Tíminn - 08.10.1966, Blaðsíða 9

LACGARDAGTJR 7. október 1966
r

s
TÍMINN

Gnðlaugur Rósinkranz þjóð-
IriGkhússtjóri er nýkominn
heim út Finnlendsferð, en
þangað fór hann ásamt Brynj-
ólfi Jóhannessyni formanni Fé
lags íslenzkra leikara og Sveini
Einarssyni leikliússtjóra til að
sitja þing Norræna leiklistar-
sambandsins, sem að þessu
sinni var háð í Turku í Finn-
landL Eftir þtogið voru svo
þeir þjóðleikhússtjóri og Brynj
ólfur Jóhannesson viðstaddir
hátíðahöld, er fram fóru í
Helsinki í tOefni 100 ára af-
mælis elzta leikhúss þar í borg
og landi, Svenska Teatem, og
var afmælið haldið um síðustu
mánaðamót Fréttamaður Tím-
ans hitti Þjóðleikhússtjóra að
máli í gær og inntivhann frétta
af ferð hans.
— Hverjir eru aðilar að
þessu þtogi?
— Allir, sem vinna í eða
fyrir leikhús á Norðuriöndum,
eða öllu heldur félög þeirra,
leikhússtjórar, félög leikara,
leikmyndasmiða, leikritahöf-
unda og gagnrýnenda, mega all
Skálað fyrir afmællsbarninu 100 ára, Svenska Teatern í Helsinki. Frá vinstri: Rauli Lehtonen leikhús-
stjóri í Tampere, Arvi Kivimaa þjóðleikhússtjóri Finnlands og Guðlaugur Rósinkranz þjóðleikhússtj.
— En hvað svo nm Veikhúe-
aímælið í Helsinki?
— Já, það var geyslmlkil há-
tíð. Svenska Teatren í Helsinki
er elzta leikhúsið í FinnlandL
Fyrir hundrað árum voru Svíar
þar aUsráðandi. Á þessari hátíð
voru sextíu þjóðir samankomn
ar til að flytja árnaðaróskir,
ræður og gjafir og það allt
tók langan tima. Ég færðl að
gjöf frá Þjóðleikhúsinu Sænska
leikhúsinu ávarp, sem var þann
ig úr garði gert, að stafagerð-
in var sniðin eftir því sem
gerðist á íslenzkum handritum,
og það var skrifað á skinn og
bundið vandlega inn. Ritun á-
varpsins annaðist Atli Már
teiknari, og þetta var bundið
inn í skinn og silki, og það
verk annaðist Guðjón Runólfs-
son bókbindari í Landsbóka-
safni.
— Á hvaða máli var ávarpið?
— Á íslenzku, og ég las það
fyrir þá í Finnlandi á íslenzku
fyrst og síðan í sænskri þýð-
ingu og notaði tækifærið til
Sýningar nýrra leikrita verði studdar
með styrkjum til leikhúsa og höfunda

;í >■<;

