Vísbending - 19.12.1995, Page 19

Með kjöri Ronalds Reagans í forsetaembættið færðust stjórnmál í Bandaríkjunum til hægri.
mörgum demókrötum hafí í raun ekki verið
stætt á öðru en að greiða þeim atkvæði sitt.
Það frumvarp sem mestum deilum olli
voru fyrirhugaðar breytingar repúblikana á
velferðarkerfinu. Frumvarpið þótti róttækt og
olli nokkurri ólgu á meðal repúblikana sjálfra.
Einkum þótti hinum íhaldssama armi flokks-
ins tillögur Gingrich um að fella niður styrki
til ungra, einstæðra mæðra líklegar til að
fjölga fóstureyðingum en fóstureyðingar eru
eitt þeirra mála sem skipa fólki í lylkingar í
bandarískum stjórnmálum. Að lokum var
frumvarpið þó samþykkt og varð grunnurinn
að margháttuðum breytingum á velferðar-
kerfinu sem ætlað er að ntinnka urnsvif og
kostnað ríkisins og renna stoðum undir ábyrgð
einstaklingsins á eigin tilveru.
Annað mikilvægt frumvarp voru tillögur
um að draga úr heildarskattheimtu ríkisins um
187 milljarða bandaríkjadala. Þegar hér var
komið sögu voru margir þingmenn repúblik-
ana farnir að þreytast á flokksaga þeim sem
forsprakkar flokksins kröfðust í tengslum við
samninginn. Eftir talsverðan barning var
frumvarpið þó samþykkt í báðum deildum
þingsins. Með því töldu repúblikanar sig hafa
uppfyllt samning sinn við bandarísku þjóðina.
Að þessu loknu tóku þingmenn ilokksins
til við að skera niður hallann í fjármálum
alríkisstjórnarinnar og komu í gegn tillögum
um 77 milljarða dala sparnað þrátt fyrir vantrú
flestra á að slíkt væri gerlegt. Hinn 5. apríl
síðastliðinn lýsti Gingrich yfir því, að
samningur repúblikana við þjóðina væri upp-
fylltur þótt flokkurinn hefði einungis verið
níutíu og einn dag við völd á Bandaríkjaþingi.
Það verður að teljast aðdáunarvert að
repúblikönum skuli hafa tekist að koma til-
lögum sínum f gegn á jafn skömntum tíma og
raun ber vitni. Hins vegar ber að geta þess, að
„Samningurinn" getur vart talist í höfn þó að
innihald hans hafi á einn eða annan hátt verið
fest í lög. Það er eitt að santþykkja aðgerðir en
annað að koma þeirn í framkvæmd, eins og
Gingrich og flokksmenn hans hafa þegar
fengið að reyna. Til að mynda sagði Robert
Packwood, áhrifamikill öldungadeildarþing-
maður Repúblikanaflokksins, skilið við
Gingrich og fylgismenn hans í skattamálum.
Packwood, sem er fulltrúi Oregonfylkis og
formaður fjárhagsnefndar öldungadeildarinn-
ar, sagði áform Gingrich og áhangenda hans í
fulltrúadeildinni um skattalækkanir óraunhæf í
ljósi þess, að ekki hefði tekist að benda á
leiðir til að minnka ríkisútgjöld til að mæta
lækkunum.
Þessu til viðbótar varð fljótlega vart
ágreinings innan ílokksins um ýmsar tilraunir
til að útfæra þau frumvörp sem samþykkt voru
á fyrstu hundrað dögum þingsins, meðal ann-
ars í velferðar- og ríkisfjármálum. Tillögur
Gingrich unt liðlega 187 milljarða dala skatta-
lækkun voru samþykktar 9. aprfl en lóku ntik-
ilvægum breytingum í meðförum öldunga-
deildarinnar. Gingrich varð fyrir öðru áfalli í
júní þegar Clinton Bandarflcjaforseti beitti
neitunarvaldi sínu í þinginu í fyrsta sinn, til að
koma í veg fyrir að tillögur repúblikana um
rúmlega 16 milljarða dala niðurskurð í ríkisút-
gjöldum næðu fram að ganga. Gingrich gagn-
rýndi forsetann harðlega fyrir ákvörðun sina,
sem mörgurn þólti upphaftð að harðnandi
átökum repúblikana og Bandaríkjaforseta í
þinginu. Þau átök urðu að styrjöld í nóvember
síðastliðnum, er starfsemi alríkisstjórnarinnar
stöðvaðist um skeið á mörgum sviðunr.
Astæðan voru deilur repúblikana og forseta
um leiðir til að rétta við fjárlög alrfkisins.
Reyndar hefur alríkisstjórnin misst greiðslu-
heimildir sínar fjórum sinnum á síðustu
fjórtán árum en deilan í nóvember þótti þeirra
hörðust, því talið var líklegt að hún stæði í allt
að þrjá mánuði vegna stífni repúblikana, er
höfðu „Samninginn" að verja. Þó fór svo að
samningar tókust fremur skjótt um málamiðl-
un. Þótti sú niðurstaða verða repúblikönum til
nokkurrar minnkunar því með henni rann
mikilvægur þáttur „Samningsins" - tafarlaus
lækkun fjárlagahallans og skatta - út í
sandinn. Að auki hefur almenningur í Banda-
rfkjunum einnig snúist gegn áformum
repúblikana um niðurskurð í ríkisútgjöldum
og öflugum hagsntunahópum tekist að koma í
veg fyrir spamað á ýmsum sviðum hins opin-
bera.
Fer Gingrich í Hvíta húsið?
Hvað sem líður baráttu Clintons og flokkanna
tveggja í Bandaríkjunum um hylli kjósenda, er
ljóst að Newt Gingrich er sá stjórnmálamaður
sem hefur hagnast mest á þeirri baráttu.
Embætti hans sem forseti fulltrúadeildarinnar,
róttækar hugmyndir og stöðug athygli fjöl-
miðla hafa gerl hann að tíðum gesti á banda-
rískum heimilum.
Svo mjög hefur kveðið að Gingrich síðustu
misserin að mörgum stjórnmálaskýrendum
þykir hann koma til greina sem forsetaefni
Repúblikanaflokksins í kosningunum á næsta
ári, í kosningunum árið 2000 eða í síðasta lagi
árið 2004. Sá orðrómur hefur lengi verið á
kreiki að Gingrich hafi fullan hug á því að
taka við búi í Hvítakoti.
Yfirleitt er Bob Dole talinn sá sem sendur
verði fram gegn Clinton næsta haust. Hins
vegar þykir það draga úr sigurlíkum hans
hversu gamall hann er, 72 ára að aldri. Nái
Dole kjöri og sverji embættiseiðinn í janúar
1997, verður hann elsti forseti í sögu
Bandaríkjanna sem það gerir. Gingrich er hins
vegar aðeins 51 árs og kann því að höfða til
stærri kjósendahóps fyrir utan að eiga meira
eftir af starfsævi sinni. Þótt Gingrich sé meira
í sviðsljósinu en nokkur annar bandarískur
stjórnmálamaður, að Bill Clinton undanskild-
um, sýna kannanir að hugur almennings til
þingforsetans er blendinn. Tveir af hverjum
þremur kjósendum segjast ósáttir við þær
aðferðir sem hann beitir til að konta málum
sínum í gegn og ljóst er að ntun fleiri
repúblikanar vilja að Dole verði frambjóðandi
VÍSBENDING
19