Vísir - 08.06.1973, Blaðsíða 6

ó
Vísir. Föstudagur 8. júni 1973.
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
,y Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: SiBumúla 14. Simi 86611 (7 lfnur)
Askriftargjald kr 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr, 18.00 einíakiö.
Blaöaprent hf.
Bretar teknir í gegn
Bretar eiga nú mjög i vök að verjast innan
Atlantshafsbandalagsins. Hver aðilinn á fætur
öðrum reynir að hafa þá ofan af herskipaleiknum
innan 50 milna fiskveiðilandhelgi Islands. Þessi
þrýstingur kemur bæði frá einstökum þátttöku-
rikjum og embættismönnum bandalagsins.
Það hefur komið i ljós, að skynsamlegt var að
leggja meiri áherzlu á að kæra Breta fyrir
Atlantshafsbandalaginu en fyrir öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, þótt báðar kærurnar hafi
sitt gildi. í Atlantshafsbandalaginu eru nærri öll
nágrannariki okkar og þar á meðal þau riki, sem
mestra hagsmuna hafa að gæta i fiskveiðideil-
unni.
í fastaráði bandalagsins hafa danski og
norski fulltrúinn lagt til, að Bretar kalli flota sinn
aftur út fyrir 50 milna mörkin. Sú tillaga hefur án
efa töluverðan hljómgrunn, þvi að það fer i
taugar ráðamanna i rikjum Atlantshafsbanda-
lagsins, að Bretar skuli spilla einingunni i banda-
laginu með hernaðarlegu ofbeldi gagnvart einu
aðildarrikinu.
Atlantshafsbandalagið er reist á lýðræðisleg-
um hugsjónum og gagnkvæmri öryggistil-
finningu. öll riki eiga að hafa sama rétt i banda-
laginu og það á að vera óhugsandi, að eitt aðildar
riki sýni öðru hernaðarlegan yfirgang.
Embættismönnum bandalagsins og fulltrúum
aðildarrikjanna er ljóst, að hugsjónir bandalags-
ins biða hnekki, ef Bretum liðst hernaðarleg
vaidbeiting gagnvart Islendingum.
Bandarikjamenn eru ekki einir um að hafa
áhyggjur af framtið varnarliðsins i Keflavik.
Norðmenn eru engu siður á sama báti. Báðir
þessir aðilar óttast, að yfirgangurBreta komi nið-
ur á þessum hlekk i öryggiskeðju Atlantshafs
bandalagsins. Þá heldur brezka blaðið ,,The
Economist” þvi fram, að Pompidou Frakklands-
forseti hallist fremur á sveif með Islendingum.
Landhelgisdeilan og þátttakan i Atlantshafs-
bandalaginu eru vissulega tvö óskyld mál. En
yfirgangur brezku herskipanna og bandalags-
aðildin eru ekki óskyld mál. Þessi herskip eiga að
vera undir óbeinni yfirstjórn bandalagsins. Það
er þvi ótilhlýðilegt að senda þau inn i landhelgi
Islands.
Þetta er embættismönnum bandalagsins og
fulltrúum margra aðildarrikja vel ljóst. Þess
vegna leggja 'þeir nú hart að Bretum að taka
sönsum i þessu máli: Betri stuðningsmenn i
þorskastriðinu getum við ekki fengið.
Bretar eiga nú úr vöndu að ráða. Þeir eiga þess
nú kost að leggja sitt af mörkum til að vernda ein
ingu bandalagsins I stað þess að sundra henni.
Þeir eru i hlutverki friðspillisins, sem fær
áminningar úr öllum áttum i hópi vina sinna.
Þeir verða að taka mark á Atlantshafsbanda-
laginu, þótt þeir taki ekki mark á rikjum þriðja
heimsins, sem ráða ferðinni á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna.
Brezk stjórnvöld hafa ekki tekið sönsum, þótt
brezkir þingmenn og brezk blöð hafi bent á, að ís-
land hljóti að sigra á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna á næsta ári. En margt bend-
| ir til þess, að þrýstingurinn frá Atlantshafs-
bandalaginu sé smám saman að koma brezku
1 stjórninni i skilning um, að yfirgangur hennar sé
til litils. —JK—

SANNLEIKURINN
ER SAGNA BEZTUR
Vegna athugasemda
forsætisráðherra við
siðustu föstudagsgrein-
ina verð ég aftur að
vikja litillega að Ever-
ton-málinu illræmda.
Forsætisráðherra
ikveðst ekki hafa skýrt
frá þvi, að togarinn
^Everton væri að sökkva
ifyrir norðan land og enn
iværi ekki vitað, hvort
mannbjörg hefði orðið.
1 sambandi við þetta tek ég
istrax fram, að daginn sem Ever-
ton-málið gerðist, náði ég ekki
isambandi við forsætisráðherra.
Það náði enginn fréttamaöur
sambandi við hann þann laugar-
dags-eftirmiðdag.
En ég hef það beint frá brezka
sendiherranum, að ummæli hans
hafi verið á þessa leiö. Forsætis-
ráðherra hefur siðar sagt mér, að
það sé ósatt hjá sendiherranum.
