Vísbending - 19.12.1995, Side 12

málum, sem þrengja svigrúmið. Allt þetta hafa
virku nútímaborgararnir í samfélaginu erft að
ósekju frá forystu liðins tíma.
Hins vegar verður ekki undan því vikist að
horfast í augu við þessi vandamál og taka á
þeim, samhliða því sem þess er freistað að búa
í haginn fyrir næstu kynslóðir. Þess vegna er
síðari setningunni bætt í yfirskrift þessarar
greinar um þá framtíð, sem við kunnum að
eiga völ á.
En hver er þörfm á því að afrakstur þess,
sem nú er gert, verði meiri en afrakstur þess,
sem gert hefur verið undangengna áratugi?
Þar er stórt spurt og við þvf fást ekki einhlít
svör.
Fyrst er þó fyrir, að hráskinnaleik hinna
virku áhrifaafla í samfélaginu verður að linna.
Oftar en ekki hefur átökum í þeim leik lyktað
með því að lagðar hafa verið á miklar álögur á
fjárvana ríkissjóð. Allir láta þó eins og enginn
þurfi að greiða þær skuldir og skuldasöfnun
heldur áfram. Jafnvel þegar aðilum vinnu-
markaðar tókst loks árið 1990 að gera viti
borna kjarasamninga, og í hverjum samn-
ingum síðan, var það ekki hægt án þess að
bæta hverju sinni milljarðapinklum á gömlu
Brúnku, - ríkissjóð.
Hver er besti undirbúningurinn?
Þjóðmálaumræðan þarf að vakna til lífsins í
sameiginlegri leit að framtíðarsýn fyrir sam-
félagsið innan þeirra þröngu ramma, sem
aðstæður setja. Slík sýn verður ekki mótuð
nema undir virkri og framsýnni forystu. Þá
forystu ætti stjómmálastarfsemin í landinu að
veita með þátttöku fjölmiðla. Forystan þarf að
ná að veita hinum mikla krafti áhrifaafla sam-
félagsins í sameiginlega farvegi í stað sífelldra
átaka þeirra um skammtímahagsmuni.
Snjöllustu mönnum, sem samfélagið á til,
þarf að beita til að endurskipuleggja mis-
heppnuð samfélagskerfi. Þröngsýnir hags-
munagæslumenn eru ekki manna líklegastir til
að finna viðunandi langtímalausnir.
Loks skal það nefnt að atvinnulífið verður
að hafa allt það rými til vaxtar sem hægt er að
veita því. Þar liggur eina vonin um að takast
megi að búa til starfsvettvang hérlendis fyrir
þann stóra hóp gagnmenntaðs ungs fólks, sem
nú finnur sér lífsbjörg erlendis, af þvf að hér-
lendis er hún ekki til. Þessu fólki verður
atvinnulífið að skapa starfsvettvang, annars
hverfur það af landi brott á næstu árum og það
er dapurleg framtíðarsýn.
En hvers konar atvinnulíf getur skapað
þennan starfsvettvang? Af sjálfu sér leiðir, að
þeir atvinnuvegir, sem nú framfleyta lands-
mönnum nú, verða burðarásar þeirrar þróunar,
sem þarf að verða. í flestum þeim greinum eru
möguleikar til vaxtar, sem verður að nýta.
En menn verða líka að brjóta af sér viðjar
hefðarinnar í viðhorfi til atvinnugreina og
mikilvægis þeirra. Þessi hefð speglast skýrt í
fréttaflutningi hinnar ágætu Rásar 1 Ríkisút-
varpsins. Þar er hvern virkan dag allan
veturinn sérstakur fréttaþáttur, þar sem frétta-
menn eltast við og tíunda afla einstakra skipa
þessa eða hina vikuna, allt niður í fáein tonn á
skip. Með sama hætti er tíundað upp á krónu
hvaða verð sé greitt fyrir ýsuna og þorskinn
upp úr sjó á fiskmörkuðum. Enn stendur
fjölmiðlafólk fyrir beinurn litsendingum ef
togari kemur með 80 eða 100 milljóna króna
afla úr Smugunni. Hins vegar þurfti 150
milljóna króna sölusamning hjá Marel hf. í
Noregi, til að það yrði fréttaefni í fjölmiðlum,
og farmar alls konar iðnaðarvara og fullunn-
inna matvara fyrir tugi og hundruð milljóna
fara reglulega úr landi án þess að það þyki
fréttnæmt.
Þessa hefð þarf að brjóta. Menn þurfa
almennt að gera sér glögga grein fyrir, að
fiskur upp úr sjó eða dilkur af fjalli eru ein-
ungis liðir í mikiu ferli verðmætamyndunar.
Verðmæti fisksins úr sjónum ræðst af nýtingu
hans í vinnslu, sem iðulega er hönnuð á verk-
fræðistofu eða í hugbúnaðarfyrirtæki og ekki
síst í högun (e:logistics) við að móta vöruna
og finna henni markað og haganlega flutn-
inga. Verðmætin verða því ekki síst til í starfi
markaðsfólks. Ollu þessu þarf að sinna og
veita athygli, því að það er ekki síst á þessum
sviðum, sem eru svo fjarri aflanum úr sjó, sem
mest verðmætaaukning getur orðið. Þá er til
fjöldi markverðra atvinnugreina í landinu sem
tengist sjávarfangi lítt eða ekki.
Þar á ofan þarf að brjóta hefðirnar með því
að fjarlægja varnarmúrana utan um hinar
hefðbundnu greinar. Það þarf ekki sfður að
veita fé til annarra greina með ltfsvon. Hug-
búnaðariðnaðurinn í landinu er dæmi um
atvinnugrein, sem hefur náð að þróast með
ólíkindum hratt, þótt hann hafi átt erfitt upp-
dráttar í heirni þar sem veðfíknin ræður
ríkjum.
Eyðum peningum rétt
Við eigum með markvissum og áræðnum
hætti að veita áhættufé í nýjar greinar að vel
fgrunduðu máli. Við eigum ekki að veita
styrki nema til rannsókna og þróunar.
Ahættuféð á að vera hlutdeildarframlög og
skila sér margfalt í því sem tekst og greiða
tapið af því sem óhjákvæmilega mistekst. Við
eigum að veðja á hugbúnaðar-, kvikntynda-
gerðar- og tónlistarfólk. Upplýsinga- og af-
þreyingarmarkaðir heimsins eru miklu stærri
fiskimið en öll íslandsmið og þar þurfum við
að vera með allar klær úti. Markaðssetning í
þessum efnum er fag ekki síður en fiskveiðar,
og við eigum á þessum sviðum gott listafólk,
vandaða handverksmenn og snjalla hugbúnað-
armenn, rétt eins og við eigum góða sjómenn.
Ein Björk er á við marga úthafstogara, ef hún
sæi sér hag í að gera héðan út, og við getum
gert út á þennan markað þótt fleyin séu
smærri. Það getur samt borgað sig.
Til hliðar við þessar nútíma atvinnugreinar,
sem aðrir þekkja betur en sá sem þetta skrifar,
eigum við að byggja upp stóriðju í landinu
með þeim orkulindum sem við höfum, - en
það á einungis að vera aukageta með öllu
öðru, sem við eigum að geta tekið okkur fyrir
hendur og selt heiminum. Þar ætti ekkert að
hefta okkur nema skortur á aga, hugmynda-
flugi og atorku.
)SBi
eJÍf.9io b
8 280 U
bíkV204 523 '
,::\.961 1.212 .1-4
i.6M 2.8!

