Þjóðviljinn - 25.01.1979, Blaðsíða 9

8 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 25. janúar 1979.
Fimmtudagur 25. janúar 1979. IÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 9
Mér finnst ég geti séö piltana bjástra hérna á Torfunni.
örn Erlendsson
trésmiður:
Nú biasir arftaki gamla
Smjörhússins oröiö viö augum
vegfarenda á Lækjartorgi og
ferlega er þaö ijótt. Þaö skánar
eflaust þegar gengiö veröur frá
þvl, en ekki finnst mér þessar
flanna gluggahliðar lofa góöu,
né brúna þakiö, sem er eins og
snuiö roö I hund.
Þaö gerir ef til vill ekki svo
mikiö til hvort eitt hús er fallegt
eöa ljótt, enda sýnist sitt hverj-
um íþvi'efni. Þaö gerir ef til vill
meira til hvernig fariö er meö
þaö umhverfi, sem viö búum
viö, sem þegar hefur veriö skap
aöogviöhöfum erft. Bernhöffs-
torfan er trúlega sá hluti af
ásýnd Reykjavikur, sem eng-
inn, hvorki gestir né heima-
menn i' höfuöstaönum komast
hjá aö sjá og hún er talandi tákn
Mat samtímans á
störfum forveranna
um afstööu valdhafanna og þá
viröingu, sem þeim finnst hæfa
aö sýna verkum og umhverfi
genginna kynslóöa.
Rikisstjórnir hafa komiö og
fariö, jafnvel borgarstjórnir
koma ogfara, en umgengnin um
þessi gömlu hús er söm. Þau
eru látin grotna niöur og
eigendur og valdhafar leitast
markvisst viö aö flýta eyöilegg-
ingunni til þessaö sætta fólk viö
niöurrifiö, sem á eftir fylgir.
Þegar mokarar og kranar
koma svo og hreinsa þetta
„danska fúabrak” i burtu, þó
setja vegfarendur undir sig
hausinn og tauta: ,,Æ, hvaö ég
sé . eftir þessu gamla húsi, synd
aö þaö skyldi eyöileggjast
svona, synd aö þaö skyldi þurfa
aö rifa þaö”.
En þaö er seigt i sumum þess-
um gömlu húsum. Þaö er eins
og þau ætii aldrei aö geta grotn-
aö niöur. Þótt þau séu látin
standa opin fyrir veörum og
vindum, umhiröulaus og ónotuö
áratugum saman, gengur
hvorki né rekur. Þaö er jafnvel
tæpast hægt aö brenna þau.
A Bernhöftstorfunni hefur
sannarlega allt veriö gert sem
unnt er til aö gera framlag for-
vera okkar i þessari borg litil-
mótlegt og eyöa þvi, þó hanga
nokkur hús ennþá uppi. Ennþá
veröum viö aö sætta okkur viö
aö vera minnt á þaö fólk, sem á
undan okkur gekk hér um stræt-
in, enn hefur okkur ekki tekist
aö afmá fótspor þess og handa-
verk meö öllu.
Oft veröur mér staldraö viö á
þessari torfu, aö viröa fyrir mér
sviöiö, þar sem fyrirrennarar
minir bjástruöu viö sitt verk,
meira en öld áöur en ég fæddist.
Mérveröur gjarnanhugsaö til
þess hvers verkin okkur muni
veröa metin eftir hundraö ár,
okkar vesalinganna, sem þykj-
umst vera aö byggja fyrir
margar kynslóöir, vandaö,
traust og dýrt. Okkar, sem
erum reknir áfram af akkorös-
svipunni, af haliukrönum og
verkáætlunum, markvisst og
miskunnarlaust, Mammoni til
dýröar og veröbólgunni til
framdráttar.
Þegar ég hinkra viö á þessari
torfu, finnst mér sem ég geti séö
andstæöu vinnubragöa okkar
nútí'ma smiöa og þeirra, sem
bisuöu upp þessum litillátu hús-
um, hverju af ööru smátt og
smátt uns komin var heil þyrp-
ing húsa, sem féllu aö umhverfi
sinu og aö þörfum fólksins sem
umgekkst þau.
Þeir lögöu ekki einasta fram
erfiöi sitt viö aö smlöa þessi hús,
heldur einnig gleöi sina, stolt
sitt og lifsreynslu.
Mér finnst ég geti séö piltana
standa hér viö verk sitt.
Handfjatla af alúö hvert tré og
saga. Bera þaö viö, pússa betur
og kiappa hverri spýtu mörgum
sinnum áöur en hún var lögö á
sinn staö og spikuö föst.
Þaö er sannarlega dapurlegt
aö sjá verk þessara sönnu hand-
verksmanna forsmáö, brennd
og flutt á öskuhaugana. Er þaö
svo aö þarna megi sjá mat
samtimans á störfum þeirra
sem á undan eru gengnir? Er
þaösvo aö viö látum okkur engu
varöa líf þeirra og störf og þær
fátæklegu heföir, sem islensk
bæjarmenning á?
