Morgunblaðið - 27.09.2002, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á
SLANDSSKÓLI í
Hafnarfirði er eini
grunnskólinn á land-
inu þar sem kennslu-
þátturinn hefur verið
boðinn út. Hann var einnig fyrsti
skólinn þar sem einkaaðili fékk leyfi
til að reka hverfisskóla. Hafnar-
fjarðarbær hefur nú tekið að sér
rekstur skólans eftir að deilur kenn-
ara og stjórnar Íslensku mennta-
samntakanna, ÍMS, sem ráku skól-
ann í rúmt ár, komust í hámæli í
haust. Sunita Gandhi, fram-
kvæmdastjóri ÍMS, segir miður að
verkefninu hafi ekki verið gefinn
lengri tími, það taki 5-7 ár fyrir nýj-
an skóla að festa sig í sessi.
En Áslandsskóli var umdeildur
áður en ÍMS komu til sögunnar og í
raun eru aðilar sammála um að
stefna samtakanna sé góð og gild og
verður lögð áhersla á að halda henni
áfram á lofti. Ágreiningur um skól-
ann kom upp í bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar þegar umræður um að bjóða
út rekstur grunnskóla fóru af stað.
Minnihlutinn sakaði meirihluta
sjálfstæðis- og framsóknarmanna
um að gera tilraunir á börnum og
gefast upp við að reka skóla bæj-
arins með því að bjóða reksturinn
út. Alþingi skiptist sömuleiðis í tvær
fylkingar varðandi málið. Deilt var á
að Áslandsskóli væri hverfisskóli
sem ekki ætti að vera einkarekinn.
Tillaga um útboð samþykkt
Tillaga Magnúsar Gunnarssonar,
þáverandi bæjarstjóra, um útboð á
kennsluþætti skólans var samþykkt
á fundi bæjarstjórnar í ársbyrjun
2001. Minnihlutinn var tillögunni
mótfallinn og taldi útboðið m.a.
brjóta í bága við grunnskólalög en
undanþága á grundvelli 53 gr.
grunnskólalaga, sem fjallar um til-
raunastarf í skólum, var nauðsynleg
svo að bjóða mætti skólastarfið út.
Björn Bjarnason, þáverandi
menntamálaráðherra, veitti undan-
þáguna og skyldi skólinn rekinn
sem tilraunaskóli. Átti tilraunin að
standa í þrjú ár og ef vel tækist til
gæti sami aðili rekið skólann í allt að
23 ár.
Tilboði ÍMS í rekstur Áslands-
skóla var tekið, en aðeins eitt tilboð
barst. Samningur við samtökin var
undirritaður í maí 2001. Samkvæmt
honum átti bærinn að greiða um 350
þúsund krónur á ári fyrir kennslu og
þjónustu fyrir hvern nemanda.
ÍMS réðu Kristrúnu Lind Birgis-
dóttur skólastjóra, en hún sagði
fljótlega upp stöfum. Bar hún við
ágreiningi um stjórnunarhætti og
völd. Áslaug Brynjólfsdóttir, fyrr-
verandi fræðslustjóri í Reykjavík og
einn ráðgjafa ÍMS, tók við stöðu
skólastjóra. Hún gegndi því starfi til
loka skólaársins, en þá tók Skarp-
héðinn Gunnarsson við.
Kennarar vilja breytingar
Fljótlega eftir að skólastarfið
hófst nú í haust sendu þrettán kenn-
arar og leiðbeinendur við skólann
fræðsluyfirvöldum í Hafnarfirði
bréf þar sem tiltekin voru atriði sem
þeir töldu brýnt að laga svo skóla-
starf gæti verið með eðlilegum
hætti. ÍMS ákváðu að ganga að öll-
um kröfum kennara eftir að stór
hluti þeirra sagði upp störfum.
Kennararnir drógu uppsagnir sínar
ekki til baka og í kjölfarið ákvað
bærinn að rifta samningi við ÍMS
um rekstur Áslandsskóla. Samfylk-
ingin, sem nú var komin í meirihluta
bæjarstjórnar, sagði kröfuna um að
Hafnarfjarðarbær tæki yfir rekstur
skólans styðjast við þau rö
hefði ítrekað ekki staðið v
inginn. Forsendur han
brostnar og uppnám vær
starfinu. Var þar m.a. át
stjórn skólans hafði ekki
svarað spurningum fræð
varðandi skólastarfið og
samtakanna samkvæmt sa
um. Sjálfstæðismenn m
samningsrofinu.
