Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1972, Blaðsíða 13

FORRÁÐAMENN allra dagblaðanna i
Reykjavík. hljóta að gera sér Ijóst, að lít-
ið tjóir að stefna að aukinni útbreiðslu
blaða þeirra, ef ekki tekst að koma þeim
til áskrifenda. Og einn er sá hópur í þessu
þjóðfélagi, sem algerlega hefur orðið út
undan í baráttunni um betri kjör: það eru
mörg hundruð blaðburðarbarna, sem
vakna fyrir allar aldir, sex morgna í viku
árið um kring og rogast síðan út með
pokana sína og byrja að dreifa blöðunum.
Flest þessara barna þurfa að vera komin
í skóla klukkan átta að morgni og verða
því að láta hendur standa fram úr erm-
um eigi það að takast.
Glöggur maður orðaði það svo í mín
eyru á dögunum, að blaðaútburðurinn
vœri síðustu leifar af vinnuþrœlkun á
börnum á fslandi. Ekki er ég alls kostar
sammála því. Ég held, að börnum sé
hollt að leggja dálítið að sér í vinnu, þau
drolla frameftir og auk þess er gott fyrir
þau að geta sjálf aflað nokkurs fjár til
vasaeyris, einhverra hluta sem áhugi er
á að eignast, eða létta undir með eigin
heimili, með því að leggja fram einhvern
skerf.
Enda œtlaði ég ekki að fara svo grannt
út í þá sálma, heldur gera að umtalsefni
þau aumu kjör, sem þessi fjölmenni hóp-
ur smáfólks — ómissandi í nútímaþjóðfé-
lagi — er látinn búa við.
Það kemur upp úr kafinu, að barn, sem
ber út 100 eintök af Morgunblaðinu í 26
daga í mánuði fær greiddar 10 krónur pr.
kaupanda. Fyrir innheinutu getur það í
hœsta lagi fengið kr. 1350.— Auk þess
greiðir Morgunblaðið 90 krónur fyrir
aukablað eða iþróttablað. Lesbók er ekki
greidd aukalega, nema jólalesbók. Ef
fullorðinn maður ber út fœr hann 13 kr.
á kaupanda, en sama hlutfall af inn-
heimtu. Ætla má að innheimta taki aldrei
skemmri tíma en 10—12 daga í 100 blaða
hverfi. Hjá dagblaðinu Vísi eru greiddar
8 krónur á kaupanda og sjö prósent af
innheimtu. Hjá Tímanum eru greiddar 10
—12 krónur á kaupanda og 7—10% af
innheimtu og fer það eftir dugnaði við-
komandi blaðburðarbarns, en ekki eftir
aldri. Hjá Þjóðviljanum eru greiddar 15
krónur á kaupanda og 7% af innheimtu.
Þess skal þó gœtt, þegar minni blöðin
eiga í hlut, að þar er hvert hverfi yfir-
leitt mun stœrra en hjá Morgunblaðinu,
vegna dreifðari kaupenda.
Það eru því ekki stórar upphæðir, sem
renna til þessara barna við hver mánaða-
mót. Áskrifendur blaða eru manna óþol-
inmóðastir, þeir vilja fá blöðin sín með
skilum og helzt fyrir klukkan átta á
morgnana. Það verður uppi fótur og fit
á ótal heimilum, ef útkomu blaðanna
seinkar einn daginn, svo að blaðburðar-
börnin fá ekki lokið útburði, áður en þau
fara í skólann. Sama máli gegnir, ef barn
hættir að bera út í hverfi sínu og ekki
fœst samstundis annað í þess stað. Þá er
rokið upp til handa og fóta og kaupend-
ur eru sáróánægðir. Enda eiga þeir að
sjálfsögðu fulla heimtingu á að fá blöð-
in heim til sín með skilum. En smáfólkið,
sem sér um þessa mikilvœgu þjónustu á
líka heimtingu á að fá sitt og vera ekki
olnbogastétt velferðarþjóðfélagsins á h-
landi.
Jóhanna Kristjónsdóttir.
Það var ekki mikið orðið eft-
ir af þeim vonum, en ég hugg-
aði mig við það, að enn vœri
ég frjáls maður, sem gæti sagt
og meint, það sem mér sýnd-
ist. Ég var meira að
segja „sérfræðingur" og „per-
sónulegur ráðgjafi", og enn
hafði ég von um, að „sérfræði-
leg þekking" mín og „persónu-
leg ráð“ myndu vinna bug á
andúð og hleypidómum, jafn-
vel hjá þeirn, sem ég fyrst og
fremst átti að gefa „ráð“, en
sem ég þegar hafði fundið að
væri stútfullur af þeiim og
væri hatrammur andstæðingur
Þýzkalands og sér í lagi flótta
mannanna, sem mátti ekki einu
sinni minnast á í hans nærvist.
