Dagblaðið Vísir - DV - 09.08.1989, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 1989.
15
Hlutverk og
staða Ivfeyrissjóða
Nú um nokkum tíma hafa mál-
efni lífeyrissjóðanna fengið veru-
lega umfjöllun í fjölmiðlum og er í
þeim efnum skemmst að minnast
fjölmargra lesendabréfa og kjallar-
agreina sem birst hafa að undan-
fömu í DV.
Því verður varla neitað að tónn-
inn í þessum skrifum hefur oft ver-
ið frekar neikvæður í garð lífeyris-
sjóðanna. Vert er þó að geta tveggja
ágætra greina í DV eftír tvær ungar
forystukonur úr verkalýðshreyf-
ingunni, þær Þóra Hjaltadóttur og
Hansínu Stefánsdóttur, þar sem
með nýög skýrum hætti er greint
frá hinu tryggingafræðilega hlut-
verki sjóðanna og leiðréttur ýmis
misskilningur um stöðu þeirra og
hlutverk.
Þrátt fyrir ágætar tilraunir til að
svara á málefnalegan hátt því sem
sagt og skrifað hefur verið um líf-
eyrissjóðina virðist umfjöllun og
gagnrýni margra um stöðu og hlut-
verk sjóðanna vera byggð á svo
djúpstæðum misskilningi að nauð-
synlegt reynist að undirstrika enn
frekar sérstöðu sjóðanna og svara
þeim atriðum sem helst virðast
valda ágreiningi.
Tekið skal þó fram að ýmsar
ábendingar um það sem betur
mætti fara í starfsemi lífeyrissjóð-
anna eru vissulega réttmætar og
ber að þakka þeim fjölmörgu sem
komið hafa á framfæri slíkum at-
hugasemdum til sjóðanna.
Er lífeyrissjóðakerfið flókið?
Því er oft haldið fram að réttinda-
kerfi lífeyrissjóðanna sé mjög flók-
ið og það sé ógjörningur fyrir allan
þorra almennings að komast í
gegnum þann frumskóg. Þá séu líf-
eyrissjóðirnir alltof margir og
kostnaður við rekstur þeirra og
stjórnun mjög mikill.
Kjallariim
Hrafn Magnússon
framkvæmdastjóri SAL (Sam-
bands almennra lífeyrissjóða)
Þessu er til að svara að lífeyris-
sjóðimir hafa orðið til eða 'verið
settir á stofn með frjálsu samkomu-
lagi starfsmanna og stéttarfélaga
annars vegar og atvinnurekenda
hins vegar. Menn mega ekki
gleyma þessari forsögu sjóðanna.
Lífeyrissjóðimir hafa almennt ekki
orðið til vegna einhvers lagaboðs
að ofan heldur eru lífeyrissjóðirnir
bein afleiðing frjálsra kjarasamn-
inga. Starfshópar, stéttarfélög eða
landshlutar gera kröfur um aukin
lífeyrisréttindi, umfram þann lág-
marksrétt sem stjórnvöld ákvarða
á hverjum tíma með grunnlífeyri
og tekjutryggingu almannatrygg-
inga.
Þessi heilagi réttur verkalýðs-
hreyfingarinnar til að semja um
betri lífeyriskjör, þ.á m. með til-
stuðlan lífeyrissjóðanna, verður að
sjálfsögðu aldrei af henni tekinn.
Umræður og ákvarðanataka um
starfsemi og hlutverk lífeyrissjóð-
anna verður alltaf á samningsborði
aðila vinnumarkaðarins, hvort
sem mönnum líkar betur eða verr.
Þess vegna er allt tal um að allir
launamenn skuli njóta sömu lífeyr-
isréttinda úr lifeyrissjóðum byggt
á þeim grundvallarmisskilningi að
þau réttindi eru kjaraatriði sem um
er samið milh aðila vinnumarkað-
arins.
Hins vegar er hægt að taka undir
þau sjónarmið að lífeyrissjóðimir
í landinu séu alltof margir óg þeim
beri að fækka. í því sambandi er
vert að geta frumvarps um starf-
semi lífeyrissjóða sem samið var
að tílstuðlan aðila vinnumarkaðar-
ins og hefur legið óhreyft í tvö ár
í skúffu þriggja fjármálaráðherra
en verður vonandi lagt fram á
næsta þingi.
Fækkun og sameining
Ef frumvarpið nær fram að ganga
mun það hafa í for með sér umtals-
verða fækkun lífeyrissjóðanna. Um
85 lífeyrissjóðir em skráðir í
landinu en þeim hefur þó frekar
farið fækkandi á undanfómum
árum - vom t.d. um 100 fyrir ára-
tug eða svo. Enginn ný lífeyrissjóð-
ur hefur verið stofnaður eftir 1978.
Til samanburðar má geta þess að
útibú banka og sparisjóða eru nú
rúmlega 200 talsins. Þrátt fyrir
fjölda lífeyrissjóðanna er það þó
svo að fimm stærstu sjóðimir era
með mn 45% af heildareignum líf-
eyrissjóðanna í landinu og 20
stærstu sjóðimir era með um 75%
af heildareignunum.