. ■■■
"■»<< <
, ■

'''•s

Siiw
iAj .. ■■■'.' :• \
■ v. ,...:
ir sækja þingin, sem haldin
eru í löndunum til skiptis.
Þetta'þing sóttu fleiri en hundr
að manns. '
— Hver voru helztu mál,
sem lágu fyrir þessu þingi eða
voru tekin til umræðu?
— Það var 1 fyrsta lagi um
leiklistarskólana og samræm-
ingu á skipulagi þeirra í löndun
um, sem aðild eiga að banda-
laginu. Þannig er mál með
vexti, að Svíar hafa gengið á
undan með góðu ford&mi, þeir
eru þegar búnir að koma þeirri
skipan á þessi mál hjá sér,
að ríkið hefur tekið að sér
rekstur leikskólanna, sem nú
eru orðnir þriggja ára dag-
skólar og hefur sænska ríkið
tekið við rekstri skólanna, án
afskipta leikhúsanna, í þrem
stærstu borgunum, Stokkhólmi
Gautaborg og Malmö. Danir
eru að undirbúa að koma þessu
á hjá sér, þótt ekki hafi enn
verði samþykkt lög um það, og
Norðmenn eru ákveðnir í að
láta ríkið taka við rekstrinum.
Talsverðar umræður voru um
þetta mál nú og hafa verið á
fyrri þingum. Nú var gerð á-
lyktun um að beina því til
ríkisstjórna á Norðurlöndum,
að veitt verði fé til að koma
leiklistarskólunum í öllum lönd
unum í svipað horf og þegar
er orðið í Svíþjóð, þannig að
þeir verði sjálfstæðir ríkisskól-
ar. Annað mál, sem kom á dag-
skrá, var ríkisstyrkur vegna
nýrra leikrita, sem tekin eru
til sýninga. Á þessu sviði hafa
Svíar líka átt frumkvæðið,
þannig að leikhús, sem taka
ný leikrit eftir innlenda höf-
unda, fá ákveðna upphæð, fjög
ur þúsund sænskar krónur, og
höfundur jafnháa upphæð, auk
þess hundraðshluta, sem þeir
fá af tekjum af sýntogum. Það
er alkuhna, að oft þykir leik-
húsum áhættusamt að taka ný
leikrit til flutnings, en með
þessu eru leikhúsin um land
allt styrkt til að taka að sér
ný leikrit, sem í mörgu fai’.i
munu kannski ekki komast á
svið, þótt alls góð séu makleg.
Norðmenn eru búnir að taka
þetta upp hjá sér, og þingið í
Tgrku samþykkti, að æskilegt
væri, að hin löndin, Danmörk,
Finnlánd og ísland, færu að
dæmi Svíþjóðar og Noregs í
þessu efni, og á þetta enn að
vera til að undirstrika sam-
heldni landanna, að leikhúsi
og höfundi sé veitt slík trygg-
ing, telji leikhúsið nýtt leik-
rit það gott, að það verðskuldi
þetta. í þriðja lagi komu til
umræðu hin svokölluðu Vasa-
námskeið, það eru leikstjóra-
námskeið, sem byrjuðu í borg-
inni Vasa í Finnlandi fyrir
fjórum árum, og siðan hafa
verið haldin í Lundi, Odense
og Oslo. Þessi námskeið hafa
sótt um þrjátíu leikstjórar og
síðar leikmyndateiknara. Á
þinginu var ákveðið að næsta
námskeið af þessu tagi skyldi
haldið hér í Reykjavík í vor,
og þá verður reynt að fá þekkta
ieikstjóra, einnig utan Norður-
landa, einhverja með fræg nöfn
til að koma og flytja fyrir-
lestra og kenna þátttakendum.
í stjórn þessa Vasa-námskeiðs
er einn frá hverju landi og
hef ég verið af íslands háldu
frá byrjun, nú er Vranz von
Lippe frá Noregi formaður, og
ég varaformaður. Enn er að
nefna eitt, sem samþykkt var
á þinginu, og það var það, að
gefin yrði út veglega mynd-
skreytt bók um leikhúslíf á öll
um Norðurlöhdum. Þessa bók
á að prenta bæði á ensku og
frönsku og hún á að vera kom
in út fyrir alþjóðaleikhúsmála-
ráðstefnuna, sem haldin verð-
ur í New York i júní n. k.
Þetta á að vera til að ieggja
áherzlu á samheldni Norður-
landa á alþjóðaráðstefnum, þar
sem þessi lönd koma iðulega
fram sem eitt land, að vissu
leyti, þótt hvert hafi sitt sér
atkvæði.
Svenska Teatern í Helsinki ,eins og það lítur út nú
Svenska Teatern í Helsinkl, eins og þaS lelt út áSur en þaS brann
að minna samkomuna á
islenzku handritin.
— Er þetta sænska leikhús
elzta leikhús í Finnlandi?
— Já, þá var sænskt mál ráð
andi í Finnlandi. Áður höfðu
þeir fengið Ieikhóþa frá Svi-
þjóð og haft þar leiksýningar
í borginni og víðar um landið.
Nú, hátíðin hófst með því, að
lesin var prologus, fyrst sá,
sem fluttur var, þegar leikhús-
ið var opnað fyrir hundrað ár-
um, og síðan annar, sem sam-
inn var í tilefni 100 ára af-
mælisins nú. Eftir að prologus
hafði verið fluttur, lék hljóm-
sveit Finlandia eftir Sibelius.
Þá flutti formaður leikhús-
stjörnar ræðu, og það var Fager
holm, fyrv. forsætirráðherra,
og svo ávarpaði gesti leikhús-
stjórton, ungur maður. Að því
loknu var flutt gamalt leikrit,
„Friaren frán Ábo eftir Fred
rik Berntdson raunar hið
sama og flutt var fyrst
í leikhúsinu fyrir hundrað
árum. Þetta var gamanleikur
með söngvum, líkt og tíðkað-
ist í Danmörk og við þekkjum
af Heiberg og þeim leikrita-
höfundum, sem hér hafa verið
kynntir um allt land um ára-
tuga skeið. Eftir þetta, að
stofnað er þetta sænska leik-
hús i Helsingfors, líða nokkuð
mörg ár unz stofnað er finnskt
leikhús þar I borg, finnska
leikhúsið í Helsingi verður sjö-
tíu ára eftir sex ár.
—Er Sænska leikhúsið í
Helsinki gömul bygging?
— Nokkuð gömul. Hin upp-
haflega branu, var endurbyggð
en það undarlega skeði, að í
brunanum skaðaðist ekki sjálf-
ur salurinn til muna, svo að
segja má, að þar sé mik-
il til eins umhorfs og
var fyrir hundrað árum,
þótt nokkrar breytinít#r
séu á salnum frá því sem var
fyrir hundrað árum. Því er
húsið að mestu annað hið ytra.
Og það var sá frægi arkitekt
Framhald á bls. 12.