Fréttablaðið - 15.09.2004, Blaðsíða 16

Skýr svör og óskýr
Viðtal Morgunblaðsins við Davíð
Oddsson, fráfarandi forsætisráðherra,
um síðustu helgi vakti athygli, en þó
kannski síst fyrir þær sakir að það hafi
birst í Morgunblaðinu. Þar fór Davíð
mikinn á köflum og ljóst að vopnin
leika vel í höndum
hans sem fyrr og gildir
þá einu þótt hann
hafi átt við erfið veik-
indi að stríða. Ritstjóri
Morgunblaðsins leggur
út af þessu viðtali
í blaði sínu á
mánudag og
segir Davíð
hafa tekið
„af skarið
um pólitíska framtíð sína“ og segir
svör hans „skýr“. En eru þau það?
Miklu nær er að segja að Davíð haldi
öllu opnu; hann kveðst „ekki alveg“ til-
búinn að setjast í helgan stein og „ef“
hann fái ekki nægilega krafta til að
standa í sínu starfi þá sé „viðbúið að
hætta því“. Eru þetta skýr svör?
Heldur öllum volgum
Áfram heldur leiðari Moggans og vitn-
ar til þess að Davíð var spurður í við-
talinu hvort hann hygðist leita eftir
endurkjöri sem formaður Sjálfstæðis-
flokksins. Og Davíð hafi svarað því til
að landsfundur verði „væntanlega“ í
nóvember á næsta ári og að hann
„geri ekki ráð fyrir öðru en að svo
verði“. Altso, að hann haldi áfram sem
formaður. „Þetta eru skýr svör,“ segir
leiðarahöfundur blaðsins – en aftur er
við hæfi að spyrja; eru þau það? Davíð
Oddsson hefur á merkilegum stjórn-
málaferli sínum sjaldnast talað nokkra
tæpitungu – en af þessu ágæta viðtali
má hins vegar ráða að hann heldur
einfaldlega öllu opnu. Með öðrum
orðum heldur hann öllum volgum,
jafnt eigin flokksmönnum og skjálf-
andi framsóknarmönnum sem hafa
ekki hugmynd um hvaða
svigrúm Halldór Ásgríms-
son fær til að stjórna á
næstu mánuðum. Klókt
hjá Davíð, eins og alltaf.
En þetta eru ekki skýr svör.
Ellefta september árið 2001 dóu
þrjátíu þúsund börn úr fátækt.
Fáir tóku eftir þessum dauðsföll-
um aðrir en foreldar, systkini og
nágrannar þessara barna. Tala
hinna látnu er þó vel þekkt. Eng-
inn dagur líður svo á þessari
jörð að ekki deyi eitthvað í
kringum þrjátíu þúsund börn af
þeirri ástæðu einni að foreldar
þeirra eru fátækt fólk sem hvor-
ki hefur aðgang að hreinu vatni
né sæmilegri fæðu fyrir börnin
sín. Þennan sama dag dóu líka
þrjúþúsund saklausir menn
vegna hryðjuverka í New York.
Sá atburður breytti heiminum.
En þó ekki fyrir alla. Og ekki til
hins betra. Frá því árásin var
gerð á New York hafa um það bil
þrjátíu milljónir barna dáið úr
fátækt. Tíu þúsund sinnum fleiri
en dóu í árásinni fyrir þremur
árum. Og að minnsta kosti ein til
tvær milljónir manna til viðbót-
ar hafa dáið vegna stríðsátaka
sem fáir taka eftir vegna þess að
þau eru ekki inni á dagskrá
heimsmálanna sem í þrjú ár hef-
ur verið mótuð af stríðinu gegn
hryðjuverkum. Og enn aðrar
milljónir manna hafa dáið úr
sjúkdómum sem auðvelt hefði
verið að lækna þá af fyrir lítið
brot af þeirri upphæð sem stríð-
ið í Írak er búið að kosta.
Við, þessi hundruð milljóna
manna sem horfðu á árásina á
New York í beinni útsendingu,
munum aldrei gleyma þessum
atburði. Við horfðum á fólk
stökkva í dauðann á flótta undan
eldi og reyk og vissum um leið
að þúsundir annarra voru að
kafna, stikna eða kremjast í því
helvíti sem við sáum þarna opn-
ast. Við vissum að þessi hrylling-
ur myndi hafa djúp og jafnvel
varanleg áhrif á gang heims-
mála.
En af hverju vissum við það?
Dóu ekki álíka margir, þrjú þús-
und manns, í fjöldamorðunum
sem Ariel Sharon setti af stað í
flóttamannabúðum Palestínu-
manna í Líbanon fyrir tuttugu
árum? Var síður óhugnanlegt að
vita til þess að þrjú þúsund sak-
lausir Palestínumenn, að mestu
leyti konur, börn og gamal-
menni, voru drepnir í hreysum
sínum af vígasveitum sem nú-
verandi forsætisráðherra Ísrael
hleypti inn í búðirnar og aðstoð-
aði? Ariel Sharon. Maðurinn sem
oftast allra erlendra þjóðarleið-
toga gengur út og inn úr Hvíta
húsinu enda staðfastastur allra
hinna staðföstu í baráttunni
gegn hryðjuverkum. Af hverju
breyttu þessi fjöldamorð á al-
saklausu fólki ekki heiminum?
