Tíminn - 31.10.1974, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 31. október 1974.
TÍMINN
/
nr <$■

■
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Kitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Kitstjórnarskrifstofur i
Edduhúsinu við Lindargötu, siinar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, sími 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
augiýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
AAenntun og kjör
sjómanna
1 athyglisverðu viðtali, sem Timinn birti nýlega
við Pál Guðmundsson skipstjóra vakti hann m.a.
athygli á þvi, að erfiðlega gengi að fá hæfa menn
til sjómennsku. Ástæðan væri m.a. sú, að ungt
fólk sækti annað. Fleiri forvigismenn sjávarút-
vegsins hafa vakið athygli á þessu sama. Megin-
þorri ungra manna hefur hug á öðru en að gera
sjómennsku að aðalstarfi. Þetta hlýtur að vera
þjóðinni áhyggjuefni, þvi að hvergi hefur hún
meiri þörf fyrir hæfa menn en á sjónum. Þess
vegna er hér um mál að ræða, sem taka verður til
meðferðar og leitast við að finna A þvi þálausn, að
nægilega margir ungir og dugandi menn vilji
gera sjómennsku að ævistarfi.
Vafalaust er hér um margar samverkandi
ástæður að ræða. Launamálið, sem margir telja
eðlilega þýðingarmikinn þátt, er ekki nema eitt
þeirra. Sjómannsstarfið verður vitanlega að
launa þannig, að það sé eftirsóknarvert af þeirri
ástæðu. Annars hljóta dugandi menn að leita ann-
arra verkefna. En fleira þarfnast hér úrlausnar.
Menntun sjómanna þarf að gera eftirsóknar-
verða. I rauninni ætti hún að skipa eitt helzta
tignarsætið i menntakerfi þjóðarinnar. Hvergi
eiga riflegir námsstyrkir betur heima en þar.
Enn eimir alltof mikið eftir af þeim hugsunar-
hætti, að raunverulega útheimti sjómennskan
ekki meiri þekkingu og kunnáttu en á þeim tima,
þegar þjóðin sótti sjóinn á árabátum. Nú er þó
öldin önnur. Nú er ekki aðeins nauðsynlegt að
eiga dugmikla sjómannastétt, heldur menntaða
sjómannastétt, sem býr yfir þeirri tæknilegu
þekkingu, sem hin nýja öld útheimtir, og alltaf
verður fjölþættari. Ef vel ætti að vera, þyrftu
ekki siður hásetar en yfirmenn að njóta sérstakr-
ar menntunar. Afkoma skips getur alveg oltið á
þvi, að áhöfnin öll búi yfir þeirri verkkunnáttu og
þekkingu, sem hin ýmsu störf krefjast. Ólafur
Thors sýndi eftirtektarverðan skilning á menntun
sjómanna, þegar hann beitti sér fyrir þvi, að sjó-
mannafræðslunni yrðu reist vegleg húsakynni á
áberandi stað i höfuðborginni. En nú þarf að gera
miklu meira átak I þessum málum. Sjómanna-
fræðsluna, jafnt undirmanna sem yfirmanna,
þarf að hefja til þess vegs, að hún sé viðurkennd
ein mikilvægasta menntunin i þjóðfélaginu og til
sóma hverjum þeim, sem hefur aflað sér hennar.
Hún á að vera áréttun þess, að á fiskiskipum þarf
að vera valinn maður i hverju rúmi.
En meira þarf til. Áður er vikið að launa-
málunum. Þar skiptir fleira máli en kauptaxtinn
einn. Áreiðanlega var það verðskulduð viður-
kenning á sérstöðu sjómanna, þegar þeim voru
veitt sérstök skattahlunnindi. Sama gildir um
dvalarheimili aldraðra sjómanna. En sjómenn
verða oft að hætta störfum af öðrum ástæðum en
elli. Þá getur verið erfitt fyrir þá að fá hentug
störf i landi. Ef vel væri þyrfti að tryggja þeim
verðskuldaðan forgangsrétt i þessum efnum,
ásamt aðstöðu til endurhæfingar.
öll þessi málefni sjómanna þarf að taka til
meðferðar og úrlausnar, svo að það verði tryggt
eins og hægt er, að þjóðin eigi jafnan dugandi og
menntaða sjómannastétt. Þjóðin verður að gera
sér ljóst að sjómannastéttin hefur á margan hátt
algera sérstöðu og búa verður henni starfsskil-
yrði samkvæmt þvi.
