Fréttablaðið - 15.09.2004, Blaðsíða 29

21MIÐVIKUDAGUR 15. september 2004
10 GREINAR ÚR MANNRÉTT-
INDAYFIRLÝSINGU SAMEIN-
UÐU ÞJÓÐANNA SEM
AMNESTY BYGGIR Á
1. grein.
Hver maður er borinn frjáls og jafn öðr-
um að virðingu og réttindum. Menn eru
gæddir vitsmunum og samvizku, og ber
þeim að breyta bróðurlega hverjum við
annan.
2. grein.
Hver maður skal eiga kröfu á réttindum
þeim og því frjálsræði, sem fólgin eru í
yfirlýsingu þessari, og skal þar engan
greinarmun gera vegna kynþáttar, litar-
háttar, kynferðis, tungu, trúar, stjórnmála-
skoðana eða annarra skoðana, þjóðernis,
uppruna, eigna, ætternis eða annarra að-
stæðna.
Eigi má heldur gera greinarmun á mönn-
um fyrir sakir stjórnskipulags lands þeirra
eða landsvæðis, þjóðréttarstöðu þess eða
lögsögu yfir því, hvort sem landið er sjálf-
stætt ríki, umráðasvæði, sjálfstjórnarlaust
eða á annan hátt háð takmörkunum á
fullveldi sínu.
3. grein.
Allir menn eiga rétt til lífs, frelsis og
mannhelgi.
4. grein.
Engan mann skal hneppa í þrældóm né
nauðungarvinnu. Þrælahald og þræla-
verzlun, hverju nafni sem nefnist, skulu
bönnuð.
5. grein.
Enginn maður skal sæta pyndingum,
grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi
meðferð eða refsingu.
6. grein.
Allir menn skulu, hvar í heimi sem er,
eiga kröfu á að vera viðurkenndir aðilar
að lögum.
7. grein.
Allir menn skulu jafnir fyrir lögunum og
eiga rétt á jafnri vernd þeirra, án mann-
greinarálits. Ber öllum mönnum réttur til
verndar gegn hvers konar misrétti, sem í
bága brýtur við yfirlýsingu þessa, svo og
gagnvart hvers konar áróðri til þess að
skapa slíkt misrétti.
8. grein.
Nú sætir einhver maður meðferð, er brýt-
ur í bága við grundvallarréttindi þau, sem
tryggð eru í stjórnarskrá og lögum, og
skal hann þá eiga athvarf hjá dómstólum
landsins til þess að fá hlut sinn réttan.
9. grein.
Ekki má eftir geðþótta taka menn fasta,
hneppa þá í fangelsi eða varðhald né
gera útlæga.
10. grein.
Nú leikur vafi á um réttindi þegns og
skyldur, eða hann er borinn sökum um
glæpsamlegt athæfi, og skal hann þá
njóta fulls jafnréttis við aðra menn um
réttláta opinbera rannsókn fyrir óháðum
og óhlutdrægum dómstóli.
Íslandsdeild Amnesty Internat-
ional var stofnuð 15. september
1974 fyrir 30 árum þegar stofn-
fundurinn var haldinn í Nor-
ræna húsinu. „Þetta byrjaði í
raun og veru á því að Sigrún Sig-
urjónsdóttir og eiginmaður
hennar, Frank Veneklaas, kynnt-
ust Amnesty þar sem þau bjug-
gu í Rotterdam í Hollandi. Þau
komu hingað til þess að vekja at-
hygli Íslendinga á alþjóðasam-
tökunum,“ segir Jóhanna K. Eyj-
ólfsdóttir, framkvæmdastjóri
Íslandsdeildarinnar. „Þau aug-
lýstu eftir áhugasömu fólki og
eftir kynningarfund í heimahúsi
var stofnuð lítil nefnd sem und-
irbjó stofnfundinn.“
Fundurinn var vel sóttur en
Jóhanna segir að um 95 manns
hafi skráð sig í fyrstu fundar-
gerðarbókina. „Það er gaman að
skoða þann lista en þar eru, án
þess að ég sé að nefna nokkur
nöfn, bæði fólk sem var lengst
til vinstri og hægri í stjórnmál-
um. Það hefur einkennt samtök-
in allt frá þessu að fólk með ólík-
an pólitískan bakgrunn hefur
sameinast í starfinu.“
Þegar Íslandsdeild Amnesty
International var stofnuð voru
skjólstæðingar deildarinnar
fyrst og fremst á bak við lás og
slá vegna skoðana sinna og
hugsana. „Þetta voru mest sam-
viskufangar sem margir eru
orðnir frægir í dag, eins og til
dæmis Vaclav Havel. Á þessum
tíma var mikið um herforingja-
stjórnir í Suður-Ameríku og
mannshvörf voru algeng og fólk
mátti sæta pyntingum.“ Heims-
myndin er að mörgu leyti breytt
í dag en þörfin fyrir Amnesty
hefur síður en svo minnkað að
sögn Jóhönnu. „Starfssvið okkar
hefur breyst og við tökum núna
á fleiri brotum en málum ein-
staklinga er auðvitað ennþá
sinnt og þeim fylgt eftir alla
leið.“ ■
JÓHANNA K. EYJÓLFSDÓTTIR Amnesty
verður með opið hús á skrifstofu sinni í
Hafnarstræti en Jóhanna segir það ekki í
anda þeirra að eyða peningum í veisluhöld.
Barist gegn ranglæti í 30 ár