En hann var lika búsettur í
annarri heimsálfu og hafði séð
og reynt anzi lítið af stríðinu
og afleiðingum þess.
Mér tókst þó ekki að sigrast
á svartsýni minni. Það var eins
gott fyrir mig að koma mér í
pappírskvömina og skrifa
undir framlag dagsins.
Pappírsstaflamir jukust dag
frá degi bæði í litlu skrifstof-
unni minni og iiinum stóru í að-
alstöðvum stofnunarinnar.
Hundruð þéttskrifaðra arka á
þremur tungumálum með
hundruðum afrita streymdu án
afláts úr ritvélum hundraða ið-
inna vélritunarstúlkna og
hrúguðust upp á hundruðum
skrifborða. Þau voru bor-
in inn á vinnutíimanum á degi
hverjum, og út að hönum lokn-
um af einkennisklæddum þjón-
um, svo að pláss væri næsta
dag fyrir nýjar birgðir. En
Guð má vita, hvert þeir fóru
með þetta.
Mér verður hugsað til þess,
sem formaður amerisku sendi-
nefndarinnar á ársfundi stofn-
unarinnar sagði það árið, er
hann ávarpaði 500 fulltrúa
hennar:
Það er eitt, sem ég verð að
vara ykkur við, og það er hin
sivaxandi og yfirþynmandi
skriffinnska. Hann bætti því
við, að hann hefði látið reikna
það út, hvað margar vélritað-
ar arkir hefðu verið notaðar
bara í þennan ársfund. „Þér
haldið náttúrlega, að ég fari
með ýkjur, dömur minar og
herrar, en ég get fullvissað
ykkur um, að könnunin hefur
verið gerð af nákvæmum
og öruggum starfsmönnum:
Ladies and gentlemen. Þetta
eru íimrn milljón vélritað-
ar arkir.“
Það fór kliður um salinn.
Þeim ofbauð öllum fundar-
mönnum, sem siðan daginn eft-
ir héidu áfram, eins og ekkert
væri sjálfsagðara, að bæta nýj-
um milljónum við af vélrituð-
um örkum i hundruðum kon-
tóra i glæstum höllum Endur-
reisnartímabilsins.
Hið fyrsta, sem var einróma
samþykkt á fyrsta árs-
• fundi stofnunarinnar, var, að
allt, sem sagt væri á fundun-
um, yrði skrifað ög deilt út á
einu tungumáli í viðbót við hin
þrjú, sem fyrir voru.
Þegar sendinefnd okkar hélt
heimleiðis frá ársfundinum,
sem hafði staðið yfir í mánuð,
urðum við að taka flutningabíl
á leigu til að geta komizt með
allan pappírinn með okk-
ur. Þetta voru 24 kassar, meira
en metri á hæð hver, og ein-
kennisbúnir starfsmenn pökk-
uðu þessu inn fyrir okk-
ur, báru kassana út og komu
þeim fyrir í lestinni. En þetta
var bara ens'ka útgáfan.
Ég veit ekki, hversu mörg
tonn af pappír meðalstór verk-
smiðja framleiðir á dag, en
mér kæmi ekki á óvart, þótt
okkar aJheimsstofnun með
sín pappírsframleiðandi útibú
í öllum löndum veraldar væri
með þeim afkastamestu.
Ég var sjálfur fulltrúi í
norsku sendinefndinni á árs-
fundinum í því skyni að leggja
fram Þýzkalandsáætlun mína.
Ég fékk prýðilegt hljóð, og
hinn fullsetni salur virtist
hlusta með athygli á ræðu
mína. Umræður urðu litlar, því
að menn voru svo innilega
sammála um það, að þessari
áætlun bæri að hrinda í fram-
kvæmd. Það var samlþykkt ein-
róma.
Hin ókrýnda drottning árs-
fundarins, ameriska kvik-
myndastjarnan Myrna Loy,
sýndi mér meira að segja
þann heiður að koma til mín á
eftir og fullvissa mig um það,
að erindi mitt og það mál, sem
það fjallaði um, væri merkasti
hluturinn, sem fram hefði kom
ið á ársfundinum. Þeir voru
fleiri sem sögðu hið sama.
Þau fallega hugsuðu orð
urðu mér mikil hvatning sem
og hin einróma samþykkt árs-
fundarins. 1 einfeldni minni
hélt ég, að þar með væri málið
leyst og starfi mínu heillavæn
lega lokið. Ég ímyndaði mér
meira að segja, að mótspyrn-
unni innan stofnunarinnar
væri lokið.