Ef til vill finnst umráöamönn-
um Bernhöftstorfunnar þetta
engu varöa. Ef til vill finnst
þeim ekki heldur neinu varöa
niöumiöslan og sóöaskapurinn
sem er þeim til háborinnar
skammar.
Menn eru reknir áfram af ósanngjörnum launatöxtum, halfukrönum og verk-
áætlunum.
Þessi lftiilátu hús, sem féliu að umhverfi sfnu og aö þörfum fólksins sem umgekkst
þau.
Handarverk genginna kynslóöa eru smánuö, rifin og brennd. Eigendur og valdhafar flýta markvisst
fyrir eyöileggingu, meö umgengni, sem er til háborinnar skammar.
,,Æ, hvaö ég sé eftir þessu gamla húsi”.
a/ erlencfum vettvangi
Antonio Samora kardináli og
sendimaöur páfa er nú nýkominn
frá Argentfnu og Chile þar sem
hann reyndi aö miöla málum i
deiiu rikisstjórna þessara landa
sem risiö hefur út af þremur
smáeyjum. Hér á eftir fer grein
sem Halldór Sigurösson frétta-
maöur i Danmörku skrifaöi á
meöan kardinálinn var enn i
sendif eröinni:
— O —
Sendimaður páfans i Róm,
Antonio Samora, þeysist nú á
milli Santiago de Chile og Buenos
Aires í von um aö geta leyst deilu
Argentinumanna og Chilebúa,
sem reynst gæti nokkuð afdrifa-
rik. Hingaö til hefur Samora
kardináli ekki fengist tii aö segja
Halldór
Sigurðsson:
Pinochet stfgur fæti sinum á eyjarnar, en Videla siglir hjá og fórnar höndum. Teikning úr brasiliska
blaöinu Veja.
Della Chilebúa og
Argentmumaima
til um árangur viöræöna, þar sem
máliö er enn á viökvæmu stigi.
Ef litiö er á landakort viröist
deilan aöeins snúast um yfirráö
yfir þremur örsmáum eyjum
fyrir sunnan syösta odda
Suöur-Ameriku. En máliö er ekki
svo einfalt. Rifist er um hvorki
meira né minna en sjálft
Suður-Atlantshafiö. Styrjöld á
milli þjóöanna tveggja myndi
mjög liklegahafa áhrif út á viö og
draga fleiri þjóöir Rómönsku
Ameriku inn I blóöuga bardaga.
Mikið i húfi
Efsiglterfrá Suður-Atlantshafi
inn i Beagle-sund veröa á vegin-
um þrjár eyjar sem eru rætur
ófriöarins. Þær heita Lennox,
Pincton og Isla Nueva. Á eyjun-
um býr rúmur tugur f járhiröa af
chilenskum uppruna. Ef Chilebú-
ar fá yfirráöarétt yfir eyjunum,
mun lögsaga Chile breytast, — 1
staö þess aö hún nái suður, mun
hún teygja sig austur i átt til
Suður-Atlantshafsins.
Þrjár smáeyjar
eða miklar
náttúruauðlindir?
Bæöi löndin hafa sett upp 200
sjómilna lögsögu sem þýöir, aö
aðeins viökomandi strandriki
getur notfært sér náttúruauöæfi
innan þeirrar lögsögu. Þetta er
sams konar lögsaga og Islending-
ar fengu viöurkennda eftir siö-
asta þorskastriö og almennt er
viöurkennd i heiminum i dag.
Margir eru á þeirri skoöun aö á
þessu svæöi Atlantshafsins sé
nægileg olia og geti þaö jafnvel
orðiö annar Noröursjór. Ef litiö er
á orkuástand i heiminum i dag,
væri ótrúlegt aö margar þjóöir
létu fúslega af hendi orkulindir
sem tilheyra þeirra lögsögu. Nú
er Argentina sæmilega rik af oliu
sem getur nokkurn veginn annaö
þörf Argentinumanna sjálfra.
Chilebúar eiga hinsvegar hvergi
eigin oliuuppsprettur.
Krökkt er af fiski I S-Atlants-
hafi og er búist viö aö þar geti
veiöst 3,5 miljónir tonna af fiski
árlega og verömæti þeirra myndi
þá nema 500 miljónum doUara
(158,5 miljaröar isl. króna).
Að halda andlitinu
Yfirvöld i Argentinu settu þau
skilyröi aö deilan yröi leyst á friö-
samlegan hátt fyrir 2. nóv sl. Var
þaö von þeirra aö Isla Nueva, en
hún er austlægust eyjanna
þriggja, myndi faUa þeim I skaut
og þar meö myndi lögsaga
Argentinu ekki raskast. En ChUe-
búar létu sig ekki og stungu upp á
þvi, aö leitaö yröi lausnar hjá
Alþjóölega dómstólnum i Haag.
