Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1989, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1989.
Frjálst,óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SiMI (1)27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Kratar vilja meiri skatta
Hann var skrítínn, leiöarinn í Alþýðublaðinu á laug-
ardaginn. Þar er hneykslast á hinni svokölluðu hægri
pressu tyrir að vera að amast út í skattana. Skattheimt-
an er réttlát, segir leiðarahöfundurinn og telur að núver-
andi ríkisstjórn hafi staðið fyrir meiri umbótum og jöfn-
uði í skattamálum heldur en nokkur önnur ríkisstjórn
frá stofnun lýðveldisins. Hælist blaðið um og þakkar
Alþýðuflokknum frumkvæðið.
Meðal þess sem Alþýðublaðið telur flokknum sínum
til tekna eru staðgreiðslurnar, betri söluskattsinn-
heimta og fjórir milljarðar í ávísunum sem sendir hafa
verið út í pósti til endurgreiðslna á ofgreiddum sköttum,
barnabótum og húsnæðisbótum. Allt er þetta gott og
blessað enda hefur enginn verið að amast við stað-
greiðslunni né heldur betri skilum á söluskatti. Slíkt
telst varla til afreka, eftir að allur almenningur og al-
þingi eins og það leggur sig hafa mælt með þessum fram-
kvæmdum um árabil. Og það er í fyrsta skipti sem það
telst til réttlátrar skattheimtu að greiða til baka þá
skatta sem eru ofgreiddir! Lítil eru geð guma.
En Alþýðublaðið hæhst hka um yfir eignaskattinum
og telur það höfuðmarkmið að auka tekjur ríkisins með
því að skattleggja eftir efnum og ástæðum. Það er sem
sagt markmið skattheimtunnar að auka tekjur ríkisins
hvað sem það kostar, í stað þess að miða skattheimtu
ríkisins við getu heimilanna. Þarfir ríkisins koma fyrst
að áhti Alþýðuflokksins, hagur heimilanna kemur á
eftir. Alþýðuflokksmenn eiga sömuleiðis að hta í kring-
um sig og svara þeirri samviskuspurningu hvort tekju-
skattar séu lagðir á samkvæmt efnum og ástæðum.
Sannleikurinn er sá að tekjuskatturinn er launamanna-
skattur og álagning hans er rangsleitnin uppmáluð. Ef
Alþýðuflokkurinn vih leggja á eftir efnum og ástæðum
eru það örgustu öfugmæh.
Ef þessar réttlátu skattabætur Alþýðuflokksins mæl-
ast svo vel fyrir sem blaðið vill vera láta, hvernig stend-
ur þá á því að yfir sjötíu prósent þjóðarinnar eru and-
- víg skattastefnunni? Hvernig stendur þá á því að hallinn
á ríkissjóði eykst eftir því sem innheimtan batnar?
Hvernig stendur á því að Qármálaráðherra þarf að beita
fyrir sig lögregluvaldi til að innheimta söluskattinn?
Hvernig stendur á því að fjármálaráðherra er enn uppi
með þær hugmyndir að hækka þurfi skattana til að ná
endum saman í ríkissjóði?
Núverandi ríkisstjórn hækkaði skatta um sex th tíu
mihjarða á síðasthðnu hausti. Þetta segir Alþýðublaðið
réttláta skattheimtu. Ríkisstjórnin á heiðurinn af hinum
margfræga ekknaskatti, þar sem skattur af eignum er
tvöfaldaður og fólki er refsað fyrir að búa í skuldlausum
eignum. Sérstaklega þykir ástæða til að skattleggja fólk
sem misst hefur maka sína en vill áfram búa í eigin
húsnæði.
Fyrir nokkrum árum var það opinber stefna Al-
þýðuflokksins að leggja tekjuskattinn niður. Það var í
tíð VUmundar heitins Gylfasonar. Þá óx fylgi Alþýðu-
flokksins. Þá gustaði um Alþýðublaðið. Samkvæmt nýj-
ustu skoðanakönnunum er fylgi Alþýðuflokksins komið
niður í sjö prósent. Það hefur aldrei mælst lægra. Enda
gustar ekki lengur að Alþýðublaðinu. Það skrifar um
réttláta skattheimtu þegar þjóðin er nánast í uppreisn
gegn skattgleðinni. Er hægt að vera seinheppnari í
málflutningi? Ætlar Alþýðuflokkurinn virkUega að
segja skihð við póhtíkina?
EUert B. Schram
Að þýða sér til
skemmtunar
Þegar eg á árum áður talaði stund-
um í útvarp um ýmislegt það sem
mér lá á hjarta þá minntist eg ein-
hverju sinni á þýðingar. Var eg þá,
og enn, þeirrar skoðunar að þýö-
ingar úr erlendum málum auögi
bæði tungu og menningarlíf þjóð-
arinnar. Fór eg, ef eg man rétt,
nokkrum orðum um ýmsa þá er eg
taldi hafa unnið gott verk á því
sviði, án þess þó að gefa á nokkurn
hátt í skyn að eg væri sérfróður
hvorki um þýðingar né bókmenntir
og tæpast áhugamaöur heldur, ef
miðað er við þá sem mikið lesa og
velta fyrir sér stíl og máli.