Bærinn réð Erlu Guðjó
skólastjóra Áslandsskóla o
fjórði aðilinn sem gegnir
ætti. ÍMS höfnuðu riftun s
ins og töldu hana ólögm
undirrituðu þó fljótlega s
lag við Hafnarfjarðarbæ u
urinn.
Stefna ÍMS mun hald
Reynt verður að framfyl
stefnu sem ÍMS markaði
starfi Áslandsskóla áfram
tekið fram í auglýsingu u
stjórastöðuna. Magnús Ba
fræðslustjóri Hafnarfjarð
segir bæinn síður en svo h
ósáttan við stefnu samtaka
Foreldrar barna í Ásla
voru sáttir við þá stefnu Í
þeim var kynnt í upphafi sk
ins. Þeir telja hins vegar f
stjórnendur ekki hafa náð
kvæma stefnuna. „T.d. var
og framkvæmdahlið aldurs
ar aldrei kynnt almennil
foreldrum eða kennurum
Jónas Hagan Guðmunds
maður foreldrafélags Ásla
Áslandsskóli
deildur frá up
Hafnarfjarðarbær hefur nú tekið við
stjórn Áslandsskóla og rift rekstrarsamn-
ingi við Íslensku menntasamtökin. Sunna
Ósk Logadóttir rifjar upp sögu skólans og
stefnu ÍMS og spyr um framtíðina.
Hafnarfjarðarbær vill a
sem Íslensku menntasa
HEFÐ hefur skapast fyrir því í Ás-
landsskóla að skólastjórinn heilsi
nemendum með handabandi við
komu þeirra í skólann og síðan
safnast allir saman á sal í morgun-
stund. Þetta er m.a. gert til að
skapa hlýlegt og kærleiksríkt and-
rúmsloft í skólanum, auk þess sem
morgunstundin gefur ótal tækifæri
til að vekja börnin til umhugsunar
um ýmis mál. Rík áhersla er lögð á
þemavinnu og í gegnum hana er
börnunum kennt allt milli himins og
jarðar. Börn frá sex ára aldri læra
ensku og tölvukennsla er almenn.
Þá er starfið eftir hefðbundinn
skólatíma fjölbreytt. Þetta er meðal
þess sem greinir Áslandsskóla frá
flestum öðrum grunnskólum á Ís-
landi og byggist starfið á hug-
myndafræði mótaðri af Íslensku
menntasamtökunum, ÍMS.
Geta barnsins hámörkuð
Skólastefna ÍMS hefur það að
markmiði að hámarka getu barns-
ins með kennsluaðferðum sem taka
mið af öllum þroskaþáttum þess.
Samtökin voru stofnuð af Böðvari
Jónssyni, sem er formaður stjórnar
þeirra, og dr. Sunitu Gandhi.
Stefna þeirra byggist á heimspeki
og fyrirkomulagi alþjóðlegu
menntasamtakanna „The Council
for Global Education“ í Bandaríkj-
unum en aðferðirnar byggjast á 40
ára reynslu City Montessori School
á Indlandi sem foreldrar Sunitu
stofnuðu. Skólinn er þekktur víða
um heim fyrir afburða árangur og
fékk 23. september sl. sérstök verð-
laun Menningarmálastofnunar
Sameinuðu þjóðanna fyrir menntun
í þágu friðar. Þótt stuðst sé við
nokkrar af hugmyndum dr. Maria
Montessori í starfi Áslandsskóla, er
skólinn ekki Montessoriskóli, eins
og margir hafa talið.
Í hugmyndafræði ÍMS er lögð
áhersla á að hvetja einstaklinginn
og hámarka þroska hans og sam-
félagsins. Skólinn byggir starf sitt á
fjórum hornsteinum menntunar:
Sammannlegum gildum, hnatt-
rænum skilningi, að gera allt fram-
úrskarandi vel og þjónustu við
mannkynið.
Breytt samfélag – ný stefna
Sunita segir svo gríðarlega mikl-
ar breytingar hafa átt sér stað á
samfélögum undanfarna áratugi að
nýrrar menntastefnu sé þörf. „Við
þurfum nú að hlúa að fjölþættum
hæfileikum barnanna og grundvall-
arleikni, svo sem þeirri hæfni að
geta gert hugmyndir að veruleika,
finna til þess aðferðir og tæki, sigr-
ast á hindrunum og búa börnin
undir margbreytilegt vinnuum-
hverfi,“ segir Sunita. „Það þarf að
endurskoða menntun, við þurfum
að spyrja nýrra spurninga, t.d. hver
er sá persónulegi, félagslegi og
vitsmunalegi ávinningur sem við
viljum hafa af menntun
einstaklingsins þegar
hann útskrifast úr
grunnskóla eða fram-
haldsskóla.“ Með því að
rækta ákveðna þætti í
fari einstaklinga, s.s.
frumkvæði og metnað,
þjálfa samskiptahæfni
hans og kenna honum
að vinna í hópi, má bet-
ur uppfylla þarfir sam-
félagsins eftir fjöl-
breyttu starfsafli.
