Vísir - 06.04.1976, Blaðsíða 9

VTSIR Þriðjudagur 6. april 1976.
9
Þeir þurfa ekki lengur á
Silhanouk prins að halda
höllinni. Þeir leita hjá mér ráða
og gefa mér skýrslur um störf
sin. Stundum tek ég mér ferðir á
hendurút á landsbyggðina ti) að
kynna mér með eigin augum,
hvernig þróuninni miðar. — Svo
að ég hef haft ærinn starfa, sem
verður meðan þeir (Khmer
Rouge) þarfnast min. En ég hef
sagt þeim, að þegar þeir þurfi
min ekki lengur með, muni ég
með ánægju draga mig i hlé og
snúa mér að kvikmyndum,”
sagði prinsinn.
Sihanouk fursti var kunnur
sem glaumgosi i fyrri valdatið
sinni, og hafði hann ekki af öðru
meiri ánægju en veislum, kvik-
myndum oé jass. — Lon
Nol-stjórnin fann áþreifanlega
fyrir þvi, eftir að hún hafði velt
honum úr sessi, að hann hafði
verið ástsæll og vel þokkaður af
alþýöu landsins, einkanlega
smábændum, sem er stór hluti
átta milljón ibúa landsins.
f siðasta mánuði gengu
kambódiumenn til almennra
kosninga til nýrrar löggjafar-
samkomu, fulltrúaþings alþýð-
unnar. Eitt fyrsta verkefni
þingsins verður að velja rikis-
stjórn og rikisráð, en hið siðar-
nefnda á að fara með hlutverk
leiðtoga landsins.
Lausnarbeiðni Sihanouks
fylgir i kjölfar kosninganna og
er undirbúningur þess, að hið
nýja rikisráð sem væntanlega
verður sett, geti tekið hans sess.
Það hljómar ótrúlega,
hvernig fyrrverandi einvaldur,
sviptur völdum og auði að miklu
leyti, tekur valdamissinum og
stöðusviptingunni með mikilli
auðmýkt. — Það hefur honum
lærst i útlegðinni i Peking. Á
sinum tima meðan hann dvaldi i
útlegðinni, gestur-Kina, sagði
hann i blaðaviðtali, aðspurður,
hvernig hann gæti starfað með
kommúnistunum fyrri fjand-
mönnum sinum og furstaveldis-
ins:
,,Ég held að þeir séu
einlægir ættjarðarvinir, sem
vilja losa föðurland okkar und-
an erlendri leppstjórn.” — Lon
Nol-stjórnin naut stuðnings
Bandarikjanna. — Sihanouk var
öfugrar skoðunar við marga
aðra um það, að Khmer Rouge
mundi fylgja linu kommúnista i
Moskvu eða Peking eða Hanoi.
Hann taldi, að þeir mundu ekki
ánetjast þessum erlendu vald-
höfum, þótt þeir hefðu i fimm
ára striðinu verið háðir þeim
um hernaðaraðstoð.
Enn á timinn eftir að skera úr
um það, hvort Sihanouk mat
þessa bandamenn sina rétt,
hvað þetta snerti. Vitað er, að
innan Khmer Rouge (rauðliða)
skiptast menn i tvær fylkingar:
Aðra, sem sækir hugmynda-
fræði si'na beint til Hanoi og
Peking, og hin, sem lætur
þjóðernisstefnu sitja i fyrir-
rúmi. Enn sem komið er, hefur
siðarnefndi hópurinn verið ofan
á.
peningastofnanir, bæði Seðla-
banka og viðskiptabanka, sem
með aðgerðum i gengis- og pen-
ingamálum ráða framvindu
lykilstærða i islenzkum þjóðar-
búskap. Þá má nefna ýmiss al-
mannasamtök og hagsmuna-
hópa. Hinir svokölluðu aðilar
vinnumarkaðarins geta með
samningum siná milli kollvarp-
að allri viðleitni til efnahags-
stjórnar og þrýstihópar ýmiss
konar knýja sitt fram með góðu
eða illu. Einnig má nefna aukið
framsal valds frá löggjafanum
og til stjórnsýsluaðila, þannig
að málefni sem áður hefði verið
ráðið til lykta með lögum eru nú
fengin ráðuneytum eða öðrum
stjómvöldum til umfjöllunar og
ákvörðunar.
Sú þróun sem hér hefur verið
rakin á sér sjálfsagt margar or-
sakir og verður ekki snúið við
með neinum einföldum eða auð-
veldum hætti. Það hlýtur hins
vegar eða vera kappsmál að
leita einhverra þeirra úrræða,
sem gera kleift að fella nýjar
valdamiðstöðvar að hefð-
bundinni greiningu rikisvalds-
ins (löggjafar-, framkvæmda-
og dómsvald) og koma yfir þær
lýðræðislegri ábyrgð og heildar-
stjórn.
