Tíminn - 31.10.1974, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 31. október 1974.
TÍMINN
3
VATNSBÓL REYKVÍKINGA f
HÆTTU AF OLlUMENGUN?
BH-Reykjavik. — Forsaga máls-
ins er sú, að bygginganefndin i
Mosfellssveit gaf BP leyfi til aö
byggja stöð við Geitháls, en
aðgætti ekki, að staðurinn er á
mörkum f riðun ar s v æðan na
vegna verndunar vatnsbólanna á
höfuðborgarsvæðinu. Þetta hefur
verið mikið hitamái siðan, og ég
get svo sem ekkert annað gert en
bent á, að ég telji þetta ekki
heppiiega ráðstöfun, ekki sizt á
meðan við vitum ekki meira um
rennsli grunnvatnsstraumanna á
svæðinu. t þessum efnum er ekki
nóg, að einhver segi álit sitt. Þaö
verður að hafa staðreyndir tii að
byggja á, — og meðan þær stað-
reyndir eru ekki fyrir hendi, er
það mesta öryggið að hafa enga
stöð þarna.
A þessa leið fórust Jóni Jóns-
syni, jarðfræðingi hjá Orku-
stofnun rikisins, orð i gær, er við
höfðum samband við hann og
inntum hann eftir áliti hans á
hugsanlegri mengun á vatna-
svæði höfuöborgarbúa og gagn-
ráðstöfunum þar að lútandi.
— Þeir eru búnir að byggja
þarna svolítið, sagði Jón, og
virðast leggja mikla áherzlu á að
koma þessu i framkvæmd.
Heilbrigðisnefndirnar i Kópa-
vogi og Mosellssveit hafa haft
samband við mig. svo og Heil-
brigðiseftirlitið, en það var
héraðslæknirinn I Mosfellssveit,
sem benti á, að þetta væru ekki
sem heppilegastar ráðstafanir.
Nú, mitt hlutverk er bara að vara
við. Ég get ekki lagt neitt bann
við einu eða neinu, og ég hef
auðvitað ekkert á moti neinni
starfsemi fremur en annarri. Ég
getbara sat eins og skáldið: mitt,
er að yrkja, ykkar að skilja. En
einfaldast, og um leið öruggast,
er að hafa enga stöð þarna. Meira
öryggi er ekki hægt að bjóða upp
á. Það er svo sem verið að tala
um 100% öryggi varðandi
fráganginn, en i þær umræður
blanda ég mér ekki, þvi að ég er
ekki svo tæknifræðilega fróður
að þekkja til þeirra mála. Mesta
öryggið hygg ég hins vegar vera
að hafa enga stöð.
En það eru fleiri atriði i
sambandi við þessi mál, sem Jón
Jónsson bendir okkur á, og rétt er
að undirstrika mikilvægi þeirra.
Hvar stöndum við, svo ef óhapp
verður á þessum vegi? Setjum nú
svo, að þarna velti oliubill með
nokkur tonn af oliu á veginum.
Hvaða viðbúnað hafa hlutað-
eigandi aðilar til að mæta sliku-
Ég veit ekki til, að þarna sé neinn
viðbúnaður i þessu sambandi.
Það má kannski segja, að það sé
alveg eins hættulegt að hafa
veginn þarna, með talsvert mikla
umferð með oliu og önnur efni,
eins og að byggja þessa stöð á
mörkunum. En það eitt er vist, aö
þetta er spurning, sem skiptir
verulegu máli: Er nokkur
viðbúnaður til að skerast I leikinn
á stundinni og fyrirbyggja voða?
Við minnumst á það, aö oliubill
hafi oltiö uppi á Sandskeiði fyrir
nokkru, en þess hafi ekki verið
getið, hvort olia hafi farið niður,
hversu mikið, eða hvort ráð-
stafanir hafi verið gerðar til að ná
henni upp.
— Það gegnir alveg sama máli
meö þetta og brunavarnir, segir
Jón. Það er ákveðinn aðili, sem
tekur að sér að slökkva eld, og I
Ársfundur
EFTA hefst
í dag
ÓLAFUR Jóhannesson við-
skiptaráðherra situr ársfund
EFTA, sem hefst i Helsinki i
dag. Er Tlminn hafði tal af
ráðherranum i gær, sagðist
hann ekki búast við að neinar
veigamiklar ályktanir yrðu
gerðar á þessum fundi, en
viðskiptaráðherrar landana
myndu gera grein fyrir
afstöðu sinni til ýmissa
mála.
Fundinum lýkur á
morgun, föstudag.
þessu tilfelli á lika að vera
einhver ábyrgur aðili, sem tekur
að sér að skerast I leikinn
Við innum Jón eftir þvi, hvort
nóg hafi verið að gert til að
sporna gegn mengun á vatn-
svæðinu, og það kemur i ljós, að
talsvert hefur verið stuggað við
byggð og starfsemi þarna, og
þeim, sem eftir eru, settar höml-
ur.