Þaö vUdu yfirvöld I Buenos Aires
hins vegar ekki, þar sem sigur-
vonir þeirra voru ekki miklar.
A meðan láta Argentinumenn
ófriölega og hóta aö gera innrás á
eyjarnar. Báöar þjóðirnar ráöa
yfir óvenjulega miklum herafla,
miöaö viö hvaö eölUegt þykir i
hinum þriöja heimi.
1 báöum löndum sitja herfor-
ingjar við völd. Þeim er þvi mikiö
i mun aö geta bariö á brjóst sér
frammi fyrir þjóöinni og fariö i
striö til aö geta látiö geisla leika
um stjórnir sinar sem ekki njóta
aUtof mikUlar hyUi almennings.
Styrjöld myndi einnig vera prýöi-
leg afsökun fyrir risaháum út-
gjöldum tU hernabarmála. Nú er
deUan komin á þaö hátt stig aö
hvorugur aöUi getur dregib sig tU
baka án þess aö missa andlitið
frammi fyrir uppæstum þegnun-
um.
Komi tU vopnaviöskipta er svo
tU óhjákvæmilegt aö þau muni
breiöast út. Yfirvöld bæöi i' Perú
og BóUviu eiga i landamæradeU-
um viö Chile, og Uggur næst viö
að leysa þær meö aöstoð vopna.
Stórveldiö i Rómönsku Ameriku,
BrasUiumenn, myndu án efa
blanda sér i átökin þegar aöal-
keppinautur þeirra i gegnum sög-
una um yfirráö i álfunni,
Argentinumenn, væru þar fyrir.
Vafasamt er hvort Guös hjálp
muni nokkuö stoöa, en þvi veröur
sendimaður páfa aö svara innan
skamms. — o —
Þess má geta aö kardináUnn er
nú kominn heim, og höföu
utanrikisráöherrar Argentinu og
ChUe þá undirritaö samning þess
efnis aö ekki yröi gripið til vopna
fyrr en Jóhannes Páll páfi heföi
sjálfur reynt aö miöla málum.
(Þýö. ES)
Steypumölin gekk til þurrðar
Veriö að bolla-
leggja efnisleit,
segir Bolli
Kjartansson,
bœjarstjóri
Það hefur ekki farið
fram hjá neinum að í vetur
hef ur verið einmunagóð tíð
á landinu. A Siglufirði eru
menn að graf a húsgrunna í
frost- og snjólausa jörð og
á (safirði var byggt svo
mikið á haustmánuðum að
steypumölin sem dælt er
upp úr höfninni gekk til
þurrðar.
Viö náöum tali af Bolla
Kjartanssyni bæjarstjóra á Isa-
firöi I gær og spuröum hann um
þetta. Hann sagöi ma. aö venju-
lega kæmi sanddæluskipiö til ísa-
fjaröar einu sinni til tvisvar á ári
og dældi upp möl úr höfninni. ísa-
fjöröur væri þannig i sveit settur,
eins og raunar mörg önnur
býggðarlög á Vest» og Aust-
fjöröum aö þar fyndist ekki gott
byggingarefni á landi. Þeir hefðu
nú um nokkurra ára skeiö notast
viö mölina úr höfninni, en ljóst
væri aö hún dygöi ekki um alla
framtið. Þar væri fremur um aö
ræöa nokkur ár enn.
Sementsturninn ð IsafirOi
Nú heföi tsafjarðarbær fengiö
jaröfræöing hjá Hafrannsókna-
stofnun, Kjartan Thors, til liðs viö
sig og væri meiningin aö rann-
saka byggingarefni á sjávarbotni
i nágrenni bæjarins. Þessar rann-
sóknir beindust aö þvi aö finna
góöa möl, kortleggja liklega staöi
og kanna meö köfunum, sýnatöku
og borunum. Þaö væri vandamál i
þessu aö heppilegur bor til þess
ab ná grófum sýnum eins og möl
væri ekki til á landinu og ekki
ljóst hvernig úr þvi yröi leyst.
Þarna væri um vanda að ræöa
sem einnig væri fyrir hendi
annars staðar á Vestfjörðum, á
Austfjöröum og viöar, og þess
vegna yröi aö koma til eitthvert
sameiginlegt átak. Hvort þar
kæmi til kasta Byggöasjóös,
Samtaka sveitarfélaga eöa Hús-
næöismálastofnunar væri ekki
hægt aö segja til um, en þetta
væri hagsmunámál margra aöila.
Bolli sagöi einnig aö Isafjöröur
heföi notaö þessa sömu möl úr
höfninni i oliumöl sem þeir blönd-
uöu sjálfir, i staö þess aö fá oliu-
mölina blandaöa sunnan af
Reykjanesskaga, eins og tiökast
hefti. Þaö heföi gefist vel og lik-
lega yröi framhald á þvi næsta
sumar.
sgt