Alþýðublaðið - 30.11.1976, Blaðsíða 4

4 VETTVANGUR
Þriðjudagur 30. nóvember 1976

Mannflutningarnir á Guadeloupe kos
-Guðmundur Sigvaldason jarðfræðingur segir frá för sinni
Svo sem Alþýðublaðið
skýrði frá i byrjun nóv-
ember, var Guðmundur
Sigvaldason jarð-
fræðingur valinn i
alþjóðlega nefnd
visindamanna, sem
gerði úttekt á ástandi
eldfjallsins La Soufriere
á eynni Guadeloupe i
Vestur-Indíum.
Guadeloupe hefur verið
talsvert i heims-
fréttunum siðustu
mánuði, þar sem búist
var við því að þar kynni
að brjótast út mikið
eldgos eða jafnvel að
eldfjallið La Soufriere
myndi springa með
ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum fyrir ná-
búendur fjallsins. Ibúar
borgarinnar Basse
Terre og margir fleiri
voru fluttir til á eynni i
öryggisskyni og voru
visindamenn og stjórn-
málamenn ekki á eitt
sáttir varðandi þá
ákvörðun og varðandi
mat á ástandinu á eynni
yfirleitt. Guadeioupe er
hérað i Frakklandi og
heyrir þvi beint undir
stjórnina i Paris. Frönsk
stjórnvöld ákváðu að
skipa nefnd visinda-
manna frá mörgum
löndum til þess að fara
til Guadeloupe og kanna
þar aðstæður. 1
nefndinni voru 2 ítalir, 1
Japani, 2 Bandarikja-
menn og Guðmundur
Sigvaldason. Formaður
nefndarinnar var
bandariski visindamað-
urinn Frank Press.
Alþýðublaðið bað
Guðmund Sigvaldason
að segja frá starfi
nefndarinnar og frá
ástandinu á
Guadeloupe, en skipan
hans i nefndina er
tvimælalaust mikil
viðurkenning á starfi
islenzkra visindamanna
hvað við kemur eld-
fjallarannsóknum.
Martinique-slysið ofar-
lega i huga.
— Ef við fórum aftur til nóvem-
bermánaðar 1975, þá gerist þaö á
Guadeloupe, að tiðni jarðskjálfta
eykst þar skyndilega og voru upp-
tök þeirra rakin til eldf jallsins La
Soufriere. Jarðskjálftarnir jukust
enn á fyrstu mánuðum þessa árs
og þann 8. júli verður sprenging i
fjallinu og sprunga myndast.
Eftir að þetta gerðist, voru rann-
sóknir á staðnum auknar mjög og
voru vlsindamenn frá Frakklandi
sendir þangað. Þótti þaö nauð-
synlegt af öryggisástæðum að
kanna betur hvað um væri að
vera í eldfjallinu og meta líkur á
þvi að eitthvað enn meira kynni
aö gerast, enda má nefna að undir
rótum fjallsins er aösetur land-
stjórnarinnar, Basse Terre, þar
sem búa nær 40 þúsund manns.
Nú, frönsku vísindamennirnir
sem komu til Guadeloupe mátu
ástandiö i eldfjallinu ekki hættu-
legt. Skömmu síöar varð þó önnur
sprenging i La Soufriere og varð
þá til dæmis dimmt I Basse Terre
um miðjan dag af völdum gosefna
sem upp komu i sprengingunni.
Visindamenn sem skoðuðu þessi
gosefni, töldu sig finna i þeim
bæði glerefni og brot úr berglög-
um af miklu dýpi, en slikt bendir
ótvirætt til þess að hraunkvika sé
að brjóta sér leiö upp á yfirborð
jarðar. Vitað er um 16 gos i
Vestur-Indium, þar af 4 sem
fylgdi eldský likt og varð 30 þús-
und manns að bana á eynni
Martinique árið 1902. Þegar öll
þessi atriði voru höfð til hlið-
sjónar, var sú ákvöröun tekin af
landstjórninni á Guadeloupe, að
flytja 70 þúsund manns burt af
stóru svæði I nánd eldfjallsins.
Þvi eins og landstjórinn sagði:
,,Ef hætta er á þvi aö einn maöur
geti farizt I náttúruhamförum,
sem kunna að dynja yfir, þá er
strax komin ástæða til þess að
flytja alla á burt.”
Frönsku visindamennirnir sem
staddir voru á Guadloupe, voru
að visu alls ekki sammála um
það, hversu alvarlegt ástandið
væri á þeim tima þegar ákvöröun
um brottflutning var tekin. Sumir
þeirra mátu ástandið það hættu-
legt, að ástæða væri til slikra að-
gerða, en hópur sem fylgdi
franska jarðfræðingnum Tazief
að málum, taldi of mikiö gert úr
hættunni.
,,Kröflu-hver” á tindi La
Soufriere
En visindamennirnir héldu
áfram rannsóknum sinum og
þann 30. ágúst fór hópur þeirra
alveg upp á tind eldfjallsins og
skoðuðu þeir m.a. gjána sem
myndaðist 8. júli. Leir, sem kom-
iöhafði upp úr sprungunni þakti
svæöið i kring um hana. Siðan
gerist það, að einmitt þegar vis-
indamennirnir eru staddir á
fjallstindinum, að þá byrja að
finnast jarðskjálftakippir og litlu
siðar veröur leirkenndi jarðveg-
urinn að drullusvaði sem þeir
sökkva i. Allt i kring um þá fór
svo aö rigna gosefnum og grjóti
úr sprungunni og flugu þar meðal
annars „molar” sem voru allt að
1 metra i þvermál.