— Það er bannað að hafa oliu-
tanka við sumarbústaði, og öll
meðferð oliu og eiturefna er
bönnuð. Þá er allt svæðið kortlagt
og friðaö, með samþymki borgar-
yfirvalda og sveitarfélaganna i
kring.
— En er það nóg?
— öryggið er fyrir öllu. Mér
finnst hæpið að leyfa starfsemi i
náumunda við svæðið, og þessi
oliustöð er vafasöm. Mér finnst
sérstakrar varúðar þörf, og þá
einkum i sambandi við umferðina
um svæðið.
Sinfóníuhljómleikar í kvöld
BH—Reykjavik — Þriðju hljóm-
leikar Sinfóniuhljómsveitarinnar
á þessu starfsári verða haidnir I
kvöid. Stjórnandi verður Karsten
Andersen og einieikari Vaclav
Hudecek. A efnisskránni er
Sinfónia nr. 1 i c-moll eftir Anton
Bruckner og fiðiukonsert I D-dúr
eftir Tsjaikovsky.
Fiðluleikarinn Vaclav Hudecek
fæddist 7. júni árið 1952 i borginni
Rozmital i Tékkóslóvakíu. Vegna
frábærrar tónlistargáfu sinnar
var honum veitt innganga i tón-
listarskóla aðeins sex ára göml-
um. Þar tók hann svo miklum
framförum, að hann vann fyrstu
verðlaun i fiðlukeppni unglinga
aöeins niu ára gamall. Fimmtán
ára gamall vann hann fyrstu
verðlaun I alþjóðlegri fiðlukeppni
útvarpsstöðvanna, og hóf þá um
leið hljómleikaferil sinn i London,
þar sem hann lék fiðlukonsert
Beethovens. Jafnframt hélt hann
áfram tónlistarnámi sinu I Tón-
listarháskólanum i Prag, þar sem
Vaclav Snitil var aðalkennari
hans. Arið 1971 gerðist hann nem-
andi Daviðs Oistrachs og lék
fiðlukonsert Tsjaikovskys undir
hljómsveitarstjórn hans á lista-
hátið i Prag árið 1972, þar sem
hann fékk þá dóma, að hann væri
verðugur nemandi meistara sins.
Vaclav Hudecek hefur hvarvetna
hlotið frábæra dóma fyrir fiðlu-
leik sinn og törfandi túlkun
viðfangsefna sinna.
Pólitískir spilamenn
í grein eftir Jón Kristjánsson. sem birtist I Austra 23. þ.m., er
m.a. rætt um þann efnahagsvanda, sem vinstri stjórnin þurfti að
glima við. Siðan segir Jón:
„Hins vegar gerðist þaö eftir þvi sem vandinn óx að vaxandi til-
hneigingar gætti hjá Aiþýðubandalagsmönnum til aðstinga höfðinu
i sandinn og segja þjóðinni ósatt um ástandið. Það er óþarfi að
rekja þá sögu langt, en uppáhaldslýsingarorð framámanna
flokksins voru „nokkur efnahagsvandi”, og „litilsháttar vel-
megunarvandi”. Það er svo kunnara en frá þurfi að segja að þegar
til kastanna kom að taka á málum, ákváðu þeir að standa fyrir utan
og halda þessum leik áfram af tvöföldum krafti. Þetta er að visu all
kiókindalegt, en ber hvorki vott um kjark eða ábyrgöartilfinningu.
Það hefur verið allmikið rætt um stjórnmál og spilamennsku
undanfarið, en ef þetta er ekki spilamennska, þá veit ég ekki hvað
flokkast undir slikt.
Menn skyidu hafa það hugfast, þegar þeir hlýða á stjórnmála-
boðskap Alþýðubandalagsmanna um þessar mundir aö þar taia
menn sem áttu kost á þvi aö takast á við vandann, en töidu að siik
hólmganga mundi ekki gefa nógu marga slagi I hinni póiitlsku spila-
mennsku. og atkvæðaveiðum".
Innd júpsóætlun
ísfirðingar 26. þ.m. birtir grein eftir Ilalldór Kristjánsson, þar
sem hann ræðir um svokailaða Inndjúpsáætlun. Hann telur hana
inerkilega, en dregur jafnframt I efa, hvort ekki sé þar lögð of mikil
áherzla á sauðfjárrækt. Nauðsynlegt sé vegna kaupstaðanna viö
tsafjarðardjúp, að auka mjólkurframleiðslu á þessu svæði. t
grcinarlokin segir Halidór:
„Það mun einróina álit Vestfiröinga, að svo verði styrkur þeirra I
heild mestur og hagur þeirra bestur að sveitirnar verði setnar og
nýttar. Það á að gera skynsamlega með hliðsjón til markaðsmála
og landnýtingar. Ef þess er gætt á mjólkurframleiðslan I sýslunum
að tvöfaldast i náinni framtlð.
