Vísir - 29.03.1973, Blaðsíða 6

6
Visir. Fimmtudagur 29. marz 1973.
vísir
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (7 línur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 18.00 eintakiö.
Blaöaprent hf.
Einstakur óheillatimi
Þetta hefur verið einstakur óheillatimi siðari
hluta vetrar, allt frá áramótum. Ekki eru það þó
veðurguðirnir, sem hafa leikið okkur grátt að
þessu sinni. Veturinn hefur raunar verið mildari
en flestir undanfarnir vetur. Það eru hins vegar
örlaganornirnar, sem hafa haft okkur að leik-
soppi.
Mannskaðar hafa verið óvenju miklir, það sem
af er þessu ári. Slysin hafa orðið á sjó, i landi og i
lofti. Hvert fiskiskipið á fætur öðru hefur farizt og
stundum hefur ekki orðið mannbjörg. Hið hörmu-
lega flugslys i vikunni er enn einn kaflinn i bess-
ari harmsögu.
Margir mætir menn, sumir i blóma lifsins, hafa
horfið sjónum i þessari örlagahrið. Einkum hefur
sjómannastéttin beðið afhroð. Ekkjur og stórir
barnahópar standa eftir. Manntjónið er hlutfalls-
lega meira en hjá sumum þeim þjóðum, sem
staðið hafa i styrjöldum.
Þegar 20 menn farast hér á landi, er það jafn-
mikið áfall fyrir þjóðfélagið og þegar 20 þúsund
Bandarikjamenn eða Sovétmenn falla eða þegar
sex þúsund Bengalir falla. í ljósi þessa má segja,
að örlögin hafi háð stórstyrjöld við íslendinga,
það sem af er árinu.
Hitt skiptir minna máli, en er samt alvarlegt,
hve mikið tjón hefur á þessum tima orðið á efnis-
legum verðmætum. Skip og flugvélar fyrir
tugmilljónir króna hafa farið i súginn eða stór-
skemmzt. Slikt tjón er mikið áfall fyrir þjóð, sem
heyr harða lifsbaráttu á mörkum hins byggilega
heims.
Eldgosið i Vestmannaeyjum hefur valdið
mesta efnalega tjóninu. Er þó engan veg-
inn séð fyrir endann á þeim ósköpum. En þegar
er þar orðinn skaði, sem kosta mun marga mill-
jarða króna að ráða bót á. Við þau gjöld munum
við þurfa lengi að búa.
örlögin hafa verið okkur óblið þessa fyrstu þrjá
mánuði ársins. Við leggjumst samt ekki i sekk og
ösku, heldur stefnum ótrauð áfram i von um
heillavænlegri tima. Við höfum goldið afhroð en
erum samt bjartsýn á, að örlögin verði okkur
hliðholl i náinni framtið.
Ólukkufugl
Rikisstjórn okkar er ekki illgjörn. Hún er alls
ekki að reyna að koma þjóðarbúskapnum á kald-
an klaka. Hún reynir eins og aðrar rikisstjórnir
að gera sitt bezta. Hana vantar ekki viljann, en
hana vantar getuna.
Ólánið hefur elt þessa rikisstjórn frá upphafi.
Flest mál hafa klúðrazt fyrir henni. Hvað eftir
annað hefur hún rambað á rangar aðgerðir á
röngum timum. Afleiðingarnar eru öllum sýni-
legar. I þjóðarskútunni hriktir meira en verið
hefur áratugum saman. Og sundrungin i rikis-
stjórninni er meiri en nokkru sinni hefur þekkzt,
siðan Islendingar tóku stjórn eigin mála i sinar
hendur.
Rikisstjórnin er gegn vilja sinum orðin að
ólukkufugli. Ráðherrarnir tala i norður og suður
og framkvæma i austur og vestur. Þeir eru orðnir
svo rúnir trausti, að þeir fá ekki hamið upphaf-
lega stuðningsmenn sina á alþingi.
Þessi íslands óhamingja fær þó ekki bugað
bjartsýni þjóðarinnar og trú hennar á betri daga
fyrr en siðar.

Idi Amin.forseti Uganda.gæti allt eins reynt aö þurrausa úthöfin, eins og að reyna aö stööva gagnrýni
fjölmiðlanna, sem einræðisherrar hafa allir freistazt til aö reyna.
VONLAUST VERK
Alltaf er það sama
gamla sagan. Eitt það
fyrsta, sem einræðis-
herrar taka sér fyrir
hendur, þegar þeir
komast til valda, er að
beygja undir sig fjöl-
miðlana — Þeir þola
ekki gagnrýni, og
einkanlega ekki gagn-
rýni, sem fær hljóm-
grunn hjá þegnum
þeirra. I þeirra augum
eru gagnrýnandi blaða-
menn skemmdarverka-
menn, rétt eins og aðrir,
sem setja sig upp á móti
hinum stóru samfélags-
umbótum, er einræðis-
herrarnir ætla allir að
beita sér fyrir.
Vegna þess að einræðisherrar
hafa allsherjarvald svo að segja,
verður þeim oftast létt fyrir við
að bæla niður frjálsa fjölmiðlun.
Þeir geta þó ekki bælt niður alla
gagnrýni, en þeir geta dregið úr
þeirri, sem dreift er um allt land,
svartri á hvitum pappir.
