Alþýðublaðið - 05.05.1968, Blaðsíða 4

ODDUR A. SIGURJÓNSSON:
AÐILI, SEM HEFUR GLEYMZT
þ>að er sennilega að bera í
bakkafullan laskinn, að stinga
niður penna um skólamál, sem
skyndilega hafa á liðnum vetri
orðið vinsælasta umræðuefni í
blöðum, útvarpi og sjónvarpi.
ggví fer fjarri, að undirritaður
hafi lesið, hlýtt eða horft á allt,
sem fram hefur verið borið á
mál- eða ritþingum um þetta
efni. En mer virðist samt, að
hejldarsvipurinn á orðræðunum
hafi verið verulega þungur dóm-
ur um skólana og fræðslustarfið
í heild. Gerast þar fleiri „víga-
menn en ég ætlaði“, svo sem
Njáli á að hafa hrotið af muni er
hann frétti að heimamaður hans
hefði orðið mannsbani.
\fissulega er góðra gjalda vert,
að fræðslumál séu orpin sviðs-
ljósinu, en þó því aðeins, að um
þau sé fjallað af sómasamlegri
kunnáttu, fremur en forsjárlitlu
kappi, að ekki sé talað um, að
kappsemin beinist einkum að því
að rífa niður, án þess að vita
hvernig reisa skal úr rústunum
- á ný. Mæli ég þetta til þeirra,
sem hamast mest gegn landspróf
inu, án þess að gera sér nokkra
grein fyrir, livað við tæki. Er
næsta ömurlegt að hlýða á’ slíkt,
óábyrgt orðaskak. Vitanlega er
landsprófið eins og öll mann-
anna verk langt frá því að vera
fullkomið og má eflaust um það
bæta. En samt hefir það reynzt
nokkuð örugg leiðsögn um kunn
áttu og getu nemenda til fram
haldsnáms s. 1. tuttugu ár. Mun'
ég freista að víkja lítið eitt að
því síðar. Er þá' næst að víkja að
nokkrum slagorðum um próf og
fræðslustarf, sem nú virðast not
uð hugsuharlítið og án þess að
gera sér grein fyrir inntaki
þeirra, að því bez: verður séð.
»renið hefir verið á, að „liand-
leiðsla" gæti komið í stað prófa,
til þess að velja úr nemendur í
framhaidsnám. Nú ætti það öll
um, sem við kennslu hafa feng-
izt, að vera vorkunnarlaust, að
gera sér grein fyrir því, að öll
sæmiieg kennsla er í hverri
kennslustund handleiðsla þess
kennara, sem hlut á að máli. Sé
hinsvegar átt við, að gera eigi
kennurum kleift að kynnast ná
ið geðslagi, getu og hæfileikum
hvers nemanda, svo að þeim sé
fært, að kveða upp öruggan dóm,
sem gæfi betri raun en skynsam
le-g próf, um hæfni nemenda til
framhaldsnáms, er hætt við að
auka þyrfti verulega við kennslu
krafta skólanna. Trúlega yrði þá
komið eitthvað framyfir það
herrans ár 1971, að kennaraskort
ur væri ekki lengur fyrir hendi.
4 5 maí 1968
Hér skal heldur ekki f jölyrt um,
þó beint liggi við, að slíkt mat
væri, án efa, ekki öllum hent, án
þess að telja mætti, að farið væri
úr öskunni í eldinn.
gfyr. Matthias Jónasson hefir tví
vegis rætt um, að próf þyrftu að
veita möguleika til „jákvæðs úr-
vals“, áh þess að gera frekar
grein fyrir við hvað hann á, svo
hendur verði á festar. Það er
næsta torvelt að sjá, hvað dr.
Matthías er hér að fara, og það
er þvi verra, sem menntun hans
og kunnáttusemi um fræðslu-
mál gnæfa hátt yfir þá’ þætti í
fari t.d. nafna hans og viðmæl-
anda í útvarpinu. Er það máske
álit dr. Matthíasar, að próf þau,
sem nú eru viðhöfð, séu nei-
kvæð? Og ef svo er, hvernig
ættu þá þau „jákvæðu próf“ áð
vera í gerð? Mér virðist, að á-
byrgur maður, eins og dr. Matt-
hías, geti ekki látið hjá líða að
gera gleggri grein fyrir þessu,
en ennþá hefir verið gerð.