„Að geta unnið í hópi
er mjög mikilvægt í dag
og að geta unnið með
fólki úr öðrum menn-
ingarheimum. Við þurfum
irbúa börnin okkar, þau er
alþjóðasamfélaginu, hvort
ur líkar betur eða verr.“ Su
segir tungumálakennslu ba
1. bekk í Áslandsskóla vera
þess undirbúnings. „Með m
viljum við búa börn undir a
á við lífið, ná árangri og set
marki. Til þess þurfum við
skýrari menntastefnu. Við
ekki aðeins efla námsárang
barnsins heldur einnig trú
eigin getu.“
En hvernig er markmiðu
Skólastefna Ís
menntasamtak
NORRÆNA SAMNINGALEIÐIN
Merkum áfanga í utanríkissam-skiptum Íslands var náð ífyrradag, er Halldór Ás-
grímsson utanríkisráðherra og Anfinn
Kallsberg, lögmaður Færeyja, undir-
rituðu samkomulag um mörk efna-
hagslögsögu landanna. Þar með eru úr
sögunni deilur Íslands við önnur ríki
um afmörkun hafsvæða, 27 árum eftir
síðustu útfærslu efnahagslögsögunnar.
Kaldbaksdeilan svokallaða við Fær-
eyjar var ein óleyst eftir að Bretar
féllu frá kröfu um 200 mílna lögsögu
við Rockall árið 1997 og Ísland, Græn-
land, Danmörk og Noregur undirrit-
uðu samkomulag það sama ár um af-
mörkun hafsvæðanna á milli
Grænlands, Íslands og Jan Mayen.
Saga þessara samskipta við hin nor-
rænu nágranna- og vinaríki okkar
sannar betur en margt annað gildi nor-
ræns samstarfs og hins nána samfélags
Norðurlandanna. Ákvæði samningsins
við Færeyinga um sameiginlega nýt-
ingu fiskimiða á svæðinu, sem áður var
umdeilt, sýna til að mynda hversu ríkt
gagnkvæmt traust og vinátta ríkir í
samskiptum landanna.
Norðurlönd hafa borið gæfu til að
leysa allar innbyrðis deilur sínar um
yfirráðasvæði með friðsamlegum hætti
um langt skeið. Það átti t.d. við um
deilu Finnlands og Svíþjóðar um
Álandseyjar eftir 1917 og deilu Noregs
og Danmerkur um yfirráð á Austur-
Grænlandi á árunum milli stríða, en
þær deilur voru leystar annars vegar
að tilstuðlan Þjóðabandalagsins og
hins vegar fyrir Alþjóðadómstólnum.
Í seinni tíð hafa norrænu ríkin æv-
inlega getað farið samningaleiðina án
aðstoðar dómstóla eða sáttasemjara og
í öllum deilum, sem upp hafa komið,
hafa báðir aðilar verið reiðubúnir að
slá af kröfum sínum þannig að ná
mætti samkomulagi. Ísland og Noreg-
ur hafa t.d. getað leyst með samning-
um flókin og erfið mál á borð við
Smugudeiluna og deilurnar um lög-
sögu við Jan Mayen og skiptingu
loðnustofnsins.
Samningaleiðin er bezt í samskipt-
um ríkja en það er því miður langt frá
því sjálfgefið að hún sé alltaf farin eins
og ótal dæmi sanna. Við Norður-
landabúar getum verið stoltir af því
hvernig við höfum getað sett niður
ágreining okkar með friðsamlegum og
vinsamlegum hætti. Vonandi verður
aldrei breyting á því.
BREYTINGAR Í NATO
Á óformlegum fundi varnarmálaráð-herra ríkja Atlantshafsbandalags-
ins (NATO) í Varsjá fyrr í vikunni var
tekið vel í tillögur Bandaríkjanna um
að koma á fót rúmlega 20.000 manna
hraðliði, sem senda mætti hvert á land
sem er með mjög stuttum fyrirvara.
Hugmyndin er út af fyrir sig ekki ný af
nálinni en sú áþreifanlega ógn, sem
NATO-ríkin telja sér stafa af m.a.
hryðjuverkastarfsemi og gereyðingar-
vopnum í höndum óvinveittra afla, hef-
ur ýtt henni ofar á dagskrá bandalags-
ins.
