Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1972, Blaðsíða 3

KISTILL
Hinn 21. 3. 1972 kom Skúli
Helgason á skrifstofu mína og
færði mér til athugunar kist-
il, sem er í vörzlu séra Gísla
Brynjólfssonar, en mér skilst
að kistillinn sé úr Breiöafirði
kominn. Um kistilinn hef ég
þetta að segja:
Kistillinn er smíðaður úr
furu á mjög venjulegan hátt',
trénegldur að mestu, en þó
einnig með nokkrum kopar-
nöglum, með (ónýtri) járn-
skrá, en í lama stað hafa ver-
ið látúnslykkjur, nú bilaðar.
Á endum loksins eru okar tré-
negldir. Kistillinn er græn-
málaður, en nú er þó málning-
in mjög víða máð eða þvegin
af. Um skráargatið er látúns-
fluga. Lengd kistilsins er 29
sm, breid.d 20 sm, hœö með
loki 18,5 sm.
Á lokinu er sérkennilegt
blaðamunstur, samhverft
langs og þvers, en á báðum
hliðum og göflum er höfða-
letur efst og neðst, en falleg-
ur blaðastrengur á milli, gerð-
ur af góðri leikni. Allt verk-
ið á kistlinum er prýðilega
snoturt.
Höfðaletrið er gerðarlegt
og skýrt, en leikur ekki alls
kostar við mann. Sé ég ekki
betur en að lesa verði letrið
á göflunum sérstaklega og á
hliðunum sérstaklega. Á göfl-
unum stendur: s olv e i / g
þ or d / a r dot / t er ame
eða Solveig Þórðardóttir á
me(ð réttu). En þetta tengist
ekki því, sem á hliðunum
stendur. Þar eru aðeins sund-
urlausir stafir, sem mynda
ekki orð, eða sem hér segir:
Framan á: ierid??ea/
ruklaon eidö. Aftan á:
b mt e d o s n/d rgeamnoi.
Langflestir stafirnir eru
fyrir víst rétt lesnir, en einn
er eyðilagður af skráargatinu.
Vafi leikur á um nœsta staf
þar á eftir og vera má að sið-
asti stafur í þeirri línu sé n en
ekki a.
Hér virðast vera einhver
brögð í tafli og hugsanlegt er
aö um villuletur sé að rœða.
Ég hef þó borið þetta saman
við nokkur villuletursstafróf,
sem til eru í þjóðminjasafn-
inu og ekki getað fengið
meiningu út úr áletruninni
með þeirra hjálp. Ekki er
óhugsandi að síðustu stafina
þrjá ætti að lesa aftur á bak
og væri þar þá mannsnafnið
Jón, dulbúið sem Nói, eins
og dœmi eru til. En þetta er
hrein getgáta og er nánast
einskis virði.
Ég tel líklegt af almenn-
um stílsvip að dœma, að kist-
illinn sé frá seinni hluta 18.
aldar. Þetta staðfestist vel af
samanburöi við kistilinn E
2395 í Bergens museum í
Björgvin. Munstrið á loki og
framhlið á þeim kistli er svo
nauðalíkt og á lokinu á þess-
um, að ég tel naumast vafa á
að báðir séu eftir sama mann.
Því miður eru engar upplýs-
ingar um Björgvinjarkistil-
inn, hvaðan af íslandi hann
er, en á bakhlið er ártalið
1783 og á göflunum höfðalet-
urslínur svohljóðandi: g u dr
u / nionsd / otter /
akistil. Því miður hef ég
ekki myndir af höfðaletrinu á
Björgvinjarkistli, en það
mundi líklega skera úr, hvort
kistlarnir eru eftir sama
mann. Sameiginlegt einkenni,
sem benda má á, er aö eig-
andaformúlan er á göflunum,
en það er óvenjulegt.
Um Björgvinjarkistil sjá
lýsiingu í Árbók fornleifa-
félagsins 1960, bls. 115, enn-
fr. Ellen Marie Mageröy:
Plarvteornamentikken i is-
landsk treskurd, Bibl. Arn.,
Suppl. Vol. V. Kph. 1967, I,
bls. 103, II, fig. 210. -
Ég hef ekki leitað í Þjóð-
minjasafni hvort þar kynnu
að vera hlutir með sama
handbragði. Það er vel hugs-
anlegt, en þó ósenmlegt að
nafngreindur listamaður fynd
ist.
