Þjóðviljinn - 30.06.1976, Blaðsíða 7

Miövikudagur 30. júni 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Afinnlendum vettvangi
Nokkrar spurningar
til hr. Gunnars
Sigurðssonar verk-
frœðings, formanns
stjórnar
Járnblendifélagsins
1 tilefni af þvi aö bandariska
fyrirtækiö Union Carbide er nú
sagt samkvæmt blaöafréttum
leyst frá skyldum sinum sem
eignaraöili aö Járnblendifélaginu
á móti islenska rikinu, en hins-
vegar gert ráöfyrir þvi, aö i þess
staö komi norska fyrirtækið Elk-
em-Spigerverket a/s, þá vil ég
leyfa mér aö leggja fyrir yöur
nokkrar spurningar sem þáttur-
inn Fiskimál óskar góöfúslega
eftir að þér svariö á opinberum
vettvangi. En áöur enég ber fram
þessar spurningar, þá vil ég litil-
lega koma inn á deilur þær sem
áttu sér stað á milli hr. Baldurs
Johnsen yfirlæknis annarsvegar
og sérfræöings á sviöi mengunar-
varna i þjónustu hans embættis
hinsvegar, um mengunarhættu út
frá fyrirhugaðri verksmiðju,
samkvæmt þvi fyrirkomulagi
sem Union Carbide eða sérfræð-
ingar þess fyrirtækis ætluöu að
hafa við framleiðsluna.
Þarna bar mikið á milli. Sér-
fræðingurinn taldi, að mikið
skorti á nægjanlegar rannsóknir
á næsta umhverfi verksmiðjunn-
ar, áður en staösetning hennar
var ákveðin, enda taldi hann að
hér gæti verið um hættu að ræða
vegna mengaðra úrgangsefna
sem yrðu til við framleiösluna.
Samkvæmt þvi sem þá kom fram,
þá töldu sérfræðingar Union Car-
bide að þessi hætta væri litil sem
engin, þegar sú framleiðsluaðferð
væri notuð sem þeir hyggðust
beita. Nú hefur þaö komið fram i
blöðum samkvæmt upplýsingum
yðar að norska fyrirtækið Elk-
em-Spigerverket a/s ætli ef það
gerist eignaraðili, að nota við
framleiðsluna aðra tegund
bræðsluofna heldur en Union Car-
bide hugsaði sér. Samkvæmt
þessari breytingu ef úr samning-
um verður, þá skilst mér að fyrri
yfirlýsingar um litla mengunar-
hættu samkvæmt hinni amerisku
aðferð, séu þar með úr gildi falln-
ar, verði önnur framleiðsluaðferð
notuð, og þurfi þvi að koma fram
nýjar yfirlýsingar þessu viðvlkj-
andi.
Að gefnu tilefni vil
ég leyfa mér að
bera fram
eftirfarandi
spurningar
1. spurning. Teljið þér hr. verk-
fræöingur eöa þeir sérfræðingar
sem þér hljótið að hafa samráð
viö, að litil eöa engin mengunar-
hætta stafi frá fyrirhugaðri járn-
blendiverksm iðju samkvæmt
hinni norsku framleiðsluaðferð?
2. spurning. Verða strax i upp-
hafi framleiðslunnar sett upp
fullkomin hreinsitæki I verk-
smiðjuna?
3. spurning. Hvaö er úrgangs-
efni frá járnblendiframleiðslunni
áætlað mikið að magni á árs-
grundvelli, og hvar er fyrirhugað
að koma þvi fyrir?
4. spurning. Verður tryggt að
úrgangsefni blandað þungmálm-
um eða öðrum eitruðum efnum
komist ekki i sjó við Grundar-
tanga, og verður haft samráð um
þetta við Hafrannsóknarstofnun-
ina?
Þessi siðasta spurning min er
borin fram vegna þess að útfalls-
straumurinn úr Hvalfirði liggur
meðfram Grundartanga en tekur
siðanstefnunorður yfir grunnslóð
flóans við tána á Skipaskaga. A
þessari leiö eru nú og hafa verið,
mjög þýðingarmiklar fiskuppeld-
isstöðvar sérstaklega ýsu og
skarkola. Þarna eru mikil verð-
fiskimál
^eftir Jóhann J. E. Kúld,
mæti I húfi, ef lifsskilyrðum yrði á
einhvern hátt spillt frá þvi sem nú
er. Þetta er ekki sagt aö ástæðu-
lausu, því nú eru margar þjóðir,
sem mikið eiga undir fiskveiðum,
orðnar mjög varkárar, þegar um
er að ræða að stofna til stóriðju I
nánd við fiskislóð. t Noregi t.d.
láta landssamtökin Norges Fisk-
arlag sem er félagsskapur sjó-
manna og útgeröarmanna þessi
mál sig miklu skipta, svo tæpast
verður valinn þar staður fyrir
stóriðju án þess að samþykki
þessa öfluga félagsskapar komi
til. íslenskir aðilar gætu mikið af
þessu lært.
