Dagur - 10.11.1990, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 10. nóvember 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJORI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON.
UMSJ.MAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON.
BLAÐAMENN: JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþr.),
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavik vs. 41585),
JÓHANN ÖLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSM.: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON.
PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN. ÚTLITSH.: RÍKARÐUR B.
JÓNASSON. AUGLÝSINGASTJ.: FRÍMANN FRlMANNSSON.
DREIFINGARSTJ.: INGVELDUR JÓNSDÓTTIR. HEIMASÍMI 22791.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL.
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hvar eru efndir
meirihlutans?
Þegar núverandi meirihluti
bæjarstjórnar Akureyrar
var myndaður eftir kosning-
arnar í vor var mikið rætt
um að ein meginforsenda
þeirrar meirihlutamyndun-
ar væri nauðsyn á kraft-
miklu átaki í atvinnumál-
um. Forseti bæjarstjórnar,
Sigríður Stefánsdóttir, lýsti
þessu m.a. yfir í fjölmiðlum
þegar fjallað var um meiri-
hlutamyndun Alþýðubanda-
lags og Sjálfstæðisflokks í
bænum.
Nú eru liðnir nokkrir mán-
uðir, og ekki virðist neitt
bóla á aðgerðum þessa
meirihluta í atvinnumálum.
Alþýðubandalagið hefur
formann atvinnumála-
nefndar, en ekki heyrist
mikið úr þeim herbúðum,
hvað þá að þaðan berist
neinar byltingarkenndar eða
brautryðjandi hugmyndir.
Kjósendur hljóta því að
spyrja sig þeirrar spurning-
ar hvort allt talið um átak í
atvinnumálum hafi verið
marklaust hjal.
Það er vissulega auðvelt
að gagnrýna það sem miður
hefur farið í atvinnumálum
og vera vitur eftir á. Fram-
sóknarflokkurinn fékk mörg
skeyti frá fulltrúum Alþýðu-
bandalags og Sjálfstæðis-
flokks vegna málefna Ála-
foss, og mátti oft skilja mál-
flutninginn fyrir kosningar
á þá leið að bæjarfulltrúar
framsóknarmanna ættu
einhverja sök á þeim erfið-
leikum sem leiddu til
hnignunar ullariðnaðarins á
Akureyri. Hér var þó um
kosningaáróður að ræða,
sem féll í grýttan jarðveg,
a.m.k. sáu kjósendur ástæðu
til að veita frambjóðendum
Framsóknarflokksins á Ak-
ureyri mikið brautargengi í
bæ j ar st j órnarko s ningun-
um.
Það hefur margoft sýnt
sig að Framsóknarflokkur-
inn er það afl íslenskra
stjórnmála sem best hefur
staðið við bakið á lands-
byggðinni, og raunar eina
stjórnmálaaflið sem beitir
sér eitthvað gegn útþenslu
Reykjavíkurvaldsins. Þetta
vita margir kjósendur, og
fulltrúar annarra flokka ótt-
ast það einnig, því þeim er
oftar en ekki fjarstýrt frá
Reykjavík. Framsóknar-
menn vilja að blað verði
brotið í byggðamálum og
hagsmunir landsbyggðar-
innar ásamt þjóðhagslegri
hagkvæmni verði hafðir að
leiðarljósi, landsmönnum
öllum til farsældar.
Það er hjákátlegt að horfa
til þess ráðleysis í atvinnu-
málum sem nú einkennir
meirihlutasamstarfið í
bæjarstjórn Akureyrar, eftir
hástemmdar yfirlýsingar í
vor. íbúar á Akureyri hljóta
að krefjast þess að eitthvað
raunhæft og bitastætt komi
frá bæjarstjórninni, ekki síst
meirihlutanum, sem var
með stóryrtar yfirlýsingar
um átak í atvinnumálum.
EHB
ri
til umhugsunor
Margrét og Ilagn hildur
Eftir Þórð Ingimarsson.
Enn magnast deilur innan aðildarríkja Evrópubandalagsins
uni hvernig sameiginlegum markaði þeirra verði líáttað.
Einkum eru Bretar fastir fyrir þegar þeini er ætlaö að scmja
sig meira að siðum meginlandsþjóða en hugur þeirra stendur
til. Ymsir atburðir liafa oröið í breska stjórnmálaheiminum
og má meðal annars minnast orða fyrrvcrandi viðskiptaráð-
herra þeirra er hann Ifkti framgangi Þjóðverja innan Evrópu-
bandalagsins við yfirgang Adolfs Hitlers. Hann vildi meina að
núverandi stjórnvöld í Þýskalandi vildu leggja Evrópu undir
sig með sterkan gjaldmiðil sinn, þýska markið, að vopni á
sania hátt og Adolf notaði hefðbundnari aðferðir. skriðdreka,
sprengjuflugvélar og kafbáta til að þjóna sínum markmiðum.