Jakob Thorarensen
Hið fyrra kvöld, sem kom ég þar,
var kvöld í sól'skinsljóma,
og léttur eimur ennþá var
um alla ganga og stofumar
af amgan brúðkaupsljóma.
Ég fiann þar hjónin, heit og ör
við hæstu þránna flæði,
með blys í augum, bros á vör
og bjairtan svip og glaðleg svör,
svo frjáls og fögur bæði.
Þar sýndist öliu í unað breytt,
hvert orð með fagnaðs hreimi.
En þögn var sveipuð eitthvað eitt,
sem armiög höfðu sælast veitt
og mest var hnoss í heimi.------
Hið seinna kvöld, er kom ég þar,
ég knúði hurðir lengi.
Á súg, en engri angan, bar.
Einn áratugur liðinn var,
og margt var breytt hjá mengi.
Ég leit þar flest í reglu og röð,
sá rós í hverjum glugga.
Þó héngu suimum hnípin blöð,
og húsið fannst mér drungastöð
í skúmi, þögn og skugga.
Og þar var kominn risi í rann,
sá rammi, hljóði, bleiki —
og sitt á hvoru hnénu hann
með hjónin sat og létt sér vann,
— hinn leiði hversdagsleiki.
KRISTJÁN ELDJÁRN
Hergilsey.) Held ég að hún
'hafi fenigið (kiistilinn úr
búi föður síns. Hún gaf
Kristínu dóttur iminni (kistiiinn
fyrir noklkrum ánum.“
Ekkd hefur kistiMinn giert
vúðreist siðan hann kom á ísa-
fjörð. Þar hefur hann hatdið
hina þjóðlegu 'Mifsregttu: Heima
er br.zt.
En svo var það eftir jólin í
vetur að hann 'kom í orlof hinig-
að til höfuðstaðarinis. Gerði
hann þá ferð í því iskyni að
komaisit á íund fróðra manna ef
ráða maetti rúnir hanis. Fyrst
iagði hann leið sína á Þjóð-
minjaisaifnið oig var þar
iiuifús'ugestur svo sem vœnta
mátti. Þar las Glisii Gestsson
nafriið Soffía Þórðardóttir á
göifium hans. Var við svo bú-
ið látið sitja í ibili.
Nsesti viðkomustaður kiistids-
ins var á 'Grundarstl'g 15. Það
var nánast kurteisisheimsókn,
enda eMtí við hæfi að ganga
fram hjá bæjardyrum Rikarðs
Jónssonar miesta lisitamanns
þjóðarinnar í 'þeissari 'grein —
tréskurðin.um. —-
Ríkarður 'hetfiur láka skrifað
ritgerð um höfðaletur í Iðn-
sögu íslands og er attlra manna
fróðastur d þeim vlisindum. En
eins og áður er búið að segja
og síðar kemur fram eru höfða-
leturslínurnar á hiliðum
þessa li'tla kistils úr iHergilsey
engar auðráðnar rúnir.
Vífcur nú sögunni suður y.fir
Skerjaifjörð og 'liðið tfram á út-
mánuði. Þá er það, að 'kístiDl-
inn er að eigin óisk ÍQiuttur suð-
ur að Bessas'töðum á Áiltftanesi.
Þann stað 'þartf efcki að kynna.
Þar var honum vel fagnað. Þar
dvalldi hann um hríð í ’góðu yf-
irlæti. Mörgu venjuilegu íláti
mund'i sMk dvöl hafa stigið til
höfuðs. En það var ekki að sjá
á lítfsreynda 'kistlinum frá
Breiðatfirði. Og það er held.ur
ettcki von. Ennþá ‘gettík hann
með megintetur sitt óilesið og
ennþá 'átti hann engan vin, sem
hann 'gat opnað hjarta sitt. En
frá Bessastöðum íyOigdi honum
Framhald á bls. 15
3