvægir
leita til Sovét og helst af öllu kom-
ast í samband við KGB ef unnt
væri. Ekki verður annað sagt en
að þetta séu athafnasamir hug-
sjónamenn og líklegir til að geta
haft mörg járn í eldinum í einu.
Samt sýnist vera erfitt um vik hjá
ráðvilltum sporgöngumönnum,
sem þora ekki að leita leiða, sem
gætu sannað hverjir hinir „ágæt-
ustu menn“ voru og hvað þeir
gerðu, heldur segja: Þessir menn
hafa varðað vel veginn fyrir sjálf-
stæði og öryggi þjóðarinnar en gera
sér samstundis grein fyrir því að
þetta era hol og innantóm orð. í
dauðans ofboði þrífa þeir í það sem
hendi er næst til að styðjast við en
lenda þá á frægu skáldverki...
mæta þar mönnum ljóslifandi og
reka upp ramakvein.
Það er kapítuli út af fyrir sig
hvernig sporgöngumennirnir hafa
mætt þeim upplýsingum sem
norski sagnfræðingurinn hafði
meðferðis og verðskuldar reyndar
að verða inngreypt sem skraut-
fjöður í hernámssögu íslands.
Þagnarmúrinn
Mörgum sérkennilegum fyrir-
bærum skaut upp á yfirborðið í
öllu þessu moldviðri þrátt fyrir allt
sem þögninni var falið að geyma.
Á blaðamannafundi, sem utan-
ríkisráðherra hélt þegar hann
tilkynnti að Dag Tangen hefði ekk-
ert getað sannað af því sem hann
hefði sagt um Stefán Jóhann Stef-
ánsson, fullyrti hann einnig að
Tangen hefði engin skjöl meðferðis
þar sem nafngreindir væru ís-
lenskir ráðherrar. - Þetta væri að
sjálfsögðu gott og blessað ef það
væri ekki alrang. En líklega er til
of mikils mælst að þeir sem vilja
viðhalda leyndinni fari að skýra
satt og rétt frá.
Tveimur dögum áður en utanrík-
isráðherra hélt blaðamannafund-
inn var einmitt minnst á slíka
skýrslu í DV sem blaðamaðurinn
hafði fengið að láni hjá sagnfræð-
ingnum. Greint var frá ýmsum
atriðum og nafngreindir þrír ráð-
herrar sem þar komu við sögu. -
Það undarlega við allt þetta var að
ekkert virtist skipta máli nema það
að sagt hafði verið að Stefán Jó-
hann Stefánsson hefði staðið i
sambandi viö CIA. - En fvrst engu
máli skipta þau ummæli. sem höfö
eru eftir ráðherrunum þremur sem
flugu í bandarískri herflugvél til
Washington árið 1^49 og sögð eru
hafa orðiö til þess að Bandaríkja-
stjórn gerði áætlun um innrás í
ísland ef þar kæmi til valda ríkis-
stjórn sem henni væri ekki að
skapi, hvaða máli skiptir þá hvort
einn eða fleiri ráðherrar hafi staðið
í sambandi við CIA? Hefðu þeir
getað gengið lengra en þeir gerðu
þó að CIA heföi verið með í leikn-
um? Voru kannski allar umræöur
um þetta atriði, sem Tangen gat
ekki sannað, settar á svið til að
kasta ryki á hitt sem hann var með
glöggar heimildir fyrir?
En hvað sem er og hvað sem ekki
er stendur það upp úr rykföllnum
leyniskjölum, sem íslendingar
mega ekki sjá, aö við erum í hern-
aðarbandalagi og verðum að þola
þá smán aö hafa erlendan her í
landi okkar.
Sameinast þessi sundraða þjóð
nokkurn tíma um aö slíta af sér
herfjötrana? Það vitum við að sjálf-
sögðu ekki. Hitt vitum við að það
gerist ekki svo lengi sem hún geng-
ur áfram með bundið fyrir augun
og felur þeim mönnum að stjórna
öllum sínum málum sem stöðugt
herða fjötrana fastar og fastar að
hálsi hennar. Og viö vitum einnig
aö ef hún slítur ekki af sér herfjötr-
ana er líf hennar glataö.
Aðalheiður Jónsdóttir
„Mikilla mótsagna gætti i málflutningi
þeirra þingmanna sem hræddastir
voru við leyniskýrslurnar.“