i ’t
372 409
fToO 5.(1? 2.728 3.312
^ ,ö.594 31-B99 16.888 18.969
1.059 1 802
3.754 5.0“
. 4.753 5.'
| 376 2.
* *
^124 18!
978 1.334 1 922
Ad 20
485
SO.O-
4.34b
f 44
68«. 034 901
55 1154 967
1M92 1 -425 1.430
385 1 898 1 014
1
54..
410
73u 1-
738 BOo
9.015 13 265
437 17.879 19.020
-33 386 200
05 5.198 6.*o:
% 1.037 99€
4 1.692 4,6
>2 ^6
295
✓
Island í tölum
Hagtölur mánaðarins hafa að geyma ítarlegar tölfræðiupplýsingar
um íslenska hagkerfið. Reglulega birtast upplýsingar um m.a.:
• Peningamál • Framleiðslu
• Greiðslujöfnuð • Fjárfestingu
• Ríkisfjármál • Atvinnutekjur
• Utanríkisviðskipti
Einnig eru birtar yfirlitsgreinar um efnahagsmálin í Hagtölum
mánaðarins.
Túlkið tölurnar sjálf. Pantið áskrift að Hagtölum mánaðarins.
Áskriftarsíminn er 569 9600.

SEÐLABANKI
ÍSLANDS
KALKOFNSVEGI1,150 REYKJAVÍK, SÍMI 569 9600
12
VÍSBENDING