Dagur - 12.12.1991, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 12. desember 1991 - DAGUR - 5
É
Ingvi setur bátinn með aðstoð krana.
að koma inn á fjörðinn, en fisk-
urinn fylgir henni venjulega eftir.
Líklega er búið að ganga of nærri
loðnunni, hvað sem kann að
gerast. Þetta er mikið áhyggju-
mál með þorskinn og ýsa er nán-
ast horfin, en hún var uppistaða
línuafla smábátanna á haustin.
Nú eru menn að fá nokkur stykki
yfir daginn og þykjast góðir með
100 til 150 kíló alls eftir allan
daginn. Það er ekki mikill
afrakstur eftir þrælavinnu eins og
er við meðferðarlínuna. Það
gleymist oft, hve mikið þarf að
hafa fyrir þessu, en oftar er taiað
um þessa örfáu góðu róðra sem
menn ná. Ekki bætir kvótinn úr
skák. Ég held það hefði ekki orð-
ið verra þó enginn kvóti hefði
komið til. Þá held ég að því mið-
ur sé dálítið til í því, að miklu sé
hent, sérstaklega af netabátum.
Til hvers eiga menn líka að vera
að koma með tveggja og þriggja
nátta fisk, alveg ónýtan í land,
bara til að tapa kvóta við það. Sá
fiskur, sem ekki er vigtaður í
landi, er talinn lifandi í sjó. Það
er nú samt búið að drepa hann og
henda honum. Það er því ekki
nema von, að hrygningarstofninn
sé lítill. Það er líklega minna af
fiski í sjónum en menn halda. Ég
held að frystitogararnir séu alls
ekki svo slæmir, en verst er að
þeir skuli ekki geta nýtt úrgang-
inn betur. Menn ganga ekki af
nægilegri varkárni um auðlind-
ina, heldur hugsa alltof mikið um
að sóðast bara í þessu af krafti og
án nokkurrar forsjár. Því miður
er þessi gúanó-helvítis-hugsun
allt of rík í íslendingum. Að vísu
virðist loksins vera farið að hugsa
meira um krónur og aura en tonn
og það gerist með minnkandi
kvóta. Með því fara menn að
huga betur að því að nýta allt,
sem til fellur.
Dragnótin
skemmdarvargur
Dragnótin hérna úti í firðinum er
búin að skemma mikið fyrir okk-
ur trillukörlum. Þessir stóru bát-
ar máttu fara með dragnótina
alveg upp í bryggjur á Árskógs-
sandi. Á haustin röðuðu dragnóta-
bátarnir sér inn eftir firðinum og
litlu bátarnir urðu fyrir vikið að
leita lengra og dýpra. Það var
alveg sama hvað reynt var að tala
um þetta, menn fóru undan í
flæmingi nema Grenvíkingar.
Þeir tóku af skarið og vildu færa
dragnótina út. Svo endaði þetta
loks þannig í fyrrasumar, að nán-
ast öll sveitarfélögin fengu mikla
hvatningu frá almenningi með
undirskriftasöfnun þess efnis, að
nótin yrði færð út eða firðinum
jafnvel lokað fyrir henni. Það
mistókst einhvern veginn að fara
eftir þessu fyrir sunnan svo það
varð ekki fyrr en í sumar, sem
nótin var færð út fyrir Hrísey.
Sem dæmi um skaðsemi drag-
nótarinnar má nefna, að ég var
ineð kolanet úti við Hrísey í fyrra
og fékk ágætis veiði. Nú fæst ekk-
ert þar, ég reyndi víða við eyjuna
í sumar, en það var ekkert nema
dauður þari í netunum. Það er
uppsópið frá dragnótinni sem
liggur í sköflum á botninum og
straumarnir bera það svo sitt á
hvað. Þetta er svipað og að sjá
hrakið hey fjúka á túnum. Það
vill engin skepna sjá slíkt. Það er
sitthvað hvort þetta veiðarfæri er
notað inni á löngum og þröngum
firði eða fyrir opnu hafi. Við,
sem búum hér innstir og erum
fleiri, en þeir sem utar eru, hljót-
um að eiga okkar rétt til veiða
eins og hinir. Ég held líka að það
ætti að banna netin hérna inni á
Eyjafirðinum. Fiskurinn kemur
hingað inn til að hrygna, að vísu í
minna mæli en áður og því enn
frekari ástæða til að koma í veg
fyrir að hann sé drepinn áður en
hann nær að hrygna. Fiskur, sem
kemur úr goti annars staðar elst
ekki upp hér. Hér sjást engin
seiði við bryggjur nú orðið, sem
er mikil breyting frá því sem áður
var.“
Nú á tímum mikillar umræðu um fjölgun smábáta er athyglisvert að hugsa
til þess að um miðbik síðustu aldar voru meira en þrjú þúsund smábátar til
í landinu.