Hvað varöar mismunandi háan
rekstrarkostnað sjóðanna með
hliðsjón t.d. af iðgjaldatekjum þá
er það að sjálfsögðu svo að því færri
sjóðfélagar sem greiða iðgjöld til
viðkomandi lífeyrisjóðs þeim mun
hærri verður hlutfallslegur rekstr-
arkostnaður.
Þessar staðreyndir hafa að sjálf-
sögðu altaf legið fyrir, bæði hjá líf-
eyrissjóðunum, bönkum, spari-
sjóðum, sveitarfélögum og annars
staðar þar sem hagkvæmni stærð-
arinnar lækkar rekstrarkostnað-
inn. M.a. af þeim ástæðum hefur
lífeyrissjóðum farið fækkandi - litl-
ir lífeyrissjóðir hafa sameinast
stærri sjóðum. í raun og vera er
ekkert því til fyrirstöðu að þessi
þróun haldi áfram.
Ef launamenn í htlu verkalýðs-
félagi eöa byggðarlagi vhja þrátt
fyrir allt halda starfsemi lífeyris-
sjóðs áfram er hins vegar ekkert
sem kemur í veg fyrir það, svo
fremi sem iðgjöld og ávöxtun
standa undir lífeyrisskuldbinding-
um framtíðarinnar. Ef aftur á móti
sjóðfélagar og atvinnurekendur
standa frammi fyrir þeirri stað-
reynd að þurfa að greiða hærri ið-
gjöld eða njóta minni lífeyrisrétt-
inda vegna of mikils kostnaðar
mun sú þróun halda áfram að htlar
og óhagkvæmar rekstrarstærðir
verða lagðar niður.
Tvíþætt kerfi
Þær raddir heyrast að lífeyris-
sjóðakerfið sé frumskógur og alltof
flókið almenningi. Því er tíl að
svara að í meginatriðum er rétt-
indakerfi lífeyrissjóðanna tvíþætt.
Annars vegar er um að ræða þá
launamenn sem era innan Al-
þýðusambands íslands, auk sjó-
manna og bænda. Þeir era almennt
í lífeyrissjóðum sem byggjast á svo-
köhuðu stigakerfi sem ákvarðar lif-
eyrisréttíndi. Hins vegar er um að
ræða opinbera starfsmenn og
starfsmenn banka og sparisjóða.
Eins og kunnugt er njóta þeir
starfsmenn mun betri lífeyrisrétt-
inda en launafólk innan ASÍ.
Lífeyrisréttindi opinberra starfs-
manna og bankamanna fara al-
mennt eftir starfi því sem viðkom-
andi starfsmaður gegnir þegar að
lífeyristöku kemur. Flestir launa-
menn geta markað sér bás innan
"þessara tveggja réttindakerfa. Þá
ber að geta þess að um 50 lífeyris-
sjóðir era aðhar að víðtæku sam-
komulagi um samskipti lífeyris-
sjóða sem kemur m.a. í veg fyrir
niðurfellingu lífeyrisréttinda þó
launamaður fari á mihi lífeyris-
sjóða. Auk þess ber að nefna sér-
stök lög um skráningu lífeyrisrétt-
índa sem eiga að koma í veg fyrir
að sjóðfélagar glati lífeyrisréttind-
um þegar að lifeyristöku kemur.
Þá er ekki síður vert að vekja
athygli á hinu nána samstarfi líf-
eyrissjóða innan Sambands al-
mennra lífeyrissjóða en gagnvart
sjóðfélögum komá aðhdarsjóðir
SAL fram sem ein samræmd lifeyr-
ishehd þar sem bótarétturinn er sá
sami ahs staðar.
Hrafn Magnússon
„Hins vegar er hægt að taka undir þau
sjónarmið að lífeyrissjóðirnir í landinu
séu alltof margir og þeim beri að
fækka.“
Loðdýrarækt og landbúnaður:
Fúsk í fyrirrúmi
Verða haugalömbin að „graf lömbum" á veitingahúsum?
Eg er nú að verða einn af þeim
fáu sem ekki hafa tjáð sig í orði eða
æði um vandamál landbúnaðarins.
Það er þó ekki vegna þess að land-
búnaðarvandamálið komi ekki
jafnhla við mína pyngju og annarra
heldur vegna þess að maður þarf
víst að vera sammála bændunum
og forsvarsmönnum þeirra th þess
að teljast geta fjallað um þessi mál
af einhveiju viti!
Óarðbær sóun!
Öðru hveiju koma þó upp tilfelh
þar sem mann hreinlega blóðlang-
ar að festa nokkur orð á blað. Þann-
ig vakti „Líth bók um lambakjöt“,
sem gefin var út í vetur af samtök-
um sauðfjárbænda, verulega tján-
ingarþörf hjá mér.