S»að má svo stafa af barnaskap
mínum, að ég sé ekki betur, en
að prófun um tiltekið kunnáttu
stig hljóti að vera jákvæð, a. m.
k. fyrir þá, sem sanna, að þeir
hafi öðlazt þá kunnáttu, sem
nauðsynleg er talin til frekara
framhalds. Hún kann að vera
neikvæð fyrir þá, sem ekki
leggja fram viðhlítandi gögn um
kunnáttu. Því er hinsvegar til að
svara, að seint mun finnast leið
til að gera alla jafna að andleg-
um mætti, svo sem líkamsvöxt-
ur manna verður trúlega mis-
jafn. Á hitt má líka líta, að á síð
ari árum hafa skólarnir sýnt
nokkra viðleitni í að kanna hæfi
leika nemenda og færni til mis
munandi starfa, sem þeim séu
hent. Mætti það verða framlag
skólanna til þarfa nemenda að
finna sjálfa sig og fækka víxl-
sporum um val á lífsstarfi.
ggessu næst er að víkja nokkuð
að öðrum ásökunum á hendur
skólum, sem stofnunum, kennur-
um og kennslubókum. Rétt er
það, að skólar hafa nokkra til-
hneigingu til íhaldssemi. Fjarri
fer þó, að þeir séu úr svo „hörðu
efni“, sem margir vilja vera láta.
Hitt er sörinu nær, að í skólunum
er veruleg viðleitni til að sam-
liæfa sig breyttum tímum og
þjóðfélagsháttum. Það má' svo
hver sem vill lá skólamönnum,
þótt þeir séu ekki ginnkeypíir
fyrir því að vera sí og æ með
skóía sinn á tilraunastigi. Öllum
má Ijóst vera, að margar slíkar
ferðir væru án fyrirheits. Og
meðal annarra orða: Hver yrði
dómur almennings um skóla, sem
skilaði svo nemendum í sam-
ræmi við misheppnaðar tilraun-
ir? Skal þetta ekki rætt hér frek
ar, en hver svari fyrir sig. Vissu
lega má segja, að kennarar séu
ekki allir jafn færir. Gildir um,
að fleiri eru þar kallaðir en út-
valdir. Samt er alltof mik'ð um
rakalausa sleggjudóma um störf
kennara og er leitt til að vita.
Ég hygg að hið rétta sé, að kenn
arar yfirleitt beiti orku sinni eft
ir beztu getu og kunnáttu til að
veita nemendum þ'að brautar-
gengi, sem þeir megna. Aðstæð-
ur eru og mjög misjafnar, og eru
yfirfylltir og mai’gsettir skólar
þéttbýlisins sannarlega mál, sem
má ekkj láta ógetið, ef gera á
raunhæfa iíttekt á starfi skól-
anna. Því má og heldur ekki
gleyma, þegar rætt er um
kennslubækur, að veruleg fram
för hefir orðið þar, þó betur
mætti, ef duga skal.
jTn það er athyglisvert í öllum
umræðum um skólamálin, að
einn aðili að þeim hefir gleymst,
að mestu eða öllu. En það eru
nemendurnir. Það virðist hlálegt,
að allri sókninni virðist snúið á
hendur öðrum en þeim. Af orð-
ræðum manna virðist helzt að
skilja, að einungis ef beitt yrði
annarri kennslutækni, skipt um
bækur og jafnvel kennara, væri
upp runnin einhver gullöld í
fræðslumálum, sem fleyít gæti
flestum eða öllum til æðri
mennta. Samt er það nú ekki
beysin stærðfræði, sem getur
ekki leitt menn í þann sannleika,
að hversu há tala sem er, sem
margfölduð er með núlli eða
litlu broti, verður núll eða firna
lítil. En svo einfalt mál, sem
þetta er, virðist mönnum sjást
óþægilega yfir hlut nemendanna.
Samt eru þeir a. m. k. að hálfu
aðilar starfsins.