Breski ráðherrann varð raunar að biðjast margfaldrar afsök-
unar á þessum óheppilegu ummæluni og segja síöan af sér.
Nú er svo komið að enginn af þeim ráðherrum, sem setið hafa
frá upphafi í stjórn Margrétar Thatchers á þar lengur sæti. í
mörgum tilfellum hefur hún vikiö ráðherrum frá. sem henni
hafa þótt of hallir undir Evrópubandalagið. Nú síðast sagði sir
Geoffrey Howe, aðstoðarforsætisráðherra og fyrrum fjár-
mála- og utanríkisráðherra. af sér embætti.
Margrét er hörð í horn að taka
Margrét Thatcher verður ekki sökuö um skoðanaleysi. Hún
verður hcldur ekki sökuð um að beygja sig undir vilja
annarra. Hún hefur einfaldlega önnur sjónarmið um hvert
stefna skuli í samvinnu Evrópuþjóöa en flestir aðrir leiötogar
bandalagslandanna og framkvæmdastjórn þess sem situr í
Brussel. Hún hefur margoft ráðist heiftarlega, bæði á Þjóð-
verja og Frakka og embættismannastjórnina í Brussel. Fyrir
nokkrum dögum lýsti hún hugmyndum um sameiginlegan
gjaldmiðil Evrópu sem árás á bresku þjóðina. Að aflienda
sterlingspundið jafngilti að hennar dómi valdaafsali r.g hún
sagði einnig að stjórn Evrópubandalagsins stefndi að því að
afnema lýðræði. Aðrir breskir stjórnmálamenn reyna að fara
hægar í sakirnar og finna millileiðir, sem þjóðirnar beggja
vegna Ermarsundsins geta hugsanlega sætt sig við. Fjármála-
ráðherra Breta, Jolin Major, hefur meira að segja lagt til að
tekin verði upp tvö kerfi gjaldmiðla í Evrópu. komið verði á
bandalagsgjaldmiðli, seni nota megi samhliða gjaldmiðlum
bandalagsríkjanna en taki ekki við hlutverki þeirra að fullu.
Ymislegt bendir til að breski forsætisráðherrann ætli að verja
sjálfstæði Bretlands gagnvart Evrópubandalaginu á þann hátt
að aðildarríki þess þrói samvinnu sína eftir fleiri cn einni leið.
Islendingar hafa farið sér hægt hingað til
íslendingar hafa farið sér hægt í Evrópumálunum fram aö
þessu. Þeir eru þátttakendur í samvinnu fríverslunarríkjanna
EFTA um að ná samningum við Evrópubandalagið og stýrði
utanríkisráðherra okkar, Jón Baldvin Hannibalsson. þeim
viöræðum unr tíma á síðasta ári. Flestir gera sér væntanlega
grein tyrir aö við komumst ekki hjá að eiga veruleg samskipti
við þjóðir bandalagsins. Viðskipti okkar viö ríki Evrópu hafa
aukist mikið að undanförnu á sama tíma og þau hafa minnkað
við Bandaríkin og Sovétríkin. Óvissuástand um framvindu
mála í Sovétríkjunum gerir það einnig að verkum að við get-
um ekki treyst á nein föst viðskipti við Sovétmenn á næstunni.
Evrópumarkaðurinn er því okkur mikilvægur og viðræður við
sameiginlega stjórn Evrópubandalagsins í Brussel þurfa að
miðast við að okkur verði ekki ýtt út af borðinu í viðskiptaleg-
um skilningi.
Viö getum ekki fórnað fískimiðunum
Flestum íslendingum er einnig ljóst að við getum ekki fórnaö
hverju sem er fyrir markaði Evrópubandalagsins. Mest er rætt
um sjávarútveginn. Viö megum ekki láta hann af hendi en hin
crlendu ríki sækjast fyrst og fremst eftir fiskinum í sjónum í
kringum landiö í skiptunr fyrir frjálsan aðgang að mörkuðum.
Staða okkar getur því orðið erfið í saniningum við ríki Evr-
ópubandalagsins. Því má spyrja hvort viö ættum nú þegar að
hefja tvíhliða viðræður við Evrópubandalagið eins og nokkrir
þingmenn liafa þegar lagt til. Ef við ættum í slíkum viðræðum
nú gætu Spánverjar krafist þess milliliðalaust að veiða allt aö
38 þúsund tonn í íslenskri fiskveiðilögsögu. Nú hefur Fiski-
þing lýst fullri andstöðu við aðild að Efnahagsbandalaginu og
sömu sjónarmið komu einnig fram á fundi samtaka
fiskvinnslustöðva í haust. Aðilar í sjávarútvegi sjá þannig þær
hættur sem samfara eru aðild aö Evrópubandalaginu og
afstaða þeirra mótast á nokkuð skýran máta af þeim.