Bandaríkin og mörg önnur NATO-
ríki líta svo á að stofnun hraðliðsins sé
lykilatriði í umbreytingu bandalagsins;
að segja skilið við varnarviðbúnað og
skipulag sem miðaðist við að verjast
ógn kalda stríðsins, árás af hálfu Sov-
étríkjanna og fylgiríkja þeirra, en tak-
ast þess í stað á við „ógnir 21. aldarinn-
ar“ eins og Donald Rumsfeld,
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
orðar það, t.a.m. hryðjuverk, stað-
bundin átök, þjóðernisdeilur og út-
breiðslu gereyðingarvopna.
Engar formlegar ákvarðanir voru
teknar á fundinum í Varsjá. Hins vegar
má gera ráð fyrir að á leiðtogafundi
NATO í Prag síðar í haust verði ákveð-
ið að koma hraðliðinu á fót. Fyrir flest
evrópsku NATO-ríkin mun slík ákvörð-
un þýða að þau verði að auka útgjöld
sín til varnarmála. Sum þeirra hafa
þegar hafið að breyta herafla sínum
þannig að hann verði hreyfanlegri,
sveigjanlegri og viðbragðsfljótari. Það
á t.d. við um nágrannaríki okkar Bret-
land og Noreg. Önnur evrópsk NATO-
ríki þurfa að taka sig verulega á til að
geta lagt sitt af mörkum með árangurs-
ríkum hætti.
Full ástæða er til þess að íslenzk
stjórnvöld íhugi hvernig þau bregðist
við þessum væntanlegu breytingum í
NATO. Ísland hefur frá upphafi stefnt
að tveimur markmiðum með aðild sinni
að bandalaginu; annars vegar að
tryggja varnir Íslands og hins vegar að
leggja sitt af mörkum til sameiginlegra
varna Vesturlanda. Í kalda stríðinu var
báðum markmiðum náð með sömu leið-
inni, að leggja hér til aðstöðu fyrir
varnarlið. Eftir að kalda stríðinu lauk
dró úr mikilvægi aðstöðunnar á Íslandi
fyrir hinar sameiginlegu varnir NATO-
ríkjanna. Við því hefur m.a. verið
brugðizt með því að Ísland hefur tekið
virkari þátt í starfsemi bandalagsins og
hagnýtt sér þá breytingu, sem orðið
hefur á starfsemi þess.
Ísland hefur engan her en vægi
borgaralegra stofnana hefur aukizt
með hinum nýju verkefnum NATO á
borð við friðargæzlu, leitar-, hjálpar-
og björgunarstörf, vernd mannréttinda
og eflingu lýðræðis. Á þessum sviðum
getur Ísland nýtt styrk sinn í öðrum
efnum en hermálum. Efling íslenzku
friðargæzlunnar hefur verið snjöll
stefna við þessar aðstæður og eftir
henni hefur verið tekið innan NATO.
Hún hefur t.d. haft þau áhrif gagnvart
Bandaríkjunum að þau eru fremur
reiðubúin að viðhalda varnarviðbúnaði
sínum hér á landi þar sem þau sjá að Ís-
land er tilbúið að leggja sitt af mörkum
til sameiginlegra verkefna bandalags-
ins.
Vegna vaxandi vægis hryðjuverka-
ógnarinnar og væntanlegrar áherzlu
NATO á varnir gegn henni, m.a. með
þróun hraðliðsins, má gera ráð fyrir að
friðargæzluverkefni bandalagsins fái
hlutfallslega minni athygli en undan-
farin ár. Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra segir í Morgunblaðinu í gær
að Ísland sé ekki í aðstöðu til að leggja
neitt af mörkum varðandi þróun hrað-
liðsins, en muni halda áfram að efla ís-
lenzku friðargæzluna. Það er rétt
stefna, en Íslendingar verða þó að vera
vel vakandi fyrir því hvort þeir geti
með einhverjum hætti stutt við þau
verkefni NATO, sem líklegt er að fái
mestan forgang á næstu árum.
Þáttur í þeirri viðleitni getur verið
að Íslendingar taki í auknum mæli að
sér verkefni við varnir landsins sem
borgaralegar stofnanir geta annazt og
beri af þeim aukinn kostnað, m.a. til að
létta fjárhagslegum byrðum af Banda-
ríkjamönnum sem telja sig þurfa á öllu
sínu að halda í baráttunni gegn hryðju-
verkum. Það væri óeðlilegt ef Ísland,
eitt evrópsku NATO-ríkjanna, axlaði
enga fjárhagslega ábyrgð á baráttunni
gegn hryðjuverkum og öðrum nýjum
ógnum sem að okkur steðja.