Vandiþýðandans
En viðbrögðin urðu óvænt. Um
nokkra hríð höfðu þó nokkrir
menn samband við mig og vildu að
eg læsi þýðingar þeirra og segði til
um gildi þeirra og gæði. Þessu átti
eg síst von á og tók það nokkurn
tíma og olli efalaust einhverjum
sárindum að losna úr þeirri klípu
sem eg grunlaus hafði komist í.
Þetta varð þó til þess að eg fór
örlítið að velta fyrir mér vanda
þýðandans, og þar sem eg veit að
ekkert kennir manni neitt nema
eigin reynsla þá tók eg mig til og
þýddi söguna um Siddhartha eftir
Hermann Hesse. Tvennt kom til aö
eg valdi þá bók til að glíma við.
Fyrst það að eg hafði um skeið les-
ið bækur Hesse og þótt þar margt
merkilegt og svo hitt að eg hélt í
bamaskap mínum að eg mundi
eitthvað liðkast í að lesa þýsku með
þvi að brjótast í gegnum heila bók
á því máli, af þeirri nákvæmni sem
útheimtist við þýðingarstarf.
Ekki get eg dæmt um hvemig til
tókst um sjálfa þýðinguna. Hitt
veit eg að mér var þetta mikil og
góð reynsla. Eg varð að rýna í text-
ann á þann hátt sem maður gerir
sjaldnast við lestur. Hver einasta
setning er óleyst viðfangsefni,
hvert einasta orð, sem valið er,
orkar tvímælis. Aldrei er unnt að
segja: svona og aðeins svona á þetta
að vera. Sjaldnast er líka mögulegt
að fullyrða, að einmitt þetta hafi
höfundur haft í huga er hann mót-
aði hugsun sína í setningu.
Vinnan við að snara Siddhartha
á íslensku var skemmtileg, þótt
jafnframt fyndi eg sárt til vanþekk-
ingar minnar ekki á aðeins þýskri
tungu heldur ekki síður á íslensku.
Eg hafði að vísu þýtt tvær fræðileg-
ar ritgerðir á móðurmál mitt og
nokkrar smásögur, en þar gegndi
allt öðm máli en við þessa stuttu
sögu Hesse.
Fræðilegur texti er einungis erf-
iður vegna þess aö oft er ekki búið
að þýða alþjóöleg orö úr vísinda-
máli á íslensku. Bókmenntatexti
lýtur allt öðrum lögmálum - lög-
málum sem erfitt er að útskýra í
hverju em fólgin. Textirffi er marg-
ræður og tengsl hugtaka, orða og
hugmynda innan verksins liggja
ekki í augum uppi. Það sem er svo
heillandi við að þýða er einmitt að
sjá smám saman ljúkast upp inn-
viðum verksins, og einstöku sinn-
um þykist maður skynja sem í svip-
hendingu hvernig hugsun og hand-
verk höfundarins sameinast í text-
anum.
Reynslan af Hesse-þýðingunni
olh því að eg fór að huga að verki
sem gaman og gagn væri að fást
við. Ekki svo aö skilja að það
hvarflaöi að mér að gerast þýðandi
í alvöru. Þetta voru viöfangsefni
sem eg fékkst við einvörðungu mér
til skemmtunar og án þess aö eg
vænti mér annarrar umbunar en
þeirrar ánægju sem það veitir að
lesa vandlega verk góðra rithöf-
unda.
Um þessar mundir uppgötvaði eg
verk frönsku skáldkonunnar
Marguerite Yourcenar. Þegar eg
hafði lesið nokkur þeirra þýddi eg
smásögu eftir hana, en áður en mér
tækist að koma þýðingunni í þann
ið víkur fyrir óraunveruleikanum,
hinu óþekkta og óskiljanlega.
Þessi leikur minn að þýða Conrad
er fyrst og síðast skemmtileg þraut.
En leikurinn er eins og allir góöir
leikir hluti af alvöru lífsins. Hverja
stund er maður að reyna sjálfan
sig, möguleika sína og hæfni. Sér-
hvert viðfangsefni er mikilvægt
fyrir þá sök að það sýnir manni
eigin takmarkanir. Að þýða vekur
manni lotningu fyrir móðurmálinu
og sýnir hve þekking okkar er í
miklum molum og tilflnningin dauf
fyrir hreinu og kláru máh. Hitt
skiptir litlu hve kunnáttan á enskri
tungu er brotakennd. Það er hins
vegar ágæt aðferð að auka örlítið
við þekkingu sína á erlendu máh
að þýða erfiða kafla úr öðru máli á
eigin tungu.
,, Skáldverk eru oft á tíðum skilaboð
milli höfunda, eða hugleiðingar sem
kviknað hafa af verkum löngu horfmna
skálda og hugsuða.“
KjaUaiinn
Haraldur Ólafsson
dósent
Rithöfundurinn Joseph Conrad,
sem hóf á fullorðinsaldri að skrifa
á ensku.
búning, sem eg taldi hæfa, birtist
þessi saga í íslenskri þýðingu i
tímariti hér á landi.