Pólitíkin er bara ekki þannig.
Palestínumennirnir sem dauða-
sveitirnar murkuðu lífið úr
höfðu verið landlausir flótta-
menn alla ævina, sumir allt frá
fyrstu hrinu þjóðernishreinsana
Ísraelsmanna í Palestínu. Þetta
fólk hafði ekki unnið sér annað
til sakar en að vera af máttlausri
þjóð og á vondum stað. Morðin á
því breyttu heldur engu. Þetta
fólk átti ekkert bakland. Nema í
Arabaheiminum þar sem mátt-
laus reiði hinna valdalausu yfir
þessu og þúsund öðrum skelfing-
um fær stundum útrás með hin-
um óskaplegasta hætti.
Dauði þrjátíu þúsund barna úr
fátækt á hverjum degi breytir
heldur engu um heimsmálin. Og
það þótt öllum sem til þekkja sé
ljóst að unnt væri að bjarga þús-
undum barna frá dauða á hverj-
um einasta degi fyrir hluta af
þeirri upphæð sem Bandaríkja-
menn verja nú til stríðsins í Írak.
Börnin deyja nefnilega ekki úr
illvígum sjúkdómum sem lækna-
vísindin ráða lítið við. Þau deyja
flest úr niðurgangi sem orsakast
af vondu vatni og lélegu fæði.
Þúsundir fullorðinna deyja líka á
hverjum degi úr sjúkdómum
sem tiltölulega ódýr og vel þekkt
lyf gætu bjargað þeim frá. Ekk-
ert af þessu kemst hins vegar á
dagskrá heimsmálanna. Ekkert
af þessu er heldur nokkru sinni
nefnt í kosningabaráttunni í auð-
ugasta ríki heims, sem er nískast
allra þróaðra ríkja á framlög til
baráttu gegn fátækt. Þess í stað
há menn alþjóðlegt stríð á for-
sendum sem eru ekki bara falsk-
ar heldur líka heimskulegar.
Menn segja að árásin á New
York hafi verið árás á lýðræði í
heiminum, þótt augljóst sé að
árásarefnið komi lýðræði ná-
kvæmlega ekkert við. Ástæðuna
var að finna í hugarheimi ofsa-
trúarmanna sem vildu mótmæla
veru bandarískra hermanna í
Sádi-Arabíu og stuðningi Banda-
ríkjanna við spillta konungs-
stjórn í landinu. Margar ástæður
þess að hryðjuverkamenn næstu
ára eru nú framleiddir eins og á
færibandi í Mið-Austurlöndum
liggja í afskiptum Bandaríkj-
anna af þessum heimshluta. Eina
ástæða þess að þrjátíu þúsund
börn munu deyja úr fátækt á
þessum miðvikudegi er hins veg-
ar afskiptaleysi. Utanríkisráð-
herra Íslands sem lætur af emb-
ætti í dag má eiga þakkir fyrir að
afskiptaleysi okkar Íslendinga af
hinum fátæku er dálítið minna
en áður. ■
Þ egar Halldór Ásgrímsson tekur í dag við embætti forsætisráð-herra er það í skugga vaxandi efasemda um styrk ríkisstjórnar-innar og samheldni stjórnarflokkanna. Svið stjórnmálanna hefur
gerbreyst frá því að hann og Davíð Oddsson gengu frá verkaskiptingu
sinni við stjórnarmyndunina fyrir hálfu öðru ári. Stjórnarflokkarnir
fengu þá báðir slæma kosningu og endurnýjað samstarf þeirra var frá
upphafi á veikum grunni byggt. En það sem síðan hefur gerst í lands-
málum hefur því miður ekki orðið til að auka trú á flokkana, forystu-
menn þeirra og möguleika ríkisstjórnarinnar til að takast á við brýn úr-
lausnarefni samtímans af þrótti og einurð.
Halldór Ásgrímsson er boðinn velkominn til starfa sem skipstjórinn
á þjóðarskútunni. Hann á að baki langan og í höfuðatriðum farsælan
stjórnmálaferil. Fáir stjórnmálamenn búa að meiri reynslu og þekkingu
en hann. Við hljótum því að mega treysta því að hann gangi fumlaust til
starfa og hefjist handa við að koma þeim verkefnum, sem ríkisstjórnin
ætlar að sinna, í hraðan gang. Hann getur hins vegar ekki ætlast til þess
að njóta hveitibrauðsdaga í embætti eins og nýir ráðherrar hafa fengið
heldur verður hann þegar á næstu vikum að láta verkin sýna merkin.