Mörgum finnst að ekki sé nógu vel stjórnað nema það verði”.
Þ.Þ.
Framfylgir lögum, sem hann ætlar að
leggja fyrir Alþingi í vetur
— segir Óttar Yngvason lögfræðingur um sjóvarútvegsróðherra,
sem bannaði rækjubótum fró Blönduósi að landa í héimahöfn
Gsal—Reykjavik — Enn hefur
engin ákvörðun verið tekin um
málssókn á hendur ríkissjóði, en
skaðabótakrafan var lögð fram til
þess að kanna, hvort sjávarút-
vegsráðuneytið sæi sér fært að
taka með samkomulagi af-
leiðingum af boðum sinum og
bönnum.
Þannig fórust orð Óttari
Yngvasyni, lögfræðingi rækju-
verksmiðjunnar Særúnar á
Blönduósi, sem hefur krafið rikis-
sjóð um bætur vegna banns viö
rækjuvinnslu á Blönduósi. Sú
verksmiðja hefur raunar aldrei
tekið til starfa, en eins og
kunnugt er bannaði ráðuneytið
Biönduósbátum að landa rækju I
heimahöfn og þar með kippti
ráöuneytið stoðum undan rekstri
fyrirtækisins. Blönduósbúar una
þessu afar illa og rækjuvcrk-
smiöjan Særún hefur lagt fram
tæpra 15 millj. kr. skaðabóta-
kröfu á hendur rlkissjóði.
Að sögn Óttars getur bóta-
krafan hækkað um tvær milljónir
eða svo, ef ekki tækist að ráðstafa
þeim tækjum og vélum sem nú
þegar eru tilbúnar til vinnslu á
Blönduósi.
Ellefu milljónir af þessum
fimmtán eru settar fram sem tjón
vegna missishagnaðar miðað við
fimm ára rekstur fyrirtækisins.
Þetta fimm ára timabil er grund-
vallað leigusamningum um
vinnsluvélarnar. sem eru á svo-
nefndum leigukaupsamningum,
og eru afnotasamningar gerðir til
fimm ára.
— Með bindandi fimm ára
samninga stendur fyrirtækið uppi
núna. Ef ekki tekst að greiða úr
þvi máli, verður um miklu meira
tjón að ræða hjá fyrirtækinu.
Hagnaðartapið þ.e. 11 milljónir-
nar, grundvallast á þvi að á
Blönduósi eru óvenjulega hag-
stæöar aðstæður til rækjuvinnslu.
Þarna var ætlunin að vinna i
sláturhúsinu, og búið var að gera
leigusamninga um það.
Sagði Óttar, að sláturhúsið á
Blönduósi væri eingöngu notað
um sláturtima 2-3 mánuði ár
hvert, og þvi mikil húsakynni
ónýtt mestan hlusta ársins.
— Ég veit ekki betur en að for-
ráðamenn sláturhússins hafi
mikinn áhuga á þvi að geta nýtt á
einhvern hátt þetta ágæta hús-
næði, enda er það almennt séð
þjóðhagslega hagkvæmt að nýta
þessi mannvirki, ef það er hægt,
utan þessa venjulega vinnslutima
sláturhússins.
Sagði Óttar, að þarna hefði ekki
þurft að leggja fé i vinnslusalar-
kynni, frystibúnað, gufubúnað
eða annað slikt — og þvi hefðu
sparazt þarna tugir milljóna.
— Var búið að setja upp tæki i
sláturhúsinu til rækjuvinnslu?
— Báðar vélasamstæðurnar
voru komnar norður, og önnur
þeirra var komin á sinn stað i
sláturhúsinu. Vinnsla hefði getað
hafizt — og getur enn hafizt —
með nokkurra daga fyrirvara.
— A hvaða forsendum getur
fyrirtæki, sem aldrei hefur
starfað, farið fram á skaða-
bætur?
— Fyrirtækið sjálft var stofnað
á árinu 1973, og það er búið að
leggja i allan þann kostnað, sem
til þarf, til að hefja þennan
rekstur. Búið er að fá allan
búnað, ráða allan mannafla — og
hluti af þessum bótakröfum eru
iaun verkstjóra, vélamanns og
framkvæmdastjóra venjulegan
uppsagnarfrest, þrjá mánuði.
Það er búið að leggja þarna út
fjármuni t.d. til þessara vinnslu-
tækja, enn fremur er vaxtatap i
svo og svo langan tima, og svo er
búið að borga leigu fyrir vélarnar
og flutningskostnað, til landsins
og innanlands, kostnað við upp-
setningu og margt annað.
