Þjóðviljinn - 18.01.1983, Page 5

Þriðjudagur 18. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Ronald Reagan - hótar að fresta
afvopnunarviðræðum í Genf.
Kenneth Adelman, erkiíhalds-
samur orðhákur tekur við af Rost-
ow „til þess að jafna innri deilur“.
Afvopnunartillögur Andropovs
Hans-Jochen Vogel, bjartsýnn á ár-
angur í Genf.
Andropov - afvopnunartillögur
hans hafa komið talsmönnum víg-
búnaðarkapphlaupsins í opna
skjöldu.
Eugen Rostovv, aðalsamninga-
manni Bandaríkjanna í Genf var
sparkað, þar sem hann þótti of
móttækilegur við hugmyndum So-
vétríkjanna um afvopnun.
Valda deilum innan Nató
Deilurnar á Vesturlöndum um
afstöðuna til tillagna Sovétríkjanna
og Varsjárbandalagsins um gagn-
kvæma fækkun kjarnorkuvopna og
gagnkvæman friðarsáttmála hafa
enn magnast síðustu dagana.
Upp úr sauð í Bandaríkjunum,
þegar Ronald Reagan sagði Eugene
Rostow, aðalsamningamanni sín-
um í Genf, upp störfum og setti í
hans stað varasendiherra Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, Kenneth Adelman, en Ken-
neth þessi er þekktur fyrir erkií-
haldssama afstöðu, og mun hann í
grundvallaratriðum fylgja þeirri
stefnu Pentagon, að Bandaríkjun-
um beri að leggja megináherslu á
að yfirkeyra Sovétríkin í vígbún-
aðarkapphlaupinu, þannig að þau
megni ekki að fylgja með af efna-
hagslegum ástæðum.
Það voru einmitt ráðgjafar for-
setans í öryggismálum, ásamt með
hinum íhaldssama öldungar-
deildarmanni Jesse Helms, sem
deildu harðast á Rostow áður en
honum var sagt upp störfum. Eftir-
maður hans, Kenneth Adelman,
tekur jafnframt við yfirmanns-
stööu í þeirri stofnun alríkistjórn-
arinnar í Washington er fer með
afvopnunarmál, ACDA, en Rost-
ow hafði einnig gegnt því embætti.
Richard Starr, yfirmaður þeirrar
samninganefndar er fjallar um
samdrátt hefðbundins herafla í
viðræðum þar að lútandi er nú fara
fram í Vínarborg, var einnig
leystur frá störfum, og stafar upp-
sögn hans einnig af ágreiningi um
vinnubrögð við afvopnunar-
viðræðurnar.
Larry Speakes, talsmaður
Bandaríkjaforseta, sagði er til-
kynnt var um breytinguna, að hún
væri gerð til þess að „styrkja samn-
inganefndina" og til þess að „koma
á vinnufriði eftir langvinnar og
skaðlegar deilur innan samninga-
nefndarinnar.
Um leið og þessi ágreiningur um
vinnubrögð í samningaviðræðun-
um í Genf kemur upp á yfirborðið á
Reagan í harðvítugum deilum við
Bandaríkjaþing um fjárveitingar til
hersins, og þó sérstaklega um
stuðning þingsins við uppsetningu
MX-eldflauganna, en þingið hefur
til þessa hafnað hugmynaum for-
setans um uppsetningu slíkra eld-
flauga.
Reagan
hótar þinginu
Reagan varaði þingið við afleið-
ingum þess að neita fjárveitingu til
þess að setja upp MX-
eldflaugarnar, og sagði að það gæti
leitt til þes að hann myndi stöðva
allar samningaviðræður í Genf, á
meðan hann endurmæti afstöðu
stjórnarinnar. í bréfi sem forsetinn
sendi Jack Kemp, þingmanni Rep-
úblikana í fulltrúadeildinni, sagði
hann að allar tillögur Bandaríkj-
anna um niðurskurð á langdrægum
sóknarvopnum hefðu miðast við
það að Bandaríkin kæmu sér upp
umræddum MX-eldflaugum, en
. hver þeirra ber 10-12 kjarnorku-
odda. Haft var eftir starfsmönnum
Hvíta hússins að ef til frestunar
samningaviðræðna í Genf kæmi
vegna ágreiningsins um MX-
eldflaugarnar, þá mundi sú frestun
vara lengi.