Sjómannastéttin og
vinnubrögð islensks
dómsmálakerfis
Einkenni á réttarrlki á ekki
hvað sist að koma fram I því, að
allir þegnar þjóðfélagsins sitji viö
sama borð gagnvart lögunum.
A framkvæmd þessa mannrétt-
indaákvæðis vill þó oft verða mis-
brestur og eru dæmi um það til ó-
tal mörg. Hitt er ekkert vafamál,
að meining löggjafans sé sú að
lögunum sé beitt á sama hátt
gagnvart öllum. Þetta á að sjálf-
sögðu viö um rannsókn á lögbrot-
um, dómsniðurstöðum og birt-
ingu nafna. Ástæðan til þess að ég
geri þetta aö umtalsefni hér i
þættinum Fiskimál er sú, að mér
þykir I þessum efnum hafa verið
hallaö á sjómannastéttina um
langt árabil. Til sönnunar þvi að
ég f ari hér ekki með neitt fleipur,
þá vilég nefaa eitt nýlegt dæmi af
mörgum.
Fyrir stúttu var sagt frá þvi I
fjölmiðlum landsins samkvæmt
heimild úr dómsmálakerfinu, að
niðurstaða væri fengin I áfengis-
smyglmáli á norðurlandi. Saga
þessa máls er sú I stuttu máli, að
eitt af Fellunum, skipum S.I.S.,
smyglaði á land á Sauðárkróki
talsvert miklu magni af áfengi,
sem siðan var sagt flutt þaðan til
Akureyrar. Tilgreind nr skil-
merkilega i fréttinni staða þess
yfirmanns á skipinu er játaði á
sig smyglið og jafnframt sagt frá
bæði kaupveröi og söluverði hans
á áfenginu. Að þessum upplýsing-
um fengnum, gat hver sem vildi
fengið að vita nafn og heimilis-
fang þessa yfirmanns er brotleg-
ur hafði gerst við isiensk lög.
Hinsvegar sagöi aöeins I fréttinni
að kaupendur þessa smyglvarn-
ings hefðu verið tveir, (að mig
minnir) en hinsvegar hvergi getið
um starf þeirra eöa stöðu i þjóöfé-
laginu. Almenningi var sem sagt
ekki ætlaö aö hnýsast I, hverjir
kaupendur áfengisins væru, eða
áætlaöur gróöi þeirra af viöskipt-
unum.
Hér sjá allir sem vilja sjá, að i
frásögn af réttarrannsókn þá er
sakborningum gert mishátt undir
höfði. Þegar sjómenn hafa gerst
brotlegir við tolllög sem I flestum
tilfellum hefur verið fólgið i
smygli á tóbaki og áfengi, þá er
þaö viðtekin regla, aö birta bæði
skipsnafnið og starfsheiti hins
brotlega um borö. SUk skilgrein-
ing I frásögn jafngildir oft birt-
ingu á nafni hins brotlega. Við
þessu væri ekkert að segja, ef
þetta gengi jafnt yfir alla sem
verða brotlegir við lög, hvort sem
þeir starfa á sjó eöa landi.
Hinsvegar minnist ég þess ekki,
að dómsmálakerfiö hafi látið frá
sér fara upplýsingar um fíkni-
efnasmygl sem jafngiltu I sumum
tilfellum birtingu á nafni hins
brotlega. Og þó fullyrði ég að 99%
þjóðarinnar liti á slík afbrot al-
varlegri augum, heldur en þó
smygl á áfengi og tóbaki, á meö-
an sjálft islenska rikið flytur þann
varning til landsins til tekjuöflun-
ar fyrir rlkissjóöinn. Með þessari
ábendingu vill þátturinn Fiskimál
siður en svo taka upp vörn fyrir
lögbrot I landinu, þvi meö lögum
skal land byggja, en með ólögum
eyða, eins og gamalt spakmæli
segir. Hinsvegar tel ég á þvi
mikla nauösyn að bent sé á það
opinberlega ef misræmis gætir
gagnvart þegnunum i frásögn af
réttarrannsókn eins og ég tel mig
hafa sýnt fram á hér að framan.
Einstaklingar úr islenskri sjó-
mannastétt sem brotlegir kunna
að reynast gagnvart tolllögum,
biðja sér áreiðanlega engrar lin-
kindar eða miskunnar fram yfir
aðra frá hendi dómsvaidsins i
landinu. En þeir krefjast þess
hinsvegar, aðsitja viö sama borð
i þeim efnum eins og aðrir þegnar
hins Islenska rikis. A annan hátt
verður heldur ekki haldið uppi
réttarriki I landinu.
Orðið bolfiskur
i islensku máli
Röng notkun orðsins bolfiskur
tröllrlður nú islensku máli I frá-
sögn dagblaða og útvarps og hef-
ur svo verið um sinn. En þar sem
okkar ágætu islenskukennarar
sem flutt hafa sína oft mjög þörfu
þætti i útvarpinu, hafa ekki
megnað að koma I veg fyrir ranga
notkun þessaorðs, þá vd ég skýra
þetta mál hér I þættinum með
nokkrum orðum. Ef svo einhver
treystir til að taka upp vörn fyrir
hina röngu málnotkun á þessu
sviði, þá skora ég á hann að gera
það á opinberum vettvangi.