Þegar þeir hafa komið þessu i
kring, komast þeir þó stundum að
raun um það, að nú verða þeir að
snúast gegn annarri gagnrýni,
sem birtist i erlendum fjöl-
miðlum. Og sum erlendu
blaðanna eru fáanleg i þeirra
eigin landi. Algengasta ráðið við
þvi hefur verið það sama og beitt
hefur verið i kommúnista-
rikjunum um nokkra manns-
aldra. Það er oftur einfalt að
banna innflutning erlendra
blaða, eða að minnsta kosti
þeirra, sem eru einræðisvaldinu
andsnúin. Eins og t.d. i Austur-
Evrópu og Ráðstjórnarrikjunum,
þar er þú getur stundum fengið
hjá blaðasölum erlend blöð, en
þau eru öll málgögn kommúnista-
flokka annarra rikja. Þannig
getur Breti á ferðalagi austan
tjalds fylgzt með atburðum
heima fyrir með lestri Morning
Star, sem nýtur þó hlutfallslega
mjög litillar útbreiðslu heima
fyrir.
Þetta er árangursrikasta og
auðveldasta leiðin til þess að bæla
niður gagnrýni erlendra blaða.
Arangurinn er að visu ekki
hundrað prósent, þvi að það er
ekki skrúfað fyrir uppsprettuna
sjálfa. Slikt er ógjörningur, eins
og kommúnistar hafa verið nægi-
lega glöggir til þess að skilja —
Það sama verður þó ekki sagt um
aðra einræðisherra, sem ekki
lllllillllll
hafa eins langa reynslu — eins og
t.d. Idi Amin i Uganda. Þeir ala
með sér þá von, að þeir geti
gengið beint að uppsprettulind
gagnrýninnar og algerlega lokað
fyrir hana. Þeir eru orðnir svo
vanir sínu allsherjarvaldi heima
fyrir, að þeir geta ekki lengur
gert sér i hugarlund, að stjórn-
völd annarxa rikja hafi ekki sömu
aðstöðu. Hvað þá að þá óri fyrir
þvi, að það kunni að vera enginn
vilji til þess að geta beitt slfku
valdi. Þeir gera sér þess vegna
ekki grein fyrir því, að rikis-
stjórnir vestrænna rikja hafa
ekki vald til þess að stöðva gagn-
rýni blaðanna, jafnvel þótt þær
hefðu hug á að gera það.
Siðasta dæmið um þetta barst
nýlega frá Uganda. Amin forseta
mislikar tónninn i „Sunday
Telegraph”, einu af brezku stór-
blöðunum, sem enn er fáanlegt i
‘Uganda (I takmörkuðum mæli að
minnsta kosti). Hann telur að
blaðið hafi misboðið sér. Svo að
hann hefur i hótunum, bæði við
brezk yfirvöld almennt og þó sér-
ilagi við „Sunday Telegraph”.
Hann segir, að hætti blaðið ekki
gagnrýninni, þá muni þrengdur
kostur þeirra fáu Breta sem enn
eru eftir i Uganda, jafnvel enn
meir en til þessa. Hefur þó brezku
stjórninni þótt ærið að gert á þeim
vettvangi til þessa, og hafði nær
valdið sambandsslitum milli
rikjanna tveggja. Þeir (það er að
segja þeir hjá Sunday
Telegraph) ættu að geta gert sér
grein fyrir þvi, að þeir eru i raun-
inni að safna glóðum að höfði
brezkra rikisborgara i Uganda
með þessu. Stjórn Uganda gæti
gripið til sinna ráða”, sagði
Amin forseti.
Þetta sagði hann vafalaust i
þeirri von — byggðri á reynslu
hans sjálfs heima i Uganda — að
„Sunday Telgraph” og kannski
önnur brezk og evrópsk blöð i
kaupbæti, mundu leggja niður
gagnrýnina, þegar þessi ummæli
hans hefðu borizt þeim til eyrna.
Og til þess að auka áhrif ógnana
sinna veifar hann annarri hendi
loforðum um að afnema bannið á
ferðamönnum i Uganda — nema
ef gagnrýninni verður haldið
áfram. — Það er þrautreynt ráð
hjá þeim, sem ætla sér að hafa
sitt fram með þvingunum, að gott
er að blanda hótanirnar hæfilega
með gylliboðum. „Ef þú hættir að
gera þetta, skal ég umbuna þér,
en ef þú heldur áfram, skal ég
svei mér...”
Idi Amin hefur tekizt að egna
æði marga upp á móti sér þennan
tima, sem hann hefur verið við
völd. Fáir heyrast mæla honum
bót, eða taka upp hanzkann fyrir
hann. En hinir eru margir — og
það jafnvel þótt þeir búi and-
spænis honum á hnettinum og
hafi aldrei, hvorki séð hann né
heyrt, sem láta sér ofbjóða að-
ferðir hans, þótt þær snerti þá
ekki beint. Allir jafnt undrast
það, hversu vandalega hann
þræðir þær leiðir, sem almennt
eru talin óhygginna manna ráð.
En hversu vanur sem hann
kann að vera orðin þvi að hafa
ævinlega sitt fram, ef ekki með
góðu, þá með illu, þá á honum
vafalaust eftir að lærast eitt:Eins
og aðrir einræðisherrar getur
hann aðeins stöðvað gagnrýni er-
lendra fjölmiðla með þvi að
meina þeim að komast inn i
Uganda. Hann nær aldrei til
þeirra heima fyrir, og þeir munu
varla vera svo óhyggnir að hætta
sér i seilingsfjarlægð við hann til
Uganda.
Enda vekur hann aðeins upp
enn meiri gagnrýni og óvild i
hvert sinn, sem hann reynir að
vega að þeim frá bústað sinum i
Kampala.