Að láta að sér kveða ut-
an dagskrár
Verk- og valdsvið Alþingis
hefur sem sé minnkað. En á þvi
sviði, þar sem atbeina löggjaf-
arsamkundunnar er þó 'ennþá
þörf, hefur einnig orðið veruleg
breyting. Frumkvæði og forysta
i lagasetningu hefur smám
saman horfið úr höndum þing-
manna og komizt i hendur rikis-
stjórnar og embættismanna
hennar. Hlutfall þingmanna-
frumvarpá af samþykktum
lagafrumvörpum hefur stöðugt
farið minnkandi. Enda kannast
flestir við þá staðreynd, að öll
meiriháttar frumvörp sem flutt
eru á Alþingi eru stjórnarfrum-
vörp. I þessum skilningi hefur
Alþingi þróazt æ meir i það að
verða afgreiðslustofnun. Þing-
menn flytja jú fyrirspurnir,
þingsályktunartillögur og frum-
vörp til laga, en fátitt er að þeir
flytji fullmótaðar tillögur um
flókin og þýðingarmikil mál
hvað þá að slik frumvörp nái
fram að ganga. (Reyndar virð-
ist nú orðið sem þingmenn láti
einkum að sér kveða utan dag-
skrár!)
Þingmenn hafa náttúrlega sitt
hvað sér til afsökunar. Það er
ekki heiglum hent að fullvinna
tillögur um viðamikla og vand-
meðfarna málaflokka, auk þess
sem slikt þarf helzt að fara
saman við landstjórnina að öðru
leyti. Ennfremur geta þing-
menn bent á, að þá vanti að-
stöðu og sérfræðilega aðstoð til
slikrar tillögugerðar. En þetta
hefur þær afdrifariku afleiðing-
ar, að vald og áhrif þingmanna
er nú miklu fremur að færast i
það horf að geta staðið i vegin-
um og synjað samþykktar á til-
teknum stjórnarfrumvörpum,
heldur en hitt að þeir beri sjálfir
mikilgæg stefnumál fram til
sigurs. 1 svipinn minnist ég ekki
nema eins þingmannafrum-
varps i seinni tið, um meiri hátt-
ar mál, sem þannig hefur verið
úr garði gert, hvað allan undir-
búning snertir, að jafna hafi
mátt við stjórnarfrumvarp. Það
var frumvarp það, sem Guð-
mundur H. Garðarsson flutti
fyrr i vetur um lifeyrissjóð fyrir
alla landsmenn.
Á að útvega aðstoðar
þingmenn
Hvað er til ráða? Eigum við
að fjölga þingmönnum? Hækka
laun þeirra? Koma upp sér-
fræðistofnun þeim til aðstoðar?
Útvega þeim hverjum um sig
einn aðstoðarmann? Allt i þeirri
von, að tillögum þeirra um þjóð-
þrifamál fjölgi og að þeir verði
þess fremur umkomnir að vega
og meta kosti og galla stjórnar-
frumvarpa. Sem sé að áhrif
þingmanna á lagasetningu og
landsstjórn færu vaxandi. Sjálf-
sagt væru ailar þær hugmyndir,
sem nefndar voru (utan fjölgun-
ar þingmanna) til bóta. En það
er vist borin von, að þær verði
að veruleika i bráð. Til þess
skortir allar fjárhagslegar for-
sendur. Svona i lokin væri þó
kannski ekki úr vegi að varpa
fram einni viðbótarhugmynd,
sem skoða mætti sem fyrsta
skref i viðleitni til að stuðla að
vandaðri og áhrifameiri tillögu-
flutningi þingmanna. Þingmenn
vantar oft þekkingu, fé og tima
til þeirra athugana og úr-
vinnslu, sem er nauðsynleg for-
senda tillögugerðar um meiri
háttar mál. Mætti ekki hugsa
sér, að veitt yrði á fjárlögum á-
kveðin peningaupphæð til laga-
undirbúnings og tillögugerðar
þingmanna? Peningarnir gætu
myndað ákveðinn sjóð, sem yrði
i umsjá sérstakrar nefndar, t.d.
skipuðeinum fulltrúa frá hverj-
um þingflokki. Þingmenn gætu
svo sent inn umsóknir um fjár-
styrk til ákveðinna viðfangs-
efna, sem gerði þeim mögulegt
að kaupa sér aðstoð til undir-
búnings og tillögugerðar um
einhver nánar tilgreind málefni.