Mér féll þetta svo sem ekkert
þungt, enda hafði eg alhöngu áður
lesið upphafskaflann á minningum
Hadrians eftir Yourcenar í útvarp.
Þá bók hefir mig lengi langað til
að þýða en ekki er hlaupið að því.
Þetta er tahð eitt af merkari skáld-
verkum sem rituð hafa verið eftir
miðja tuttugustu öld, margslungið
og ekki aht sem sýnist. Hvort eg
held áfram þar sem frá var horflð
veit eg hreinlega ekki ennþá.
Mörg verk lítt þekkt hér
Fyrir nokkrum árum var um það
rætt í kunningjahópi hve mörg úr-
valsverk bókmenntanna væru lítt
þekkt hér á landi og þarft verk
væri að snara þeim á íslensku. Var
þá minnst á, ásamt mörgum öðr-
um, söguna um Hjarta myrkursins,
Heart of Darkness eftir Pólverjann
sem tók sér nafniö Joseph Conrad
og hóf á fullorðinsaldri að skrifa á
ensku. Þetta er heihandi saga, sögð
á undarlega fullkominn hátt, og svo
margræð að menn hafa endalaust
þjarkaö um hvemig túlka beri bæði
einstök atriði og söguna sem hehd.
Er ekki að orðlengja það að eg fór
að reyna að snara þessari stuttu
en mögnuðu sögu á íslensku. Ekki
er það auðvelt verk, enda stíll
Conrads meö þeim hætti að sé hon-
um fylgt nákvæmlega verður hann
hálf ankannalegur á okkar máli.
Ekki læt eg mér detta í hug, að
þessi þýðing, komi hún einhvern
tímann fyrir annarra augu en mín,
valdi straumhvörfum i menningar-.
lífi íslendinga. Ef til vih er ghdi
hennar þaö eitt að knýja mig til að
lesa eins vandlega og mér er unnt
sögu sem sögð er af mikilli íþrótt.
Sagan fjallar um siðleysi nýlendu-
stefnunnar, kúgun, gróðafýsn og
þaö myrkur sem leggst yfir hina
göfugustu sál þegar veruleikaskyn-
Að nema yfirtónana
Mér hefir orðið tíðrætt um
skemmtunina af að þýða og er þá
raunar fremur átt við ánægjuna
sem veitist af þvi að kynnast náið
texta góðra höfunda. Við að þaul-
lesa um hjartað og myrkrið hjá
Conrad hefi eg uppgötvað svo ótal
margt sem var algerlega huhð við
fyrsta og annan lestur.
Sigurður Nordal segir einhvers
staðar aö ljóðs verði ekki notið th
fulls fyrr en maður hafi lært það
utan að og það sé orðið partur af
manni sjálfum. Sama máli gegnir
um lausamál, þótt þess verði ekki
krafist að menn kunni heilar bæk-
ur orörétt utan að. (Lausamál er
að vissu marki þýðanlegt en ljóð
alls ekki.)
Að lesa eina bók vel er meira
virði en að lesa hundrað á hunda-
vaði. Sé einhver bók lesin til nokk-
urar hlítar eru opnaðar dyr inn í
önnur verk höfundarins og inn í
verk annaira höfunda. Skáldverk
eru oft á tíðum skilaboð mhii höf-
unda eða hugleiðingar sem kvikn-
að hafa af verkum löngu horfmna
skálda og hugsuða. Stundum er
eins og bregði fyrir glampa aftur í
aldir þar sem hugsun tengist hugs-
un og bergmál berst aftur úr forn-
eskju. Einu sinni ræddi eg við mik-
inn tónlistarmann um músík.
Hann sagöi að enginn nyti tónhstar
til fulls nema hann næmi yfirtón-
ana. Mér verður oft hugsað til þess-
ara orða þegar eg les bækur.
Þaö gegnir sama máli um skáld-
verk. Þeirra verður ekki notið
nema greindir séu yfirtónar verks-
ins, allt það, eða réttara sagt, eitt-
hvaö af því sem vekur manni undr-
un og aðdáun, eitthvað af því sem
ekki verður skynjaö nema maður
hlusti vel og þjálfi hugann til að
skynja það.
í glímu minni við Conrad koma
mér líka oft í hug þau vísu orð:
menning er að gera hlutina vel.
Minnugur þeirra hlýt eg að vera í
endalausum vafa um að hvaða
marki sé leyfhegt að fást við verk
höfunda. Það er ábyrgðarhluti að
snara bók af einu máh á annað, og
sú ábyrgð verður mér æ ljósari eft-
ir því sem eg kynnist verkinu bet-
ur.
Og minnist þá hvernig leikstjórar
og leikarar umgangast leikverk
þeirra höfunda sem ekki geta borið
hönd fyrir höfuð sér. Þær aðfarir
minna oftar en ekki á nautið fræga
í flaginu. Hver sá er fæst við verk
annarra ætti aö biðja þeirrar bæn-
ar að hann megi sýna þeim fulla
virðingu.
Haraldur Ólafsson