Hins vegar náðist á endanum
isamband við Landhelgisgæzluna,
og frásögn hennar var á þá leið,
iað ástandið hjá Everton væri
mjög alvarlegt, skipið væri orðið
imjög sigið og mætti búast við þvi
á hverri stundu að það sykki, ekki
Tveimur dögum siðar, þegar
málið liggur ljóst fyrir, kemur
forsætisráðherra til að svara
beinu linunni i sjónvarpið. Þar
gerist það, að einn simhringjandi
vikur að viðbrögðum forystu-
manna stjórnarandstöðunnar
með háðulegum orðum. Viðbrögö
forsætisráðherra voru þar lika
óheiðarleg. Hann sagði, að þeir
Gylfi og Geir yrðu að svara fyrir
sig og lét fylgja þvi refslegt glott.
En auðvitað gátu þeir ekki svarað
fyrir sig, þvi þeir voru þar hvergi
nærri. Það hefði þar verið sjálf-
sagt fyrir forsætisráðherra, ef
hann vildi koma heiðarlega fram,
að benda á það, að yfirlýsingar
foringja stjórnarandstöðunnar
voru byggðar á þeim röngu frétt-
um, að Everton væri að sökkva.
Til að hreinsa linurnar i þessu
máli um trúverðugleika sýnist
mér, að nauðsynlegt væri að láta
fram fara rannsókn á fréttaburði
og frásögnum af Everton-málinu.
Hvernig i ósköpunum svo mikil-
vægar fréttir gátu algerlega öfug-
snúizt. Þetta er sérstaklega nauð-
synlegt vegna þess, að forystu-
menn stjórnarandstöðunnar
byggðu mikilvægar yfirlýsingar á
þessum fréttum. 1 athugasemd
forsætisráðherra við siðustu
föstudagsgrein mina sýnist for-
sætisráðherra hins vegar hafa
haft allt aðrar upplýsingar.
Hvernig stendur á þvi?
junai.i.cdx...
.«.• dUnv.
##
„Ekki rétt
segir forsotisréðherra
ForsætisráOherra, ólaíur
Jóhannesson hefur óskað að
gera athugasemd við eftir-
farandi setningu I Föstu-
dagsgreininni i blaðinu I
gær:
..Eftir þvf sem sem mér
skilst skýrði sjálfur forsætis-
ráðherra landsins frá þvi, að
togarinn Everton væri að
sökkva fyrir norðan land og
enn var ekki vitað, hvort
mannbjörg hafi orðið.
Hann getur þá mótmælt þvi,
ef þetta er rangt.”
Ráðherra mótmelir þessu
sem ósönnu.
væri vitaðum mannbjörg, en veð-
ur væri gott og sjór sléttur.
Þannig verður þetta allt mjög
dularfullt. Gat forsætisráðherra
haft nokkrar aðrar upplýsingar
en þær, sem Landhelgisgæzlan
hafði, og sagði hann þá eitthvað
allt annað við brezka sendiherr-
ann, sem Landhelgisgæzlan vissi
ekki?
Þetta er þá með öllu óskiljan-
legt. Þess vegna m.a. vék ég að
þvi, að Everton-málið nálgaöist
það að verða islenzkt Watergate-
mál. Ekki vegna þess, að neinar
simahleranir eða mútur eöa slikt
svinari væri i þvi, slikar hug-
myndir eru auðvitað fjarri mér.
En það getur kallazt islenzkt
mál, hvernig forsætisráðherra
Watergate-mál, vegna þess að
það snertir trúverðugheit æðsta
valdamanns þjóðarinnar. Og al-
veg eins og eftirleikurinn varð
alvarlegri hjá Nixon, eins er það
kannski alvarlegast við þetta
sýnist hafa undir niðri vilja til aö
halda niðri upplýsinga- og
skoðanamyndun. Hann er ófáan-
.legur allan daginn, meðan þessir
alvarlegustu atburðir landhelgis-
málsins eru að gerast, að hafa
nokkurt samband við fjölmiðla.
Og eftir á fordæmir hann, að fjöl-
miðlar skuli leita upplýsinga hjá
brezka sendiherranum. Þessi for-
dæming lyktar talsvert af tilraun
til skoðanakúgunar.
Afleiðingin af þessu varð svo
hin furðulega frétt yfir þvera for-
sföu Tlmans um að Everton væri
að sökkva. Og þetta gerist i blaði,
sem forsætisráðherra er sjálfur
stjórnarformaður fyrir. Samtim-
is gefa forustumenn stjórnarand-
stöðunnar yfirlýsingar, þar sem
þeir harma þessa atburði, af þvi
að þeir standa i þeirri meiningu,
að Everton sé að sökkva eða
sokkinn og að mannslif hafi verið
i hættu.
Ekki er þó allt talið þar með.
Ég hef alltaf talið, að beztu
eiginleikar núverandi forsætis-
ráöherra væru drengskapur og
góðvild. En hins vegar hef ég
áður bent á það, að i þeirri mjög
erfiðu stöðu, sem hann nú gegnir,
forsæti i sundurlyndri rikisstjórn
með alþekktum frekjudöllum, þá
sýnist hann hafa tilhneigingu til
að vikja frá þvi rétta og heiðar-
lega, þegar hann kemst i alvar-
lega klipu.