Einhver hrossakaup kynnu að
eiga sérstað til að byrja með, en
tilraun af þessu tagi ætti að geta
orðið prófsteinn á það, hvers ár-
angurs megi vænta af bættri að-
stöðu þingmanna, auk þess sem
hún gæti ef vel tækist til orðið
liður i þvi að styrkja löggjafar-
samkunduna gagnvart rikis-
stjóm, embættismannakerfi og
ýmsum fyrrgreindra valdamið-
stöðva.
BORVETURINN MIKLI
aftur á rökstóla og láta „hendur
standa fram úr ermum” við að
finna erlenda aðila, sem nota
vilja þessa orku okkar?
Hliðarumræðan:
Hér verður ekki leitast við að
gera neina allsherjarúttekt á
öllu þvi, sem ritað hefur verið
um orkumálin upp á siðkastið
og þaðan af siður reynt að
leggja mat á það, hvað skyn-
samlegast sé að gera i þessum
málum. Það er ekki á færi und-
irritaðs. Hinsvegar þykir höf-
undi þessara lina rétt að benda
lesara sinum á ýmislegt, sem
fram hefur komið upp á siðkast-
ið og flokka má undir nokkurs
konar „hliðarumræðu”. Hefur
ýmislegt skemmtilegt borið þar
á góma og málin nánast þróast i
þá átt, að „hliðarumræðuefnin”
skipta nú orðið allt eins miklu —
ef hreinlega ekki meiru máli —
en „aðalumræðuefnið’ og er þar
allt við hæfi og i samræmi við is-
lenskar hefðir i málum sem
þessum. Til „hliðarumræðu-
efna” hygg ég megi telja „Bor-
málið”, og „samsæris- og
mafiukenninguna”.
Bormálið:
Fyrstu merkin um uppsigl-
ingu bormálsins gat að lita i Visi
29. marz s.L:
I fréttinni var vitnað i þaú
ummæli bæjarstjórans, að það
sé mjög „mikilvægt fyrir okkur
að hafa borinn einum mánuði
lengur, svo að hægt sé að ganga
úr skugga um hversu mikið vatn
svæðið gefur”, en á þvi byggjast
áætlanir þeirra Akureyringa
um hitaveitu og hönnun hennar.
En það litur helst út fyrir að
einn mánuður skipti ekki minna
máli á öðrum stað fyrir norðan
— eins og þessu ummæli Jakobs
Björnssonar orkumálastjóra úr
Morgunblaðinu frá 31. mars
gefa til kynna:
Þessum holumálum til nánari
skyringar er rétt að tilfæra hér
upplýsingar, sem fram komu i
þessari frétt Morgunblaðsins:
Siðan hafa þeir Jakob Björns-
son og Bjarni Einarsson talast
við i formi fréttafyrirsagna og
verður ekkiséð.aðneitthafi þar
gengið saman, né heldur höfum
við séð fréttir af árangri ferðar
þeirra Akureyringa hingað suð-
ur, til þess að fá úr þvi skorið,
hvor skuli hafa borinn áfram,
þeir eða kröflufólkið. Þann 1.
aprQ upplýsir Þjóðviljinn i smá-
frétt um málið — og raunar
þeirri einu, sem það blaö hefur
birt um þetta mál — að endan-
legákvörðun um næsta verkefni
Jötuns sé á valdi Gunnars Thor-
oddsen, iðnaðarráðherra.
„Þetta er m jög viðkvæmt mál”,
voru einu svörin, sem blaðið
fékk hjá þvi háa ráðuneyti og
um það hljóta allir „hugsandi”
menn að vera sammála. En sé
þetta blessað bormál ,.,við-
kvæmt” fyrir þá i Iðnaðarráðu-
neytinu, hlýtur það þá ekki að
vera ennþá „viðkvæmara” fyrir
þa aðila, sem verða að skipta
sér i tvennt milli hagsmuna
hitaveitu Akureyringa annars
vegar og Kröfluvirkjunar hins
vegar, með þvi að eiga sæti
samtimis i bæjarstjórn Akur-
eyrar og Kröflunefnd?
Sanikvæml _ upþlýsfngúm
i .lakohs Bjðrnssonar er nú ein full-
borurt hola vió Kröflu. Hún hafói
á sinum tima 70 kf- þrýsting á
ferscntimetra cn sióan eldgosið
varó í Leirhnjúk hefur
þrýstingurinn lækkað nióur í 35
kg á fersentimetra. Ein hola
skemmdist vió Kröflu og þriója
holan sem hyrjað var á híður frek- <
ari borunar. Samkvæmt áætlun
Orkustofnunar á nú að bora 4 *
nýjar holur vió Kröflu og á þvi aó <
vera lokið i október þannig að
þær yróu tiihúnar til tengingar i *
desember.