''*að mun affarasælast fyrir alla,
að gera sér það Ijóst, að opinber
ar umræður um þessi mál eiga
svo bezt rétt á sér og leiða til
gagns en ekki óþurftar fyrir þá,
sem sízt skyldi, nemendurna, að
hlutverki þeirra í skólastarfinu
sé ekkj gleymt. Sé þeim talin
trú um, að gengileysi í námi
stafi mestmegnis eða nær ein-
vörðungu af misheppnaðri
kennslu, eða tækjaleysi o. s. frv.
er sannarlega mál til komið að
lækka flugið og skyggnast eftir
öðrum leiðarmerkjum. Vitan-
lega er allt nám, sem það nafn
er gefandi, vinna og afíur vinna,
sem nemendur verða að taka
þátt í af fullri alúð. Því miður
bendir ýmislegt til þess, að sam
fara okkar velferðarþjóðfélagi
sé það atferli að grunnfestast,
að dekra í alltof ríkum mæli við
börn og æskufólk. Það kann að
vera mannlegt fyrir foreldra,
sem hafa átt erfitt uppdráttar í
uppvexti, að freista þess, að
börn eigi auðveldarr-og áhyggju
minni uppvaxtarár. Væri nú
samt ekk tímabært fyrir alla, að
hugleiða, hvort einmitt örðug-
leikarnir hafa ekki kallað fram
þann manndóm, sem hefir á
nokkrum áratugum gerbreytt til
þess, sem nú er, okkar á'gæta
landi og þjóðlífi?
fil viðhalds því og ákjósan-
legrar framvindu er ekki hentast
að ala upp einhverja súkkulaði
drengi og sætabrauðsstúlkur.
Hitt mun raunhæfara, að skila í
lófa framtíðarinnar ábyrgu og
starfhæfu fólki, sem þarf að
vera því ábyrgara sem það tek
ur við stærri og að ýmsu leyti
vandmeðfarnari arfi.
"Tfíðrætt hefir orðið um för
landsprófsnemenda á fund fræð-
sluyfirvalda á þessu vori. Það
er gaman að geta bent réttilega
á, að þar voru nemendurnir stór
um raunsærri og gleggri á merg
málsins en obbinn af þeim, sem
þreytt hafa langhundasmíð um
fræðslumálin á liðnum vetri.
Börnin báru fram sínar kröfur
eða óskir. En þeim sást ekki yf-
ir, að bjóðast til að leggja fram
sína krafta, til þess að létta róð-
urinn. Óþarft er að bera í brjósti
ugg um framtíð og manndóm
þeirra, er þannig leggja málin
fyrir, og mætti margur, eldri að
árum, bera kinnroða fyrir sín
sjónarmið við hlið þeirra.
gvo aftur sé vikið lítillega að
landsprófinu, sem ýmsum virð-
ist vera mestur þyrnir í holdi og
og mest þeim, sem minnst til
þekkja, ber þess að geta, að enn
hefir ekki komið fram nein fram
bærileg hugmynd um, hvað leysa
ætti það af hólmi. Prófið hef-
ir þróast, að mínu viti, í rétta
átt þ. e. að höfða meira til skiln
ings en sundurlausra þekkingar-
atriða. Á hitt er svo vert að minn
ast, að mörgum vex í augum sá
mikli fjöldi nemenda, sem ná
framhaldseinkunn, en hlekkist á,
einkum í fyrsta bekk mennta-
skóla. Eflaust eru þar margar
samvirkar orsakir. En mér dett-
ur í hug að spyrja. Ber ekki
mest á því, að þeim hlekkist á',
sem slakastan hafa þekkingar-
forðann, þó þeir hafi skreiðzt yf
ir þröskuldinn? Getur ekki nokk
uð verið að rekja til þess hátt-
ar, að menntaskólarnir beiti síð-
ur í þeim deildum en þeim
eldri, þjálfuðu liði, láti jafnvel
sumt af kennslunni í hendur
manna, sem hafa það að algeru
aukastarfi? Márgt fleira kemur
til greina s. s. breyttir kennslu
hættir, sem nemendur eru mis-
lengi að aðlagast ög ná tökum á
og máske síðast en ekki sízt, að
nemendur telji að þegar þeir eru
komnir inn fyrir túngarð mennta
skólanna, standi þeir í borg og
megi draga úr kröfunum á hend
ur sjálfum sér.
Jjetta er, að vísu ekki mál, sem
hefir verið dregið mikið fram.
En þegar rætt er um gildi lands-
prófsins til úrvals, tel ég það
ekki mega gleymast.
- ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Ííöí i
HOLLENZK GÆÐAVARA
PLOTUSPILARAR
SEGULBANDSTÆKl
RAFTÆKJADEILD — HAFNARSTRÆTÍ 23
SÍMI 18395
JCjydJA