Þjóðviljinn - 17.01.1985, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Orkukóngar að völdum
Sjaldan áöur hefur komiö upp annað eins
stórmál og afhjúpun Finnboga Jónssonar verk-
fræðings og fulltrúa alþingis í stjórn Landsvirkj-
unar á umframfjárfestingu uppá miljaröa króna í
virkjunum. Þeir sem fylgst hafa með þróun orku-
mála á íslandi allt frá því stóriöja komst fyrst á
dagskrá hafa oft furðað sig á sinnuleysi alþingis
og stjórnvalda þegar verið er að taka stórar
ákvarðanir um fjárfestingar í virkjunum. Hér í
Þjóðviljanum hefur oftsinnis verið bent á þetta
og ýmsir fulltrúar Alþýðubandalagsins hafa
bent fyrr og síðar á samhengið milli orkuspáa,
erlendrar stóriðju og virkjana í landinu. Þannig
varaði Sigurður Thoroddsen fulltrúi í stjórn
Landsvirkjunar 1965-69 við afleiðingum ál-
samningsins fyrsta, sem m.a. gæti þýtt offjár-
festingu í virkjunum. Það gerðu menn á sama
tíma einsog Magnús Kjartansson og Sigurjón
Rist einnig. Það er rétt við þessi tímamót að
halda nöfnum þessara efasemdarmanna á lofti,
því svo sannarlega höfðu þeir rétt fyrir sér eins-
og nú hefur komið fram.
Afhjúpanir Finnboga, 'sem fram komu í
greinargerð til stjórnarmanna Landsvirkjunar
og síðartil þingflokka á alþingi, sanna svo ekki
verður um villst að Landsvirkjun hefur látið efna
til framkvæmda sem þýða 750 gígawatta um-
framorku sem svarar til yfir 4 miljarða króna
offjárfestingar. Þessi framleiðslasvarartil meira
en helmings orkuþarfar almenningsveitna frá
Landsvirkjun. Einungis vaxtakostnaðurinn af
offjárfestingunni er um hálfur miljarður á ári. Og
þetta þýðir að um 10% af erlendum lánum þjóð-
arinnar hafa verið tekin til að fjármagna þessa
orku sem er einungis umframframleiðsla.
í Þjóðviljagrein í gær, kallar Hörður Berg-
mann ákvörðunarvaldið Orkuvaldið sem ráðið
hafi lögum og lofum á undanförnum árum.
Segja mætti að liðinn áratugur sé áratugur hins
bráðláta orkuveldis í landinu. Þjóðviljinn hefur
áður gert það að umtalsefni að ákvarðanir sem i
bæði eru stefnumarkandi og kosta þjóðarbúið
miljarða króna hlaupa í gegn á alþingi án þess
að valda okkurri teljandi umræðu og umfjöllun.
Þetta orkuhneyksli sýnir okkur fram á ægilegar
veilur í ákvörðunarvaldinu. í fyrsta lagi að ríkis-
valdið hefur ekki nægjanlegt eftirlit með sér-
fræðinga- og orkukóngaveldinu í kringumi
stjórnarformann Landsvirkjunar. Alþingi íslend-
inga hefur einnig brugðist þeirri eftirlitsskyldu
sem almenningur hlýtur að krefjast að hin virðu-
lega stofnun gegni.
Hafa ber í huga að afleiðingar þessarar
stefnumörkunar, að taka miljarða króna í er-
lendum lánum til að reisa orkuver sem enginn
kaupandi er að, eru ekki einungis þær að er-
lendum auðhringum er boðið uppá að um-
gangast íslensk stórnvöld einsog bananalýð-
veldi. Þjóðin blæðir fyrir erlendar lántökur
vegna þessa. Ekki nóg með það, - með því að
framleiða fyrst orku, sem enginn gæti keypt
nema erlendir auðhringar á spottprís, er verið
að gjörbreyta efnahagslífinu í landinu. Smám
saman verða fleiri orkukaupendur æ stærri þátt-
ur í efnahagslífinu - en undirstöðuatvinnuveg-
irnir þarafleiðandi léttvægari að sama skapi.
