Þjóðviljinn - 03.01.1985, Blaðsíða 7

voru helstir atkvæðamenn í
kommúnískri hreyfingu, Lýðr-
æðisflokki alþýðu, sem reyndar
skiptist í tvo arma, Partsjam og
Khalq. Þessi hreyfing hefur viljað
nota einskonar þriðja heims
marxisma til að kippa um margt
forneskjulegu þjóðfélagi Afgana
inn í nútímann. Og þegar hún
gerði byltingu gegn Dád í apríl
1978 hefur hún mjög á lofti
menntun kvenna, uppskiptingu
jarðnæðis og fleiri umbætur, sem
hlutu að eiga allmikinn hljóm-
grunn, ekki síst í borgum. Þesi
áform vöktu líka upp andóf
oddvita hins gamla ættflokka-
Hernaðarleg úrslit ekki í sjónmáli
málaráðherra rændi völdum í
september 1979 og réði Taraki af
dögum. í kjölfarið fylgdu bæði
hjaðningavíg milli Partsjam og
Khalqarms kommúniskrar hreyf-
ingar og vaxandi andstaða músl-
ímskra hefðarsinna. Við þessar
1978. Þeir gátu verið vel ánægðir
með hið „velviljaða hlutleysi"
Afgana í alþjóðamálum. Hitt er
svo, að Múhammed Dád mun
hafa haft uppi nokkra tilburði til
að veðja í vaxandi mæli á Vestur-
veldin og þeirra aðstoð - sé það
Nú um áramótin voru
fimm ár liðin síðan Sovét-
menn fóru með her inn í Af-
ganistan - vegna þess að
bylting sem þá var rúmlega
ársgömul var að renna út í
sandinn og Sovétmenn ótt-
uðust bersýnilega að þar á
suðurlandamærum ríkis
þeirra risi upp stjórn sem
ekki væri þeim að skapi.
Síðan þá hefur sovéski her-
inn og lítt baráttuhæfur her
stjórnarinnar í Kabúl háð
mannskæða styrjöld við
margar skæruliðahreyfing-
ar, sem eiga það fyrst og
fremst sameiginlegt að vilja
koma innrásarliðinu úr
landi. Ein alvarlegasta af-
leiðing stríðsins er sú, að
miljónir manna, sumir
segja um fjórðungur þjóð-
arinnar, hefur flúið land -
flestir eru í flóttamanna-
búðum í Pakistan.
Fram til 1973 ríkti Zahír kon-
ungur yfir heldur losaralega
skipulögðu ríki allmargra þjóða
og þjóðarbrota, en þá rak frændi
hans, Múhammed Dád, hann frá
völdum. Þau umskipti höfðu ekki
veruleg áhrif á utanríkisstefnu
landsins. Afganistan hafði á
árum áður verið bitbein rússa-
keisara og breska heimsveldisins.
Upp úr byltingu 1917 tókst allgóð
samvinna stjórnvalda í Afganist-
an við Sovétstjórnina sem efldist
mjög eftir stríð. Verulegur hluti
afganskra liðsforingja og
menntamanna hafði fengið
menntun sína í Sovétríkjunum
þegar á dögum konungsstjórnar-
innar.
Taraki og Amin
Þessir og aðrir menntamenn
skipulags, andóf sem magnaðist
við þjösnaskap byltingastjórnar-
innar, reyndist það þá afdrifarík-
ast að hún fékk obbann af íslöm-
skum klerkum upp á móti sér.
Víða um landið var efnt til skæru-
hernaðar gegn byltingarstjórn-
inni í Kabúl sem laut forystu Tar-
akis. Astandið versnaði svo enn
eftir að Hafizullah Amin varnar-
aðstæður gerðu Sovétmenn
innrás í landið og réðu Hafizullah
Amin af dögum.
Tilgangur
Sovétmanna
Ýmislegt er enn á huldu um
aðild Sovétmanna að byltingunni
rétt mun það vafalaust hafa ýtt
undir það að Sovétmenn styddu
við bakið á Taraki og hans fé-
lögum. Mönnum ber svo saman
um að það hafi verið erfið
ákvörðun fyrir Sovétmenn að
senda her inn í landið um ára-
mótin 1979-80, svo mjög sem slík
innrás hlaut að skaða stöðu
þeirra meðal „utanblakkarríkja"
Þriðja heimsins. En höfuðástæð-
an fyrir innrásinni mun þá sú, að
Kremlverjum hefur þótt sem
Hafizullah Amin mundi áreiðan-
lega tapa þeirri borgarastyrjöld
sem hann var kominn í við ís-
lömsk andófsöfl, og þá gæti svo
farið að í Afganistan risi einskon-
ar íslömsk rétttrúnaðarstjórn,
dálítið skyld stjórn ajatollanna í
íran, en með þeim mun þó, að
meðan Komeini leit á Bandaríkin
sem þann stóra Satan sem flæma
þyrfti á brott, þá mundu guð-
lausir Sovétmenn verða Stóri Sat-
an afganskra höfuðklerka. Þetta
skýrir það meðal annars, að þeg-
ar Sovétmenn voru búnir að gera
skjólstæðing sinn Babrak Karmal
að forseta í Kabúl og ráða Hafiz-
ullah Amin af dögum, var mikil
áhersla lögð á það í áróðri sovét-
manna og hinnar nýju stjórnar,
að virða bæri múhameðstrú og
þjóðlegar hefðir - öfugt við það
sem Amin hefði gert.
Tókst ekki
Stjórn Karmals reyndi með
Framhald á bls. 8
Afganskir skæruliðar: innbyrðis
sundrung og skortur á vopnum.
Sovéskir hermenn í Kabúl: ótryggt
ástand eftir að skyggja tekur.
Þrátefli í Afganistan
Fimm árfrá innrásinni. Byltingin sem ekki tókst að afla sér nœgilegs stuðnings.
UMSJÓN: ÁRNI BERGMANN
Fimmtudagur 3. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7