Þjóðviljinn - 03.01.1985, Blaðsíða 8

Flóttamenn á leið til Pakistan: ómældar hörmungar.
Framhald af bls. 7
ýmsum hætti að ná sáttum við ís-
lamska klerka og draga úr andófi
gegn sér með því að milda ýmsar
ráðstafanir og umbreytingar bylt-
ingarársins. En þau hyggindi
komu bersýnilega of seint. And-
staðan var orðin öflug víða um
þjóðfélagið, og þegar Kabúl-
stjórnin var komin á þá stöðu að
vera háð erlendum skriðdrekum,
þá hlaut sjálfstæðisviljinn og
þjóðerniskenndin að svipta hana
obbanum af þeirri velvild sem
hún kynni að vinna sér inn. Þetta
hefur m.a. leitt til þess, að afgan-
ski stjórnarherinn hefur verið lítt
til stórræða fallinn og mikið um
liðhlaup úr honum til skæruherj-
anna. Og Sovétmenn, sem hafa
sjálfsagt vonað, að leiðangur
þeirra með um hundrað þúsund
manna her inn í Afganistan yrði
skammur, hafa lent í langvinnri
og mannskæðri styrjöld sem ekki
sér fyrir endann á.
Fréttaflutningur af stríðinu í
Afganistan hefur hvergi nærri
verið eins stöðugur og ítarlegur
eins og fréttaflutningur af hern-
aði Bandaríkjamanna í Víetnam.
Astæðan er fyrst og fremst sú, að
aðgangur fréttamanna að landinu
hefur verið takmarkaður. Auk
þess hefur um alllangt skeið verið
um einskonar þrátefli að ræða í
stríðinu. Sovéskir hermenn hafa
tryggt Kabúlstjórninni yfirráð
yfir helstu borgum og samgöngu-
leiðum, og þó hefur ástandið víða
verið ótryggt eftir að skyggja
tekur. Sveitirnar eru svo annað-
hvort einskonar einskis manns
land eða þá að þær gjalda skæru-
herjum af ýmsu tagi skatt og
styðja þá.
Upp á síðkastið hafa Sovét-
menn í vaxandi mæli gripið til
hefðbundins ráðs, sem Frakkar
og Bandaríkjamenn beittu áður
gegn skæruhersveitum í Alsír og
Víetnam: að reyna með lofthern-
aði að gera íbúum sveitaþorpa,
sem eru á helstu svæðum skæru-
herja, lífið svo leitt að þeir
neyðist til að leita sér hælis í
stærri borgum. Þá hafa og borist
fregnir af því, að sovésku her-
sveitirnar sem nú berjast í Afgan-
istan séu betur þjálfaðar og noti
öflugri vopn en þær sem börðust
þar framan af. Ekki er samt talið
að hernaðarsigur Sovétmanna sé
í sjónmáli. Á hinn bóginn hefur
það staðið skæruherjunum fyrir
þrifum, að þeir eru ekki hluti
samstilltrar hreyfingar. Meðal
andófsaflanna er mikill innbyrðis
rígur, sem sumpart stafar af mis-
munandi hugmyndum um fram-
tíðarskipan mála í Afganistan
(konungsdæmi, íslamskt lýð-
veldi, margra flokka lýðveldi?)
og sumpart af því að grunnt er á
því góða milli hinna einstöku
þjóða sem Afganistan byggja og
eiga flestar nána ættingja í
grannríkjunum.
Erlend aðstoð
Þá hafa fulltrúar andófsherja í
Afganistan óspart kvartað yfir
því, að þeir fái litla hjálp frá Vest-
urveldum. Sovétmenn láta jafn-
an svo í áróðri sínum sem and-
stæðingar þeirra séu bandittar
sem bandaríska Ieyniþjónustan
geri út. Hitt mun sönnu nær, að
afganskir skæruliðar eru um vopn
mest háðir því hvað þeir geta.
keypt eða rænt af stjórnarhern-
um. Samkvæmt heimildum
bandaríska vikuritsins Time ver
leyniþjónustan CIA um 75 milj-
ónum dollara á ári til þess að'
senda uppreisnarmönnum jarð-
sprengjur, eldvörpur, litlar eld-
flaugar og fleira. En þessi aðstoð
verður að fara eftir krókaleiðum,
og magn vopnanna fer mjög eftir
því hverju Pakistanar þora að
hætta til. Þeirviljaekki eiga þaðá
hættu að Sovétmenn grípi til
meiriháttar refsiaðgerða gegn
þeim yfir landamærin. Þá hafa og
margir leitt getum að því, að með
óformlegu samkomulagi milli
risaveldanna haldi Bandaríkja-
menn að sér höndum í Afganist-
an gegn því að Sovétmenn hagi
sér á svipaðan hátt í Mið-
Ameríku.