Það var þó ekki vegna þess að
lambakjötsréttimir, sem kynntir
voru í bókinni, væru svona girni-
legir heldur vegna þess hvað bók-
arkápan var „söluörvandi". Já, það
er ekki ónýtt að sýna manni hníf
og gaffal og 3 kindur á gangi í hag-
anum! - Og ég bíð spenntur eftir
söluátakinu á hrossakjötinu en
kápuna á þeirri bók mun væntan-
lega prýða mynd frá hestamanna-
móti!
En það er oftar sem tjáningar-
þörfin hefur verið kitluð upp á
síðkastið en aldrei eins og þegar
blessaða loðdýraræktina ber á
góma nema ef vera skyldi að þing-
maður hefði eitthvað um hana að
segja. Ég skh annars ekkert í
mönnum að ætlast th þess að menn
verði loðnir um lófana af loðdýra-
rækt þegar vitað er að gengi dönsk-
u krónunnar, sem söluverð skinn-
anna er greitt í, tekur ekkert mið
af vanda loðdýrabænda!
KjaUarinn
Friðrik Eysteinsson
rekstrarhagfræðingur
Það mega þó sumir af þingmönn-
unum okkr eiga að þeir reyna hvað
þeir geta th að bjarga loðdýrarækt-
inni frá því að verða gjaldþrota og
stuðla þannig að því að skattborg-
aramir séu ekki að eyða sjálfsaflafé
sínu í að kaupa álíka vitleysu og
íslenska iðnframleiðslu eða þjón-
ustu. Það væri nefnhega slæmt ef
þeim peningum, sem nú er varið í
að halda uppi óarðbærri fram-
leiðslu, væri sóaö! Hahdór Blöndal
alþingismaður, sem sæti á í stjóm
Stofnlánadehdar landbúnaðarins,
lét t.d. hafa það eftir sé í Mbl. 6.
júh sl. „að hann teldi að það miklu
hefði verið kostað th lodýraræktar-
innar að nauðsynlegt væri að halda
henni áfram hér á landi“! Að vísu
var Hahdór annaðhvort á Akureyri
eða nýkominn þaðan þegar þetta
var haft eftir honum, þannig að
viðbrögð hans við eðlhegar aðstæð-
ur era ekki .þekkt. Aftur á móti
viðurkenndi Hahdór að „næstu
misseri yrðu mjög erfið, og í augna-
blikinu skhaði loðdýraræktin engu
upp í vinnulaun og íjármagns-
kostnað".
Beintfrá ríkisstjórninni
Eins og ég sagði í upphafi þá hef
ég ekkert vit á landbúnaðarmálum
en tel mig aftur á móti hafa eitt-
hvert vit á fjármálum. Ég skamm-
ast mín nú ekkert fyrir þetta því
mér hefur nú yfirleitt ekki sýnst
þessi tvö „vit“ notuð saman.
En að nota það sem rök fyrir
áframhaldandi rekstri að búið sé
að tapa svo miklu á honum hingað
th lýsir náttúrlega algerri vit -
leysu. Og að Stefán Valgeirsson sé
sama sinnis hlýtur nánast að vera
sönnun þess að svo sé en Stefán
lætur hafa eftir sér í DV 6.7. sl. að
hann haldi „að það séu ahir sam-
mála um að ódýrast sé að halda
þessu áfram“!
Á þessu síðustu og verstu tímum
held ég að einungis þjóðleikhús-
stjóri hafi sýnt meiri fjármálaspeki
þegar haft var eftir honum að Þjóð-
leikhúsið hefði ekki farið fram úr
fjárlögum ef framlag ríkisins hefði
bara verið nógu mikið!
En landbúnaðurinn er nú ekki
alvondur. Þannig fór ég fyrst að
taka eftir „graf lambi“ á veitinga-
húsum eftir að haugalömbin komu
til. Við höfum kynnst kartöflum í
miklu fleiri „gæða“flokkum heldur
en ef við hefðum þurft að sætta
okkur við erlenda gæðaframleiðslu
og kunnum því betur að meta góðar
kartöflur en áður.
Að sama skapi vitum við að það
er sama hversu mikið lambakjötið
er snyrt og sneitt, það er ahtaf 40%
fita og bein! Þekking af þessu tagi
verður í askana látin hvað sem
hver segir. Og að síðustu má ekki
gleyma því að við vitum nú að ahar
nýjungar í hlutun á kjöti þurfa að
koma beint frá rikisstjórninni.
Það sem kitlar þó kannski mest
tjáningarþörfma er þegar gera á
íslenska lambakjötið að lúxusvöru
í útlöndum. Eins og allir vita þá
eigum við „besta lambakjöt í
heimi“ ásamt „besta“ fiskinum og
„besta“ vatninu.
Það er þvi sárgræthegt að þessi
útlenski lýður, sem ekki kann gott
að meta, skuli ekki vilja borga
nema brot af því sem íslenskir
neytendur era neyddir th að borga.
- Og af því þeir era svona miklir
gikkir þá skulum við bara halda
áfram að hefna okkar á þeim með
því að kasta kjötinu á haugana!
Friðrik Eysteinsson
„En að nota það sem rök fyrir áfram-
haldandi rekstri að búið sé að tapa svo
miklu á honum hingað til lýsir náttúr-
lega algerri vit - leysu.“