íslenskur landbunaður á einnig í vök að verjast gagnvart
aðild að Evrópubandalaginu. Formaður Stéttarsambands
bænda hefur lýst því yfir að innganga í þau samtök jafngildi
því að skjóta fyrst og spyrja svo. Vegna staðhátta og veður-
tars getur landbtínaður á íslandi átt erfiðara uppdráttar en í
Evrópulöndum, jafnvel þótt hann yrði losaður úr viðjum mið-
stýringar og gert kleiít að laga sig betur að markaðsaðstæð-
um. Ef landbúnaður leggst af verður að skapa ný atvinnutæki-
færi fyrir þúsundir manna því margfeldisáhrifa vegna brott-
hvarfs bænda mvndi strax gæta víða í atvinnulífinu.
Skiptar skoðanir í Skandinavíu
- iðnrekendur þrýsta á
Nú hefur umræðan um hið sameiginlega ríki Evrópu, Evrópu-
bandalagið, skekið stjórnmálalíf á Norðurlöndum. Ríkis-
stjórn norsku borgaraflokkanna féll vegna óeiningar um
afstöðuna til bandalagsins og Gro Harlem er tvístígandi uni
hvort Norðmenn verði að sækja um aðild. Svíar virðast held-
jt ekki vita hvað þeir eiga að gera. Þó er Ijóst að sænskir iðn-
rekendur þrýsta fast á stjórn jafnaðarmanna að búa sig undir
að fórna hlutleysishugtakinu og leiða sjálfstæði sænsku þjóð-
arinnar undir „alríkisstjórnina" í Brussel. Það eru iðnrekend-
ur sem fyrst og fremst hafa hag af sameiningu Evrópu. Hug-
myndin um hinn sameiginlega markað með sameiginlegum
gjaldmiðli og einni yfirstjórn er fyrst og fremst ættuð frá
fjármálamönnum álfunnar með þýska iðnrekendur í broddi
fylkingar. Margrét Thatcher ræðst því ekki á garðinn þar sem
hann er lægstur þegar hún segir Evrópubandalagsmönnum
hug sinn.
Ný tillaga - að ísland sæki um aðild
Nú hefur íslensk þingkona, Ragnhildur Helgadóttir, lagt til
að við sækjum um inngöngu í Evrópubandalagið. Skoðanir
uni livað langt eigi að ganga í þessum samskiptum eru nokkuð
skiptar innan allra stjórnmálaflokka. Ungir jafnaðarmenn
ályktuðu á þingi sínu á liðnu sumri að stefna bæri að inngöngu
í Evrópubandalagið. Sumir félagar Birtingar, lýðræðisafls
Alþýðubandalagsins, hafa einnig látið í Ijósi skoðanir seni
hlynntar eru aðild. Innan Sjálfstæðisflokksins virðast að
minnsta kosti þrenns konar sjónarmið vera ríkjandi í augna-
blikinu. í Framsóknarflokki og Kvennalista eru margir á því
máli að viö eigum að fara með gát og telja að ekki sé tímabært
að sækja um beina aðild.
Með tillögu sinni hefur Ragnhildur brotið blað í umræðum
um Evrópubandalagið á vettvangi íslenskra stjórnmála. Hing-
að til hefur sú skoðun, að við eigurn að sækja unt fulla aðild
að bandalaginu, ekki verið sett fram með jafn ótvíræðuni
hætti. Ragnhildur ræðst því heldur ekki á garðinn þar sem
hann er lægstur. Þingkonan hefur ekki skýrt frá hvað hún telji
að við eigum að bjóða en talar urn að við eigum að notfæra
okkur velvild bandalagsins í okkar garð.
Á meðan Margrét Thatcher berst með kjafti og klóm gegn
því að Stóra-Bretland verði gleypt í sameiginlega hít Evrópu-
ríkja, leggur Ragnhildur Helgadóttir til að við sækjum um
aðild að bandalagi þeirra. Með því er hún að leggja til að
útíéndingar fái aðgang að fiskimiðunum. Að fyrirtæki á
meginlandinu geti náð eignarhaldi á íslenskum útvegsfyrir-
tækjum. Aö tvö hundruð og fimmtíu þúsund mannS eigi á
hættu að verða útkjálki stórríkis Evrópu. sem er að verða til
á sama tíma og stórríki austursins liðast í sundur. Það er því
til umhugsunar hvort aðild íslendinga að yfirríki Evrópu-
bandalagsins verði málefni næstu alþingiskosninga.