umræðu um fjölgun smábáta er
fróðlegt að líta á þessar tölur. Á
því herrans ári 1770 eru hvorki
fleiri né færri en 1869 bátar til í
landinu. En sjötíu árum síðar
orðnir 3017 og árið 1869 nær tal-
an hámarki, eða 3119 bátar. Úr
því dregur verulega úr fjöldanum
enda farið að styttast í vélbáta-
öldina og tilhneiging mikil hjá
útvegsbændum að fækka minnstu
bátunum. Það er ekki fyrr en eft-
ir síðustu aldamót sem róttækar
breytingar verða á högum manna
í sjósókninni. Fram að þeim tíma
höfðu sex-, átt-, tein- og tólfær-
ingar verið floti landsmanna.
Smábátarnir voru þá búnir að
draga björg í bú meira en tíu
aldir.
Tímamót
Árið 1902 markar dýpra spor í
framþróun íslensks þjóðlífs en
margan grunar. Það ár er sett í
fyrsta skipti vél í bát hérlendis og
útvegsbændurnir voru ekki seinir
að taka við sér. 1907 eru komnar
vélar í allmarga vertíðarbáta og
ný öld rann upp í tvennum skiln-
ingi. Það hlýtur að hafa verið
ótrúleg tilfinning fyrir menn sem
langa sjómannsævi höfðu barið
með árum hvern einasta dag, að
verða vitni að þeirri gjörbyltingu
sem vélin hafði í för með sér. í
kjölfar vélbátaaldarinnar hófu
menn að stækka skipin. Hrika-
legar mannsfórnir öldum saman
við stranga sjósókn leiddi eðli-
lega til þeirrar þróunar. En því
fór fjarri, að vélin ásamt öllu því
er hún dró í kjölfarið útrýmdi
smábátunum af íslandsmiðum.
Árið 1938 eru opnir vélbátar 855
og fjöldi báta sem ekki voru tald-
ir en stunduðu róðra. Þrátt fyrir
allan skarkalann héldu þeir velli
og má vera að ein helsta ástæðan
hafi þá verið sú sama og í dag:
menn vildu gjarnan vera sjálfs
síns herrar en ekki höfðu allir
efni á stórum skipum, en í smá-
bátnum fannst leiðin til þess að
fullnægja þessari löngun.
Tæknin heldur
innreið sína
Útgerðarhættir smábátanna
breyttust í sjálfu sér lítið framan
af öldinni. Krókarnir héldu
áfram að vera aðalveiðarfærið en
tæknin hélt smám saman innreið
sína í þeim veiðiskap sem öðrum.
í stað þess að menn drægju færið
ofan í bátinn komu kefli eða
vindur sem línan var dregin inná
og enn síðar kom rafmagnsvind-
an til sögunnar. í dag hefur síðan
tölvan haldið innreið sína á þessu
sviði sem svo mörgum öðrum. En,
þrátt fyrir allar tækniframfarir er
grunnaðferðin við veiðina sú
sama: fiskurinn er ginntur á öngul
með beitu, hvort sem hún er
eftirlíking eða raunveruleg. Svip-
að má segja um línuveiðarnar, en
eina sérstöðu hafa smábátarnir
haldið í gegn um aldirnar með
sárafáum undantekningum.
Handfæraveiðar, frumveiði-
skapurinn og undirrót allrar
útgerðar í landinu eru eingöngu
stundaðar á smábátum og ekki
fyrirséð að það breytist.