Þannig mætti segja að framtíð íslensks efna-
hagslífs hafi ekki verið mörkuð af alþingi, sam-
tökum launafólks eða samtökum núverandi
atvinnugreina, heldur af valdamiklum orkuk-
óngum við stjórnvölinn.
-óg
KUPPT 0G SKORIÐ
Jafnari en
aðrir
í sjónvarpsumræðum um fjöl-
miðla og ný útvarpslög á þriðju-
dagskvöld gerðu þær Sigríður
Dúna og Vilborg Harðardóttir
harða hríð að hugmyndum Ragn-
hiidar Helgadóttur um frelsi. Og
eins og búast mátti við var
menntamálaráðherra ekki á þeim
buxum að taka í mál að ræða þau
sérréttindi og mögulega einokun
sem fjársterk samsteypa gæti
sölsað undir sig í fjölmiðlun.
Henni kom slíkt ekki við: öll dýr-
in (þegnarnir) voru jafnrétthá í
fljölmiðlamálum og það gerði
ekkert til þótt sum væru jafnari
en önnur í krafti samtvinnunar
auðvalds og pólitísks valds (Ind-
riði, Davíð Oddsson, Árvakur,
Mogginn og SÍS).
Hjá ráðherra var frelsið í því
fólgið að velja um rás eða bylgju.
Þá finnur hver það sem hann vill.
Basta.
Magn og
valkostir
Þetta hljómar ekki illa. En,
eins og Eiður Guðnason benti á í
umræðuþætti þessum, þá er eng-
inn kominn til með að segja að
hinn frjálsi leikur markaðsa-
flanna með útvarp tryggi þá fjöl-
breytni sem allir telja sig á
höttum eftir. Ef tíu poppstöðvar,
sagði hann, starfa á Reykjavíkur-
svæðinu, og spila sömu 70-80 lög-
in á miili auglýsinga, þá get ég
ekki sagt að valfrelsi mitt sem
hlustanda hafi aukist.
Magn er ekki fjölbreytni. Eins
og reyndar hver og einn veit sem
hefur haft nasasjón af fjölda-
framleiðslu á kábojmyndum,
Dallas-þáttum og poppmúsík.
Okkar hlutur
Það var líka í sjónvarpsumræð-
unni komið inn á eitt af því sem
mestu varðar á tíma mikilla
breytinga á möguleikum fjöl-
miðlunar. Hvað verður um ís-
lenska dagskrárgerð fyrir útvarp
og sjónvarp, um íslenska menn-
ingarviðleitni í þessum fjölmiðl-
um? Meira að segja í Reykjavík-
urbréfi Morgunblaðsins var rætt
um það á dögunum, að mesti
vandi sjálfstæðrar íslenskrar til-
veru væri sú holskefla engilsax-
neskra fjölmiðlaáhrifa sem nú
riði yfir landið. Og spurt er: ætla
menn að bregðast með einhverj-
um hætti við þeim háska? Gefa
ný útvarpslög einhverja raun-
hæfa möguleika til þess? Eða ætla
menn bara að loka augunum,
brosa og biðja guð að hjálpa sér?
Spyr sá sem ekki veit. Að
minnsta kosti var ekki mikið á
tilsvörum Ragnhildar Helgadótt-
ur um þessi mál að græða. Hún
ætlaði að reyna að fá eitthvert fé í
kvikmyndasjóð ef vel viðraði hjá
Albert. Það varallt ogsumt. Hún
sagði sem svo, að það væri ekkert
ljótt að láta menn græða á auglýs-
ingaútvarpi og -sjónvarpi - þeir
mundu barasta nota peningana til
að efla íslenska menningu, ráða
íslenska listamenn til verka, á
kvikmyndamönnum verkefni og
þar fram eftir götum.