Afleiðingar
Afleiðingar stríðsins eru marg-
víslegar. Harðast bitnar það á
óbreyttum borgurum, sem hafa
séð hús sín og akra brennda og
neyðst til að flýja land í stórum
stíl. Stríðið er hluti af stirðri
sambúð risaveldanna og haft
meðal annars til að réttlæta það
vígbúnaðarkapphlaup sem nú er í
fullum gangi. Það hefur að von-
um dregið úr áhrifum Sovét-
manna í Þriðja heiminum og eflt
gegn þeim andstöðu meðal þeirra
vinstrisinna víða um heim, sem
allt frá uppreisn í Ungverjalandi
1956 eða innrás í Tékkóslóvakíu
1968 hafa síst viljað fallast á að
Sovétmenn hefðu „rétt“ til að
setja sjálfa sig með hervaldi í
dómarasæti yfir grannríkjum sín-
um.
ÁB tók saman.
Stríðið í Afganistan
Hvers vegnaersvo lítið
um mótmæli?
Ihaldsmenn mótmæla fyrir utan sovéska sendiráðið í Reykjavík. Ekki var leitað samvinnu við önnur stjórnmálaöfl um
mótmælin, enda varð eftirtekjan í samræmi við það.
Þaö er stundum spurt að
því, hvernig á því stendur,
að hernaður Sovétmanna í
Afganistan hafi ekki vakið
upp jafnmiklar öldur mót-
mæla og til að mynda hern-
aður Bandaríkjamanna í
Víetnam gerði á sínum tíma.
Að sönnu var árásinni mót-
mælt harðlega frá vinstri og
hægri þegar hún hófst (með
nokkrum undantekningum
- einna þekktust þeirra er
Kommúnistaflokkur Frakk-
lands). En þó að Afganista-
nefndir hafi verið stofnaðar
í ýmsum löndum og öðru
hvoru verið efnt til mót-
mælaaðgerða við sovésk
sendiráð þá er það næsta
lítið miðað við það sem á
gekk á árum Víetnamstríð-
isins.
Ástæðurnar eru fleiri en ein.
í fyrsta lagi var Víetnamstríðið
aðgengilegra fréttamönnum og
sjónvarpsmyndatökumönnum -
það var því oftar og stöðugar á
það minnt.
í öðru lagi var Víetnamhreyf-
ingin öflugust í Bandaríkjunum
sjálfum og hún mikið og áhrifa-
ríkt fréttaefni sem slík.
í þriðja lagi var Víetnamstríðið
háð á tímum uppreisnar æsku-
fólks, sem lét óspart til sín taka
um öll möguleg mál, alltaf reiðu-
búin til að halda út á götu. Funda-
og mótmælagleði hefur verið
miklu minni hin síðari ár - og þá
mest takmarkast við friðar-
göngur.
í fjórða lagi koma vinstrisinnar
og hægrisinnar sér ekki saman
um sameiginlegar aðgerðir
hvorki þegar Afganistan er á dag-
skrá né heldur önnur lönd stríðs-
hrjáð. Vegna þess að vinstrið og
hægrið hafa jafn ólánlega og raun
ber vitni verið negld upp við So-
vétríkin og Bandaríkin, að flest
áform um að reyna að koma sér'
niður á sameiginlega afstöðu
eyðileggjast (kannski er ekki
einu sinni reynt að fitja upp á
þeim í alvöru).
f fimmta lagi er rétt að láta hér
flakka áminningu sem Nils Bre-
dsdorff setti nýlega á blað í dan-
ska blaðinu Information þegar
hann fjallaði um gagnrýni þess
fræga höfundar Georges Orwells
á vinstrimenn. Áminningin lýtur
að vandræðalegum hringlanda-
hætti margra evrópskra vinstri-
manna að því er varðar Sovétrík-
in, að því er varðar það hver
fremur syndirnar. Nils Bre-
dsdorff segir:
„Þeir menn hljóta að vera
mjög vanþroskaðir pólitískt, sem
neita því að evrópskir vinstrisinn-
ar þjást enn af einskonar Sovét-
veiki. Ekki í því gamla formi sem
kommúnistar enn halda trúnað
við sumir hverjir. Eða í nýtísku-
legra formi, þar sem menn taka
„gagnrýna samstöðuafstöðu" til
aðstæðna í Austur-Evrópu, held-
ur lengst inni í hinum pólitísku
leynihólfum þar sem við, vinstri-
sinnar, þrátt fyrir allt kjósum
heldur að tala um Nicaragua
fremur en Afganistan og Eritreu,
um ísraelska heimsvaldastefnu
fremur en sýrlenska og lýbíska
eða víetnamska, um dauða-
sveitirnar í E1 Salvador fremur en
rússneskar hríðskotaþyrlur yfir
afgönskum þorpum, um bask-
neska og írska þjóðernissinna
fremur en Charta 77 og sovésku
Helsinkihópana. Auðvitað
gagnrýna ókreddubundnir
vinstrimenn líka það sem nú var
nefnt, en nokkuð svo dræmt og
án þess að fylgja málum eftir“.
Vafalaust hefur Nils Breds-
dorff mikið til síns máls. Og
óþarft að reyna að hugga sig við,
að hægrimenn eigi sér svipaðar
syndir þegar búið er að snúa pf-
angreindum dæmum við. ÁB