(1 áætlun minni var meðal
annars gert ráð fyrir myndun
níu æskulýðsstöðva á ýmsum
stöðum í Þýzkalandi. Fjár-
magn til framkvæmdanna var
að verulegu leyti tryggt með
framlagi einstaklinga og bæjar
stjóma á viðkomandi stöðum.
Það sem máli skipti, var að
íá stuðning frá stofnuninni sem
slikri sem og siðferðilegan
styrk og sérfræðilega aðstoð.
Vestur-þýzki fjármálaráðherr-
ann fyrir Marshall-hjélpina
hafði heitið okkur einni millj-
ón marka sem bráðabirgðafram
lag, ef þetta tækist).
Bftir nokkra lokafundi, sem
sumir hverjir voru haldnir í
París eftir ársfundinn, gat ég
haldið heim til Noregs til
hinna vanræktu arkitekta-
starfa minna. En áður hafði ég
lofað því að vera til taks, ef
þurfa þætti, við framkvæmd
áætlunarinnar, en öllum undir-
búningi var lokið.
Áður en ég kem að hinum
óvæntu og hryggilegu málalok-
um, ætla ég að segja lítilshátt-
'ar í viðbót frá ársfundinum. Ef
til vill ætti ég fremur að kalla
hann ráðstefnu, þegar höfð er
hliðsjón af öllum þeim veizl-
um og skemmtunum, sem haldn
ar voru milli hinna stuttu
vinnudaga — í heilan mánuð.
Ráðstefnan var haldin í einni
af fegurstu borgum Norður-
Italíu, sem var stórauðug af
minnismerkjum og listaverk
um.
Á dagskránni voru alla daga
leiðangrar og skoðunarferðir í
allar áttir — alla leið 'til Róma
borgar, stór og lítil, opinber og
einkaboð, ótölulegur fjöldi
hanastélsboða, mörg á degi
hverjum, og svo að lokum stór-
kostlegur lokadansleikur, sem
fór fram í mörgum dýrðlegum
sölum frá Endurreisnartímabil-
inu og ein hljómsveit í hverj-
um sal. Fyrir utan höllina voru
unaðslegir skrúðgarðar og gos
brunnar í mánaljósinu, þar
sem glitraði á fegurstu kvöld-
kjóla úrvatekvenna heimsins.
Það leiftraði af gimsteinum, og
ráðstefnan dansaði til morguns.
Vissulega var þetta stórkost-
legt Alveg makalaust. Ég hef
aldrei nokkru sinni séð eða
reynt neitt svipað þessu. Og
ég skal fúslega viðurkenna, að
við, konan mín og ég, tókum
þátt í þessu af öllum lífs og
sálarkröftum. Sérstaklega eftir
að ég var búinn að halda er-
indi mitt og taldi mig hafa
gilda ástæðu til að halda að
starf mitt hefði borið tilætlað-
an árangur, og málið væri kom
ið heilt í höfn.
En ég verð einnig að viður-
kenna, að oft varð mér hugsað
til þess, hve margar milljónir
þetta kostaði, þegar mikill
hluti Evrópubúa bjó við neyð,
og sú hugsun hrjáði mig.
Ég gat ekki annað en hug-
leitt, hversu mikið ég gæti gert
fyrir þessa peninga til að
hrinda í framkvæmd Þýzka-
landsáætlun minni, þetta fé,
sem ausið var út á hinum und-
urfögru, áhyggjulausu ítölsku
sumarnóttum til hamslausrar
ánægju fyrir skemmtanasjúkt
fólk, sem i þokkabót var þarna
saman komið til að reisa við
niðurbrotinn heim.
Frá því sjónarmiði var þetta
skelfilegur skripaleikur.
Og nú þegar hátíðarvímann
er af okkur runnin og léttíynd
inu lokið og litið er á hinn lítil
fjörlega árangur ráðstefnunn-
ar, er varla hægt að skoða
þetta frá öðrum sjónarhóli. Eft
ir á erum við skömm'ustulegir
og viljum helzt gleyma þessu.
Og þá er aðeins eftír að
skýra frá þvi, sem lesendur er
vafalaust þegar farið að gruna,
að hin einfeldnislega bjartsýni
mín á framkvæmd Þýzkalands
áætlunar minnar, sem hafði
kostað mig svo langan tíma,
mikla vinnu og bollaleggingar
og vakið svo margar vonir og
var nú icomið I höfn í voldugri
alheimsstofnun, var falleg
sápukúla, sem sprakk.
Þegar áætlun mín hafði reik-
að hina löngu og krókóttu leið
13