Þetta gerðist i fyrsta skipti,
þegar gengi krónunnar var lækk-
að og hann gaf þá furðulegu yfir-
lýsingu, að stjórnin og stjórnar-
flokkarnir hefðu aldrei svarið af
sér gengislækkunarleiðina. Ég
man nú ekki lengur, hvernig yfir-
lýsing hans var orðrétt, en hún
var ekki heiðarleg.
Sama er að segja um þann
furðulega hráskinnsleik, sem
stjórnin hefur siðar leikið með
áframhaldandi gengi krónunnar
og töfrabrögðin með verðlagið og
visitöluna. Ég er ekki að segja, aö
þessi brögð hafi ekki áður verið
leikin, en aldrei i jafnrikum mæli
og nú. Landbúnaðarvörur eru
iækkaðar i verði, þegar að þvi
kemur að reikna út visitölu, en
þegar búið er að reikna hana út,
eru þær aftur hækkaðar þeim
mun meira. Og þetta er mjög al-
varlegt, þvi að hækkanir á land-
búnaðarvörum hafa oröið svo
miklar, að þær eru orðnar veru-
legur baggi á öllum landslýð.
Sama er að segja um gengis-
skráninguna. Hér var tekið upp á
þvi að hækka gengi krónunnar
með mikilli pomp og pragt um
6%. Feikileg auglýsingastarfsemi
fór fram um þetta i öllum fjöl-
miðlum og það var prisað, hvað
islenzka krónan væri orðin sterk.
En siðan hafa nokkrar vikur
liöiö og krónan hefur haldið
áfram að siga og falla samferða
dollaranum. Og nú hefur það
gerzt þegjandi og hljóðalaust, að
krónan hefur fallið aftur meira en
nam hinni frægu hækkun. Þetta
hefur svo i för með sér sifellda
verðbólgu, sem útlit er fyrir að
sprengi allt með haustinu, þrátt
fyrir loðnugróðann góða. En allt
lyktar þetta af óheiðarleika.
Enn er sama að segja um sið-
asta strikið, brottvisun brezka
blaðafulltrúans, Mikaels Elliotts.
Það er þvilik fjarstæða, að hann
hafi á nokkurn hátt brotið af sér
eða stundað nokkrar njósnir.
Þessi aumingja maður gerði ekk-
ert annað en að láta útlenda og
innlenda blaðamenn, sem hér
voru staddir, fá tilkynningar
brezka flotamálaráðuneytisins
um ástandið á Islands-miðum.
Það er auðvitað skilyrði fyrir
saknæmi um landhelgisnjósnir,
að tilgangurinn sé að koma þeim
til landhelgisbrjóta. Hér var alls
ekki um þaö að ræða, og Mr. Elli-
ott hefði aldrei orðið dæmdur fyr-
ir íslenzkum rétti. Ef það var lika
brot hjá honum að birta þessar
tilkynningar, hvers vegna er þá
ekki starfsmönnum rikisútvarps-
ins og blaðanna, sem birtu þær,
stefnt fyrir dómstóla og dæmdir i
margra ára fangelsi, eins og sagt
var að lægi við brotinu.
Brottrekstur Elliotts var spark.
Það getur verið, að það hafi verið
réttlætanlegt i eins konar
hefndarskyni við framkomu
Breta á Islandsmiðum, eða til
þess að koma til skila i áróðurs-
strlðinu reiði okkar Islendinga og
hve alvarlegum augum við litum
á siðustu atburði. Þannig skal ég
ekki fortaka, að það hafi vakið
mikla athygli á alþjóðavettvangi,
að eitt NATO-riki hefði nú I fyrsta
skipti visað fulltrúa annars
NATO-rikis úr landi fyrir njósnir.
En það breytir þvi ekki, að
brottreksturinn var ranglátur og
ódrengilegur, bæði gagnvart
þessum einstaklingi og gegn
brezku stjórninni, þar sem
maöurinn hafði bókstaflega ekk-
ert brotið af sér.
Þó brottvikningin hafi þannig
kannski getað réttlætzt af þvi
okkur hafi verið nauðsynlegt að
sparka duglega frá okkur, er hún
i grundvallaratriðum röng, og
þannig sýnist mér að hún flækist
inn i vandamálið um trúverðug-
leika. En hún fléttast einnig sam-
an við undirstöður skoðana-
myndunar. Ef Elliott hafði brotið
af sér, þá var brot islenzkra
blaöamanna ennþá meira aðeins
viku siðar, þegar þeir skýrðu frá
þvi, hvar Arvakur væri á siglingu
eftir árekstrana á föstudaginn.
Og það ætti þá lika að hafa veriö
brot, sem varðaði islenzka blaða-
menn margra ára fangelsi, að
þeir birtu myndir af og lýstu
eltingaleik tveggja brezkra frei-
gáta við Þór á föstudagskvöldið.
Auðvitað dettur engum i hug,