Bregðast krosstré
Ágreiningurinn um þessi mál
hefur nú náð inn í raðir nánustu
samstarfsmanna Reagans. Þannig
segir fréttaritari Guardians í Was-
hington að einn traustasti
stuðningsmaður Reagans á banda-
ríska þinginu, öldungardeildar-
þingmaðurinn Paul Laxalt, hafi gef-
ið þá yfirlýsingu er hann kom frá
Hvíta húsinu þar sem fjárhagsáætl-
un hersins hafði verið til umræðu:
„Þessar tölur eru talsvert hroll-
vekjandi. Ég held að við verðum
að finna einhverja leið til að draga
úr hernaðarútgjöldum". Fréttarit-
arinn segir, að ef hroll hafi sett að
Laxalt, þá hljóti margir úr þing-
flokki Repúblikana að vera viti
sínu fjær af hræðslu. í þessu sam-
bandi er rétt að geta þess að sam-
kvæmt síðustu spá er hallinn á fjár-
lögum Bandaríkjanna á þessu ári
áætlaður 175 miljarðar dollara.
Um leið og Reagan ferfram á hærri
fjárveitingar til hersins en nokkru
sinni fyrr við þessar aðstæður, þá
hefur hann farið fram á 30 miljarða
niðurskurð á félagslegri þjónustu
við aðstæður þar sem 11% vinnu-
færra manna gengur atvinnulaus.
Deilt í V-Þýskalandi
í Vestur-Þýskalandi hafa deilur
um afstöðuna til vígbúnaðarkapp-
hlaupsins magnast á nýjan leik við
nýlega heimsókn Hans-Jochen
Vogel, kanslaraefnis jafnaðar-
manna til Moskvu. Honum var
tekið þar sem þjóðhöfðingja, og
Júrí Andropov bað hann fyrir þau
skilaboð til stjórnarinnar í Bonn og
annarra ríkisstjórna Nato, að So-
vétmenn væru reiðubúnir að eyði-
leggja stóran hluta þeirra SS-20
eldflauga, sem þeir höfðu áður
boðist til að taka niður, verði Nato
við þeim tilmælum að hætta við
uppsetningu 572 Pershing II eld-
flauga og stýriflauga í Evrópu. Það
höfðu áður verið helstu viðbárurn-
ar við tillögum Sovétmanna, að
auðvelt yrði að setja eldflaugarnar
upp aftur þótt þær hefðu einu sinni
verið teknar niður eða fluttar til.
Eldflaugamálið er nú þegar orð-
ið mesta hitamálið í kosningabar-
áttunni í Vestur-Þýskalandi, og
hefur Helmuth Kohl ásakað Vogel
fyrir að láta Andropov nota sig í
áróðurs- og auglýsingaskyni.
Vogel bjartsýnn
Vogel, sem heimsótti Washing-
ton áður en hann fór til Moskvu,
sagði eftir ferðalögin, að hann væri
bjartsýnn á að árangur næðist í
Genf. Hann flaug frá Moskvu til
Parísar til þess að tilkynna Mitter-
rand Frakklandsforseta að það
væri ekki ætlun Sovétmanna að
semja um vopnaforða Frakka eða
Breta í Genf. Sovétmenn hefðu
aðeins viljað nota vopnaforða
Breta og Frakka sem viðmiðun í
tillögum sínum.
Vogel sagði einnig að mikilvægt
væri, að Sovétmenn hefðu í sam-
ræðum við hann fallist á að reikna
með fjölda kjamorkuodda en ekki
fjölda eldflauga, þegaf slíkur við-
miðunarreikningur væri gerður.
Gromyko, utanríkisráðherra So-
vétríkjanna átti í gær viðræður við
Hans Dietrich Genscher utanríkis-
ráðherra V-Þýskalands í Bonn, og
er talið að afvopnunarmál hafi ver-
ið helsta umræðuefni þeirra. ólg.
Deilt um herstöðvar
á Grænlandi
Liður
/
í
árásar-
kerfi
USA
í herstöð þeirri sem Bandaríkja-
menn ráða í Thule á Grænlandi
hafa verið sett upp fjarskiptakerfi,
sem meðal annars eiga að gegna því
hlutverki að gefa fyrirmæli til
sprengjuflugvéla með kjarnorku-
vopn við skyndiárás á Sovétríkin.
Þessar upplýsingar koma fram i
skýrslu, sem danskir hernaðarsér-
fræðingar hafa skrifað um her-
stöðvar bandaríkjamanna á Græn-
landi.