A Laugalandi er búió aó bora
tvær holur. Sú fyrri gaf 70—80 «
litra á sek. af 90 gráðu heitu
vatni, en sú síðari gaf ekkert vatn 1
en rcyndist hins vegar 90 stiga ,
heit. Talió er aó um 250—300
Iftrar af 90 gráóu heitu vatni á
sek. dugi fyrir hitaveitu á Akur-
eyri i náinni framtió. i
Hola nr. 2 var oróin 1870 metra
djúp þegar starfsmenn fóru i frí <
fyrir skömmu. en þegar þeir
komu aftur varö þcss vart aö
mikió hrun hafói oróió i holunni
og ágeróist þaó næstu daga svo aö
nú hafa menn að mestu misst
vonina um að hún komi aö nokkru
gagni. Aætlaó var aö hún yrði
1600 m djúp og kostaói um 50
millj. kr. en ljóst er aó hún er nú
orðin mun dýrari og verkió senni-
kleea iinnið til ónýtis. -
Samsæirs- og
mafiukenningin
Samkvæmt þessari kenningu
upphefst „samsærið” með grein
ettir Baldur Guðlaugsson i
þessu blaði fyrir réttri viku sið-
an. Þar gerir Baldur m.a.
Kröfluvirkjun og lagningu
byggðalinu að umtalsefni, vitn-
ar óspart i dr. Jóhannes Nordal,
en kemst m.a. að þessari niður-
stöðu varðandi þær fram-
kvæmdir, sem hér voru upp
taldar:
ráðherra, en segir siðan:
- - nú eru þessir 'þöttF^
» piltar farnir aö leita aö nvjué
fórnarlambi. Nú á aö sauina^
aö Gunnari Thoroddsen iön-4
1 aóar- og orkumálaráöherra.
sem á að hafa gerzt sekur um*
margvlsleg glappaskot, svoí
alvarleg, aö taliö er óverjandi.
aö hann sitji lengur I ráö-<
herrastól.
báöum drottnar iönaöa
, herra og er þvi eini aöilinn,
gera veröur þd kröfu til, aö
i orkumálalega og fjárhags
yfirsýn yfir máliö i heild.
' stjórn hans viröist hafa bru{
> gjörsamlega , og hægri hö:
ekki hafa vitaö hvaö sú vir
► geröi. - .
Þá gerir Baldur einnig póli-
tiska ábyrgð og siðmenningu að
umræðuefni, en framhaldsins
var ekki lengi að biða. Þann 1.
april bar Davið Oddsson fram
þrjár fyrirspurnir á fundi Borg-
arstjórnar Reykjavikur, en
borgarstjóri svaraði og birti
Morgunblaðið svar, hans i vik-
unni. Var þar hvergi rætt um
„árásir” né heldur samsæri, en
blaðamaður Timans var ekki
lengi að finna „blóðþefinn”, sbr.
þessa fyrirsögn. -
ÍÚ ER REITT TIL HÖGGS
AÐ GUNNARI THORODDSE
J
Samsæirskenningin var siðan
þróuð i Timanum daginn eftir
og var þar einn fremsti sam-
særissérfræöingur blaðanna um
þessar mundir a.þ. Viðavangs-
höfundur, að verki. Hann ræðir
fyrst hina „misheppnuðu árás
Visismafiunnar” á dómsmála-
Og nánar útfærð litur kenn-
ingin þannig út:
l»aö er unnars athygllsvert,
aö þaö er aö meslu leyti saini
hópurinn og stóö aö aöförinni
aö Olafi Jdhannessýni, sem
veitlst aöGunnari Thoroddsen ,
nú. þó aö hlutverkaskipti hafi
átt sér slaö i nokkrum tilvik-
um. Pannig hefur Buldur Guö- (
laugsson tekiö aö sér hlutverk
N'ilmundar á Vlsi og Pavift <
► Oddsson hlutverk Sighv
meö því aö ílytja máliö inn i *
► borgarstjórn meö sérstæöum j
. Iiætti. Þorsteinn Pálsson, rit-
" stjóri N'Isis, sprellar á bak viö^
k tjöldin ásamt Heröi Kiuars-.
ögfræöingi.
Já, þaðersvo sannarlega ekki
á þessa bansetta „Visismafiu”
logið og gott að til eru menn.
sem sjá i gegnum þessa kauða
og fletta ofan af þeirra vondu
verkum! En með tilliti til þess
arna, bormálsins, sem áður var
getið og ennfremur þess, ’að allt
mun vera i óvissu um framhald
Járnblendiverksmiðjunnar, er
setning vikunnar valin. Hún er
úk fyrrnefndri grein Baldurs
Guðlaugssonar og hljóðar þann-
ig:
„IÐNAÐARRÁÐ-
H E R R A E R
VORKUNN”.