Fáránlegt
Ég geri ráð fyrir því að það hafi
verið hlegið kuldalega um land
allt þegar þessi sæla mynd var
upp dregin. Því allir vita ofurvel
að menn eins og Ragnar í Smára,
sem notaði smjörlikisgróða til að
efla list og menningu, eru
fullkomin undantekning í þessu
þjóðfélagi, einskonar „happ í
mannlegu félagi“.
Það varð líka fljótlega ljóst, að
Ragnhildur Helgadóttir hafði
næsta litla trú á þessari kenningu
sinni. Enda er líkindareikningur í
þessu dæmi næsta einfaldur.
Ríkisútvarpið Sjónvarp hefur
bæði afnotagjöld og miklar
auglýsingatekjur og samt er það
eins og menn vita svo blankt, að
það treystir sér ekki nema ör-
sjaldan til að taka upp svosem
einn lítinn íslenskan leikþátt,
hvað þá meir. Ekki nema von að
fáum detti það í alvöru í hug að
efnilegir kabalkóngar og popp-
útvarpsjarlar úr einkageiranum
muni hafa ráð eða vilja til að taka
einvher siík verkefni að sér.
Huggunin
eina
Nei, ráðherrann hafði bersýni-
lega ekki mikla trúa á blessun
hins nýja frelsis fyrir íslenska
menningu. Hún fann þó eina
smugu gleðilega, eina huggun
harmi gegn fyrir íslenskt lista-
fólk.
Það gat fengið vinnu við að búa
til auglýsingar. Og vitið þið
bara?, sagði Ragnhildur, það er
hægt að gera auglýsingar svo úr
garði að þær séu eiginlega lista-
verk. Eitthvað á þá leið mæltist
henni.
Einsog þar segir: gjafir eru yð-
ur gefnar.
Fagra nýja
veröld
Við stöndum við anddyri
Fögru nýju veraldar, sem þegar
er farin að taka á sig form í hinum
listrænu lúxusdraumum bflasala
og happdrætta. í þeim heimi
munu dansarar og leikarar, tón-
skáld, filmarar og skáld eiga sæla
sambúð við alfrjálsa landsmenn
um skúripúlverballettinn, kar-
amellukómedíuna, gosóperuna,
bílaævintýrið, brunatrygginga-
harmleikinn og ofan úr skýjum
berst mildur og upphafinn kór-
söngur um stefið: Komdu með til
Ibiza.
Liðið verður allt komið í mikla
og góða þjálfum þegar svo kemur
að því, sem mestu skiptir: að
spólunum góðu sem Davíð og
borgarstjórnaríhaldið mun panta
hjá sínum frjálsa og óháða fjöl-
miðlarisa fyrir næstu kosningar
og dreifa um kerfi hins sama. Og
spólunni mun nafn gefið og hún
mun heita Borgin mín, mín. Og
eins og skáldið sagði: Þá rennur
upp gullöld og gleðitíð....
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaöamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, Jóna Pálsdóttir, Lúðvík Geirsson,
Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason, ólafur Gíslason, Sigurdór
Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljó8myndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útllt og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- ofl prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
FramkvBfndestjóri: Guörún Guömundsdóttir.
Skrtfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Augtýsingastjófl: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýsingsr: Anna Guðjónsdóttir, Margrét Guómundsdóttir.
Afgrei&siustjóri: ÐaJdur Jónasson.
Afgrsi&sis: Ðára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Sknsvsrsla: Ásdís Kristinsdóttir, Slgriöur Kristjánsdóttir.
Húsmss&ur: Bergljót Guðjónsdóttir, Óiöf Húnfjörð.
Innhskntumsnn: Brynjóifur VilhjáJmsson, Óiafur Bjömsson.
Utkeyrsla, afgrel&sla, auglýalngar, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, síml 81333.
Umbrot og setnlng: Prsntsml&ja Þjóövlljans hf.
Prsntun: Blaöaprent hf.
Varö í Isusssðki: 30 kr.
8unnudagsvsr6: 35 kr.
Askrfftarvsrö á mánuöi: 300 kr.
' 4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUfNN Miðvikudagur 16. janúar 1985