Orðiö bolf iskur er gamalt I mál-
inu, mérer næraðhalda að það sé
jafngamalt hinu norræna land-
námihér. Frá þvifyrst að ég man
eftir mér þá heyrði ég oröið bol-
fiskur og þá merkti það einfald-
lega hausaðan og slægðan fisk,
eða þegar búið var að fjarlægja
annað af fiskinum en bolinn. Sem
sé, bolurinn einn var eftir. I
norsku alþýöumáli er lika talað
um bolfisk I þessari merkingu, en
þar er aflamagn alltaf skilgreint
sem hausaður og slægður fiskur
og hefur svo lengi verið.
Nú er farið að nota hér orðið
bolfiskur yfir fisk upp úr sjó með
haus og innyflum, og þetta heiti
virðist vera látið gilda yfir allar
fisktegundir nema kola og lúöu.
En þó virðist þessi skilgreining
vera nokkuð á reiki hjá sumum.
Aðsjálfsögðuhafaallir fiskar bol
og þá kolategundir og lúða lika þó
þeir séu flatvaxnari, svo skil-
greining sem þessi verður ein
hringavitleysa. Þá er oröið bol-
fiskur ekki aðeins látið ná yfir
fisk upp úr sjó, heldur lika yfir
slasgðan fisk með haus. Þaö væri
fróðlegt ef þaö fengist upplýst
hver væri upphafsmaður aö þess-
ari fáránlegu notkun á orðinu bol-
fiskur, en sá hinn sami hefur sjá-
anlega haftlitla þekkingu á okkar
atvinnusögu.
Ef nú menn vildu réttlæta þessa
nýju notkun orðsins bolfiskur meö
þvi að segja að átt væri við síval-
an fisk, þar sem trjábolur sé sl-
valur og mætti taka viðmiðun af
þvi, þá er þvi til að svara aö þær
fisktegundir sem fjölmiðlar hafa
nú gefiö samheitið bolfiskur eru
alls ekki sívalar heldur misjafn-
lega mikið flatvaxnar. Þegar tal-
að er um trjábol, þá er átt við
stofn trésins þegar búið er að
fjarlægja greinar og skrúð. Þetta
er ekki ósvipuð merking og orðs-
ins bolfiskur, þegar búið er að
hausa fiskinn og slægja.
Ég skora á sjómenn og fiskiðn-
aðarmenn að afneita algerlega
hinni nýju og röngu notkun á orð-
inu bolfiskur, en halda hinsvegar
i heiðri hinni gömlu þýðingu
orðsins, þvi hún er bæöi sannari
og réttari.
20/6 1976
Yegna sumarfría
og afleysingaörðugleika verða.
eftirf. breytingar á starfsemi barna-
deildar Heilsuverndarstöðvar Reykja-
vikur i júlimánuði:
1. Kúabólusetningar falla niður frá 1.. - 31.
júli.
2. Breiðholtsútibú verður lokað frá 1. - 23.
júli, en börn úr þvi hverfi verða afgreidd á
aðalstöð barnadeildar Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavikur á meðan á lokun
stendur.
3. Langholtsútibú verður opið á
mánudögum en lokað á fimmtudögum frá
1. - 31. júli.
4. Árbæjarútibú verður opið að vanda á
þrið judagsef tirmiðdögum.
5. 3-4 ára börn verða afgreidd einungis
eftir þvi sem aðstæður leyfa frá 1.-31. júli.
Heilsuverndarstöð Reykjavikur
Geymið auglýsinguna.
Full búð af fallegum
barnafötum
Vörurnar verða seldar meö miklum afslætti, þvi verslunin
hættir bráðlega. Látið ekki þetta einstæða tækifæri úr
greipum renna.
Barnafataverslunin Rauðhetta
Iðnaðarhúsinu v/Hallveigarstlg.
BLAÐBERAR
Vinsamlega komið á afgreiðsluna og sækið
rukkunarheftin.
ÞJÓÐVILJINN
Lyfsöluleyfi, sem
forseti íslands veitir
Lyfsöluleyfi i Reykjavik, Ingólfs Apótek,
er laust til umsóknar.
Umsóknarfrestur er til 1. ágúst 1976 og
leyfið veitist frá 1. nóvember 1976
Gert er ráð fyrir að lyfjabúðin annist af-
greiðslu lyfja til skipa á sama hátt og
áður.
Samkvæmt heimild i 32. gr. lyfsölulaga nr.
30/1963 er viðtakanda gert skylt að kaupa
vörubirgðir og áhöld lyfjabúðarinnar.
Umsóknir sendist landlækni.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið
29. júni 1976
Mál og menning
vantar umboðsmann á eftirtalda staði:
Borgarnes, ólafsvik, Patreksfjörð,
Hvammstanga, Húsavik, Þórshöfn,
Vopnafjörð.
Upplýsingar hjá Máli og menningu,
Laugavegi 18, Reykjavik simi 15199.