Grundvöliurinn er sá, að enn
hafa ekki séð dagsins ljós þau lög,
sem sjávarútvegsráðuneytið
ætlaöi að leggja fram á þingi. Það
eru engin lagaákvæði til, sem
banna mönnum að setja upp
fyrirtæki til starfrækslu og
vinnslu sjávarafurða. Ráðuneytiö
ætlaði, og ætlar sennilega enn, að
leggja fyrir þingið i vetur laga-
frumvarp, þar sem farið yrði
fram á, að sérstakt leyfi þyrfti til
rekstrar rækjuvinnslustöðva.
Ráöuneytið hefur nú bannað
rækjubátum Blönduósbúa að
landa i heimahöfn — sem er al-
gjört einsdæmi — og segir, aö
ekki sé forsvaranlegt að setja upp
fleiri rækjustöðvar á Húnaflóa-
svæðinu. Þarna virðist sem ráðu-
neytið sé farið að framkvæmda
lög, og lagaboð, sem ekki hafa
enn verið samþykkt á Alþingi.
Ráðherra tekur ákvörðun um að
banna verksmiðju samkvæmt
lögum, sem hann ætlar að leggja
fyrir Alþingi einhvern tima i
vetur. sagði Óttar Yngvason að
lokum.
1400 millj. kr. hreinsi-
tæki sett upp í Straumsvík
— hætt við hreinsitæki Jóns Þórðarsonar
UM NÆSTU áramót verður
hafinn undirbúningur að uppsetn-
ingu þurrhreinsitækja i áiverinu
i Straumsvik. Er áætlað, að
kostnaður við uppsetningu
tækjanna verði um 1400 millj kr
Tæki þau, sem sett verða upp,
hreinsa yfir 90% af þeirri loft-
mengun er frá álverinu kemur,
og koma i veg fyrir hugsanlegar
flúorskemmdir umhverfis verk-
smiðjuna, og vinnuskilyrði I
kerjaskálum batna mikið, en
kerin verða byrgð. Tæki það, sem
Jón Þórðarson fann upp og reynd
hafa verið i álverinu, hafa ekki
fullnægt þeim kröfum, sem Heil-
brigðiseftirlitið hefur gert, og til-
raunum með þau hefur verið hætt
I Straumsvik.
Þetta kemur fram i Isal-
tiðindum, sem Islenzka álfélagið
gefur út. Þar segir, að tæki Jóns
gefi mjög góða nýtingu við
hreinsun hluta þeirra efna, sem
hreinsa þarf, en miður góða
nýtingu til hreinsunar á öðrum
efnum. Auk þess var raforkunot-
kun tækjanna mjög mikil, eða
sem svarar til notkunnar 80 raf-
greinakerja, miðað við að 280 slik
tæki væru settupp. Tekið er fram,
að tæki Jóns.sé ekki nægilega
gott, þar sem tiltölulega lítil ryk-
mengun sé,eins og i kerjaskálun-
um, en þar sem rykmengun er
mikil, eins og t.d. i Kisilgúrverk-
smiöjunni, hefur tækið skilað
mjög góöum árangri, eða um 99%
nýtni.
Hefur þvi verið ákveðið að setja
upp svonefnd þurrhreinsitæki i
keraskálunum i samráði við Heil-
brigðiseftirlit rikisins. Eru tækin
sömu gerðar og Alusuisse hefur
notaö i einu iðjuvera sinna i
Vestur-Þýzkalandi.
Sigurvon komin til
Hornafjarðar
SJ — Iíeykjavlk — Það gerist
ekkert hjá okkur fyrr en á föstu-
dag, iaugardag, sagði Konráð
Júliusson skipstjóri á Sigurvon
frá Stykkishólmi, þegar við náð-
um tali af honum i sima austur á
Höfn I Hornafirði I gær„ Sigur-
vonin kom þangað i fyrrinótt, og
höfðu skipsmenn hreppt vont veð-
ur á leiðinni frá Vestmannaeyj-
um, en þar höfðu þeir skamma
viðkomu nú i vikunni.
Nú tekur við gerð háhyrnings-
búrsins, sem áður hefur verið lýst
i frásögn i blaðinu og ætti það að
vera tilbúið seinni hluta vikunn-
ar.
Mikið var um háhyrninga á
sildarmiðunum, en þeir hömluðu
ekki veiðum að þessu sinni. Hafa
sennilega ekki verið búnir að átta
sig á að sjómenirnir væru farnir
að reyna við sildina á nýjan leik.
Vonir standa þvi til að háhyrning-
ar verði enn á kreiki, þegar
Sigurvonin leggur upp i veiðiferð-
ina.
Aðstoðarmaður er nú kominn
til liös við franska sævardýra-
fangarann Grandier, og kom
hann með þeim skipverjum frá
Vestmannaeyjum til Hornafjarð-