Hrognkelsaveiðar
Upp úr 1930 hófu svo smábátarn-
ir annarskonar veiðiskap sem
þeir einir stunda, en það eru
hrognkelsaveiðar. Þær hafa verið
drjúgt búsílag og þar til fyrir
fáum árum héldu íslenskir smá-
bátar nánast öllum heimsmark-
aðnum fyrir grásleppuhrogn.
Með tilkomu veiða annarra
þjóða hefur hlutur þeirra hins
vegar minnkað verulega. í öllum
þeim gríðarlega uppgangi sem
var hér á landi með tilkomu
stórra veiðiskipa og gífurlegs afla
fór lítið fyrir smábátunum allar
götur fram undir 1984. Þó má
finna merkileg dæmi þess að
stjórnmálamenn litu þá hýru
auga þegar harðnaði á dalnum og
' skal hér rakið eitt dæmi um slíkt.
Bestu vinir
- eftir Andrés Indriðason
Iðunn hefur gefið út nýja barna-
bók, Bestu vinir eftir Andrés
Indriðason rithöfund sem skrifað
hefur fjölda vinsælla bóka fyrir
bæði börn og unglinga.
í þessari nýju bók segir frá
Palla, ellefu ára gömlum strák,
sem á heima fyrir austan, og við-
burðaríku sumri í lífi hans og
Gunnhildar, forvitnu stelpunnar
úr Reykjavík. Hún var ekkert of
hress með lífið á Hólmsfirði fyrst
í stað - það var ekki einu sinni
bíó í kaupstaðnum - en fljótlega
komst hún að raun um að það var
margt hægt að bralla í sveitinni.
Hvert ævintýrið rak annað og
krakkarnir urðu margs vísari um
heiminn á þessu stutta sumri,
sem kannski gleymdist aldrei. Og
í fyrstu Reykjavíkurferðinni
sinni komst Palli að því að ekki
er allt sem sýnist...
Gunnar Karlsson myndskreytti
bókina.
Hrói höttur
Sögurnar um Hróa hött eru alltaf
sem nýjar og hafa enn öðlast
frægð með hinni geysivinsælu
kvikmynd um Hróa hött með
Kevin Costner í aðalhlutverki.
Nú hefur bókaútgáfan Örn og
Örlygur sent frá sér mynd-
skreytta útgáfu þar sem sagan er
stytt og endursögð.
„í þessari bók má lesa um æsi-
spennandi ævintýri Hróa hattar
og kappa hans er þeir taka hönd-
um saman til að klekkja á hinum
ágjarna og spillta fógeta í Nott-
ingham. Óbilandi tryggð og hug-
rekki Hróa hattar, Tóka munks,
Litla-Jóns og lafði Marion birtast
á heillandi hátt í þessari hug-
næmu frásögn af ævintýrum
þeirra í Skírisskógi,“ segir í
kynningu frá útgefanda.
EYIÖUHIR GUBMUNDSSON A MVOU
URMYRDAL

Minningar úr
Mýrdal
Örn og Örlygur hafa gefið út
bókina Minningar úr Mýrdal.
Hún hefur að geyma áður óbirtar
endurminningar Eyjólfs Guð-
mundssonar á Hvoíi sem lést
1954.
Eyjólfur varð þjóðkunnur er
bók hans Afi og amma kom út
1941. Á eftir fylgdu minningar-
bækurnar Pabbi og mamma,
Vökunætur og Lengi man til
lítilla stunda, sem var eigin ævi-
saga. Þessi bók tekur upp þráð-
inn þar sem henni sleppir.
Halldór Laxness rithöfundur
komst svo að orði í umsögn um
bókina Pabba og mömmu er
hann nefndi Bók ársins (1944):
„En ég leyfi mér að fullyrða, að
enginn í hópi okkar, sem nú ger-
um skáldsögur, hafi málfar sem
standist samjöfnuð við málið á
þessari bók; ég held enginn okk-
ar hafi heldur eins slípaðan stíl
né jafn fína frásagnarmenningu
og þessi skaftfellski bóndi.“
Þórður Tómasson í Skógum
bió bókina til Drentunar.
elgi Jónsson
borgjnni
►►►►►►►
„Virkilega spennandi
og óvenjuleg
unglingasaga eftir
einn efnilegasta
rithöfund okkar.“
Arnaldur Indrióason,
kvikmyndagagnrýnandi
Morgunblaósins