Ráðgjafar fyrrverandi forsætisráðherra hafa að undanförnu verið
að ota að Halldóri lista með málaflokkum sem þeir vilja að hann setji á
oddinn. Eru þar efst á blaði ný fjölmiðlalög, lög gegn hringamyndun í
viðskiptalífinu og stjórnarskrárbreytingar í því augnamiði að fella
synjunarvald forseta Íslands úr gildi. Allt eru þetta mál sem sjálfsagt
er að ræða og sinna með sínum hætti en ekkert þeirra getur talist for-
gangsmál. Miklu stærri og brýnni úrlausnarefni bíða ríkisstjórnar
Halldórs Ásgrímssonar.
Hver eru þessi verkefni? Auk hinnar sjálfsögðu kröfu að stjórnin leggi
sitt af mörkum til að halda efnahagslífinu áfram í jafnvægi með almenn-
um og hefðbundnum ráðstöfunum og tryggja öryggi lands og þjóðar eru
það einkum þrjú svið sem mikilvægt er að ríkisstjórnin einbeiti sér að.
Nærtækast er að nefna fyrst sölu Símans. Tíminn til þess ætti að vera
einkar heppilegur núna þegar vinna þarf gegn vaxandi þenslu og eyðslu í
þjóðfélaginu. Skoðanamunur um léttvæg aukaatriði má ekki tefja þetta
mál. Í öðru lagi þarf að lækka skatta í samræmi við fyrirheit stjórnarsátt-
málans. Í tengslum við það verður ríkisstjórnin að sýna hugrekki og rifa
seglin í ríkisbúskapnum. Er í því sambandi meðal annars eðlilegt að líta
til óhóflegs kostnaðar og bruðls í utanríkisþjónustunni eins og forstöðu-
maður Hagfræðistofnunar Háskólans hefur bent á. Vonandi sýnir hinn
nýi utanríkisráðherra meiri tilþrif á því sviði en fyrirrennari hans. Í þrið-
ja lagi þarf að takast á við endurskipulagningu mennta- og heilbrigðis-
kerfisins með það að leiðarljósi að nýta enn frekar en gert hefur verið
yfirburði einkaframtaks og einkarekstrar. Samfylkingin hefur unnið að
því að móta tillögur á þessum sviðum og nýi forsætisráðherrann á að vera
nógu stór til að þora að leita eftir samstarfi við stjórnarandstöðuna um
hugmyndir og tillögur. Samráðsstjórnmál eru kall tímans eftir það skip-
brot sem valdboðsstjórnmálin biðu í sumar. ■
15. september 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Nýr forsætisráðherra er boðinn velkominn til starfa
en hann þarf strax að bretta upp ermarnar.
Halldór fær enga
hveitibrauðsdaga
ORÐRÉTT
Vantar ekki bara gott bassabox í
skottið?
Það er í raun til skammar fyrir
þjóðina að þjóðhöfðingjum og
fyrirmönnum annarra þjóða sé
boðið upp í 15 ára gamlar drusl-
ur sem dópsalar og melludólgar
þessara þjóða myndu ekki láta
sjá sig á.
Victor Urbancic um bílakost forseta-
embættisins.
DV 13. september
Ætli hann bráðni ekki
Sigríður segir að enn sé óvíst
hvað verði um ísjakann eða það
sem að eftir af honum verður að
Íslandskynningunni lokinni.
Morgunblaðið 14. september.
Spenntur fyrir næsta slag
Mannist sýnist þetta vera óskap-
lega lítill ágreiningur, það getur
vel verið að hann eigi eftir að
vaxa; ég vona að það verði
meira fjör en þetta!
Davíð Oddsson.
Fréttablaðið 14. september
Kannski var góður vinnufriður
í Stjórnarráðinu
Mér finnst það heldur kaldrana-
legt af Davíð að halda því fram
að sérstakur vinnufriður hafi
ríkt í hans valdatíð.
Guðmundur Gunnarsson.
Fréttablaðið 12. september
Er hann þá kominn með plástur?
Þorgrímur hættur í tóbakinu
Fyrirsögn um Þorgrím Þráinsson.
DV 14. september
Einmitt það sem ég var að
hugsa
Með þessu er líka verið að hlut-
gera menninguna og fortíðina.
Að mínu mati helst það svo í
hendur við hlutgervingu fram-
tíðarinnar í nýjustu neysluvör-
unum.
Valdimar Tr. Hafstein.
DV 14. september
FRÁ DEGI TIL DAGS
Halldór Ásgrímsson er boðinn velkominn til starfa
sem skipstjórinn á þjóðarskútunni. Hann á að baki
langan og í höfuðatriðum farsælan stjórnmálaferil. Fáir
stjórnmálamenn búa að meiri reynslu og þekkingu en
hann. Við hljótum því að mega treysta því að hann gangi
fumlaust til starfa og hefjist handa við að koma þeim verk-
efnum, sem ríkisstjórnin ætlar að sinna, í hraðan gang.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
FÁTÆKT OG
HRYÐJUVERK
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
STJÓRNMÁLAFRÆÐINGUR
Eina ástæða þess að
þrjátíu þúsund börn
munu deyja úr fátækt á
þessum miðvikudegi er hins
vegar afskiptaleysi.
,,
Tíu þúsund sinnum
ser@frettabladid.is