1 öllum þessum ósköpum slös-
uðust allir visindamennirnir eitt-
hvað, en enginn fórst. En þetta
atvik hafði mikil áhrif, bæði á
visindamennina og embættis-
menni á eynni, og i Frakklandi,
og hefur vafalaust oröiö til þess
að styrkja marga þeirra enn meir
I þeirri trú, að hætta væri á stóru
eldgosi úr fjallinu.
Stofnun sú er jarðfræðingurinn
Tazief vann við Paris lýsti hins
vegar i verki vanþóknun sinni á
þeirri skoðun hans, að geít væri
of mikið úr goshættu á
Guadeloupe og rak hann úr starfi.
Tazief fékk hins vegar strax
vinnu á annarri stofnun I Paris.
En það sem gerðist þarna upp á
tindi La Soufriere, var hliðstætt
þvi sem gerðist við Kröflu 12.
október siöastliðinn. Þaö
myndaöist þarna leirhver, en
gosið úr honum var hins vegar
mun kröftugra en i leirhvernum
við Kröflu.
Nefndin skipuð.
Frakkar eiga mikinn heiður
skilinn fyrir það, að þeir skipa oft
alþjóðlegar nefndir i öllum vis-
indagreinum, þegar upp koma
einhver vandamál hjá þeim. Þar
gefa þeir visindamönnum
annarra landa kost á þvi að koma
með gagnrýni og gefa leiðbein-
ingar. Þetta tel ég mjög opna og
heiðarlega aðferð. Hinsvegar er
einsdæmi að alþjóðanefnd sé
skipuðvegna eldf jallarannsókna.
Þessi nefnd var skipuð fyrst og
fremst til þess að fá fram um-
sagnirannarra visindamanna um
goshættu og ástand á Guadeloupe
og gagnrýni á starf það sem
franskir visindamenn höfðu innt
af hendi.
Ég fór ásamt Itölunum tveimur
til eyjarinnar og við byrjuðum á
þvi að kanna öll gögn sem fyrir
lágu á staðnum. Sum þeirra voru
ófullkomin, en af þeim gátum við
þó ráðið þegar i stað, að i gos-
efnunum úr La Soufriere var
ekkert gler að finna og raunar
fundum við ekkert i þeim sem
benti til yfirvofandi goss. Þaö var
aðeinseittsem benti til goshættu:
eina viku i júli breyttist efnasam-
setning gastegunda úr eldfjallinu,
sem þýðir vaxandi hættu á gosi.
Þetta mátu frönsku visindamenn-
irnir hinsvegar hættulaust.
Þannig má sjá, aö i raun og veru
gerðu báðir skoðanahópar
frönsku visindamannanna villur i
starfi sinu. Annars vegar var gef-
in Ut tilkynning um hættuástand
dregin af röngum forsendum
(glerefni i gosefnum voru ekki
finnanleg) og hins vegar var eina
merkið um yfirvofandi gos talið
hættulaust!
Alþjóðanefndin taldi i áliti sinu
að leiðbeiningarnar sem fröns,ku
visindamennirnir gáfu landstjórn
inni á Guadeloupe hafi veriö
byggðar á mjög veikum for-
sendum. Nefndin tók hins vegar
ekki afstöðu til fólksflutninganna
á eynni, enda er sú ákvörðun tek-
in af embættismönnum en ekki
visindamönnum. Þess má geta að
flutningar þessara 70 þúsunda
manna kostuðu um 100 milljónir
dollara, 19 milljarða ísl. kr., og
er það reiknað með kostnaði við
uppihald fólksins, byggingu „við-
lagasjóðshúsa”, og vegna eyði-
leggingar uppskeru. Auk þessa
alls, lagðist svo ferðamanna-
straumurinn til eyjarinnar alger-
lega niður i sumar, en „túr-
isminn” hefur verið eyjar-
skeggjum drjúg tekjulind. Er þar
fyrst og fremst um að kenna
óvarlegum upplýsingum sem
gefnar voru fjölmiðlum um
ástandið á eynni. Til dæmis klif-
uðu fréttastofur stöðugt á þvi i
sumar að von bæri á sprengingu i
fjallinu, sem hefði I för með sér
fólgiö afl á borð við margar
kjarnorkusprengingjur. Þessar
upplýsingar voru aldrei i sam-
ræmi við staðreyndir, en voru
túlkun fréttamanna á oröum vis-
indamanns, þar sem hann var aö
skýra út afl sprengingarinnar á
Martinique 1902 og notaöi kjarn-
orkusprengju til samanburðar.
Efla þarf rannsóknir á
eynni.
Nefndin benti á að ákveðnar
villur hafi verið gerðar varðandi
visindalegar rannsóknir á
Guadeloupe. Hún lagði þvi til, að
rannsóknir allar yrðu stórauknar
á eynni og gerð yrði um þær lang-
timaáætlun. Yrði áætlun þessi
byggð á kerfisbundnum athugun-
um á svæðinu, svo sem þvi að
fylgjast með jarðskjálftum og