Upplýsingarnar hafa leitt til þess
að Jonathan Motzfeldt, forseti
heimastjórnarinnar á Grænlandi,
hefur lagt fyrirspurn fyrir dönsku
stjórnina um hernaðarlegan til-
gang herstöðvanna á Grænlandi,
jafnframt því sem hann hefur lýst
því yfir að Grænlendingar muni
ekki Ieyfa að land þeirra verði not-
að sem bækistöð fyrir kjarnorku-
árás.
Hans Engell, varnarmálaráð-
herra í ríkisstjórn Schluters, hefur
sagt að í skýrslunni sé „hreinn hug-
arburður" og að herstöðvarnar á
Grænlandi gegni einungis varnar-
hlutverki, þar sem danski herinn
hafi innsýn í allt er skiptir máli.
„Green Pine“ kerfinu. Nánar verður greint frá innihaldi skýrslunnar hér í blaðinu síðar.
Yfirvöld
ekki upplýst
Málið varð þó ekki afgreitt með
svo einföldum yfirlýsingum, því í
ljós kom að háttsettir menn í varn-
armálaráðuneytinu danska höfðu
ekki hugmynd um fjarskiptakerfi
þau, sem fjallað er um í umræddri
skýrslu og ganga undir nafninu
„Giant Talk“, „Green Pine“ og
„OL-5“, en það síðastnefnda á að
taka við hernaðarlegum upplýsing-
um hvaðanæfa úr heiminum og
senda til Bandaríkjanna á meðan
tvö hin fyrrnefndu eiga samkvæmt
skýrslunni að gegna því hlutverki
að senda fyrirmæli til flugvéla ef til
kjarnorkuárásar á Sovétríkin
kæmi.
Skrifstofustjóri Nato-skriftstofu
danska varnarmálaráðuneytisins
sagði við blaðamann Information
að þetta væru nýjar upplýsingar
fyrir hann, og hann sagði jafnframt
að ef sannar væru, þá brytu þær á
bága við grundvallarsamning Dana
og Bandaríkjamanna um her-
stöðvar á Grænlandi.
Samningurinn
frá 1951
Sá samningur var samþykktur á
danska þinginu 1. júní 1951 með 80
atkvæðum gegn 7 atkvæðum kom-
múnista og sátu þrettán þingmenn
Radikale venstre og frá Retsfor-
bundet hjá. Sá samningur tók við
af þeim samningi, sem sendiherra
Dana í Bandaríkjunum gerði á
stríðsárunum og samþykktur var
einróma í stríðslok í maí 1945.
Hinn nýi samningur á að gilda jafn
lengi og Nato-sáttmálinn, og eiga
báðir aðilar að hafa fullar upplýs-
ingar um allan herbúnað á Græn-
landi. Bandaríkjamenn fengu ekki
framgengt óskum sínum um
hreinar bandarískar herstöðvar á
Grænlandi, og er sá aðili sem fer
með yfirstjórn herstöðvar á Græn-
landi skuldbundinn samkvæmt
samningnum að ráðfæra sig við til
þess settan yfirmann úr liði hins
aðilans um öll mikilvæg málefni er
varðar herstöðvar á staðnum.
Þannig hafa Danir sérstakan
tengsla-offísera á herstöðinni í
Thule og í Syðri Straumfirði. Þeir
hafa hins vegar ekki svo vitað sé
sent frá sér upplýsingar um fjar-
skiptakerfi þau, sem lýst er í um-
ræddri skýrslu.
Óljós svör
í umræðum um málið á danska
þinginu spurði þingmaður SF varn-
armálaráðherrann um það hvort
fyrri yfirlýsingar frá inngöngu Dan-
merkur í Nato þess efnis að tryggt
væri að Grænland yrði ekki notað
sem bækistöð til árásar á önnur ríki
væri enn í gildi, og hvers vegna
þingið hefði ekki verið upplýst um
þá þróun sem átt hefði sér stað á
umræddum herstöðvum síðan.
Otto Steenholdt þingmaður Græn-
lendinga sagði að það væri krafa
þeirra að fá að vita, hvað ætti sér
stað á umræddum herstöðvum.
Svör varnarmálaráðherrans við
fyrirspurnum þessum voru ekki
þess eðlis að þau vörpuðu frekari
ljósi á málið.
En væntanlega á danska stjórnin
eftir að gefa ítarlegri svör við fyrir-
spurn Jonathan Motzfeldt. ólg.