Norman Cousins, Long Island Press:
Upplýsingasöfnun CIA
hefur verið gagnleg
En íhlutun hennar hefur ekki gefizt vel
William Colby, forstjóri CIA
i Bandarikjunum fara nú
fram miklar umræöur um
upplýsingaþjónustuna, sem
venjulega gengur undir
skammstöfuninni CIA. Hún
var sett á laggirnar eftir
sföari heimsstyrjöldina og
var henni aöallega ætlaö aö
safna réttum upplýsingum
um ástand og horfur i lönd-
um utan Bandarikjanna.
Stofnunin hefur vafalaust
unniö merkilegt starf aö
þessu leyti. T.d. er viöur-
kennt, aö hún hafi gert
miklu raunsærri lýsingar á
ástandinu í Vietnam, en
herinn og utanrlkisþjónust-
an. Brátt fór stofnunin hins
vegar aö láta meira til sin
taka og starfsmenn hennar
fóru aö blanda sér i innan-
landsmál ýmissa þjóöa.
Þannig geröi hún tillögur
um hina misheppnuöu inn-
rás á Kúbu viö Svínaflóa,
ýtti undir byltingu herfor-
ingjanna i Grikklandi og
skipulagði andspyrnu gegn
stjórn Allendes i Chile.
Þessir starfshættir CIA eru
nú mjög umdeildir I Banda-
rikjunum og vinnur þingiö
nú aö lagasetningu, sem á
að tryggja, að CIA hætti
þessum starfsháttum og
stundi einkum upplýsinga-
söfnun, eins og upphaflega
var ætiaö. í eftirfarandi
grein, sem er eftir einn af
þekktustu blaðamönnum
Bandarikjanna, er nánara
rætt um þessi mál:
TVEIR menn, sem báðir
báru nafnið Jósep, hafa gegnt
afar mikilvægum hlutverkum
við tilorðningu, vöxt og við-
gang CIA. Annar mannanna
var Joseph McCarthy, Sem
kom stjórnarvöldunum i al-
gert uppnám út af öllu þvi,
sem hann taldi benda til lin-
kindar gagnvart kommún-
isma.
Hinn maðurinn var Joseph
Stalin. Hann leit á
kommúnistaflokka um allan
heim sem sjálfsögð og ómiss-
andi tæki til framdráttar
stefnu Sovétrikjanna i utan-
rikismálum.
CIA er og hefir verið ætlað
að gegna tveimur hlutverkum
og eru bæði mikil fyrirferðar.
Annað hlutverkið er öflun og
söfnun upplýsinga, sem eru
afar mikilvægar við mótun
utanrikisstefnu Bandarikj-
anna, sér i lagi allt, sem snert-
ir varna- og öryggismál.
Hitt hlutverkið er fram-
kvæmd ákveðinna áforma.
Þar getur verið um margt að
ræða, eða allt frá þvi að
ábyrgjast með leynd menn-
ingarlegar athafnir og yfir i
hvers konar leynileg afskipti
og athafnir, og þar hafa jafn-
vel komið við sögu tilraunir til
að steypa rikisstjórnum ann-
arra rikja.
UM upplýsingaöflunina er
það að segja, að það er sam-
dóma álit allra^sem séð hafa
skýrslur CIA, að þær séu
einstaklega vandaðar og ná-
kvæmar. Nokkrum sinnum
hefir komið fyrir, þegar ég
hefi átt að sinna opinberum
erindum og fengið aðgang að
skýrslum og greinargerðum
CIA, að mér hafa fundizt þær
alveg einstaklega mikilvægar
og sannar.
Eg a hér ekki við þau mál,
þar sem grima og rýtingur
koma einkum við sögu, heldur
hvers konar upplýsingar og
greinargerðir um efnahags-
mál, stjórnmál og menningar-
mál. Ég veit þess afar fá
dæmi, að menntastofnanir eða
sérfræðingar birti jafn fræði-
legar og skarplegar greinar og
finna má i skjölum þeim, sem
CIA hefir látið safna eða taka
saman.
ÞEGAR við athugum áform
CIA um beinar athafnir eða
afskipti af athöfnum gegnir
allt öðru máli. Efasemdirnar
og spurningarnar, sem þessar
athafnir vekja, snerta grund-
vallarskilning okkar á stofnun-
um hins bandariska sam-
félags.
Fyrsta spurningin snertir þá
staðreynd, að stofnunin CIA
stendur utan við stjórn-
skipunarkerfi rikisins. CIA
hefir ráðstafað miklum fjár-
fúlgum, jafnvel svo að mill-
jörðum dollara skiptir. Fram-
lög þessi hafa ekki verið rædd,
hvað þá um þau deilt á opin-
berum vettvangi. Þessi stað-
reynd stæðist sennilega ekki
venjulega stjórnarfarslega
gagnrýni.
ÞEGAR verið var að
upplýsa Votugáttarmálið kom
meðal annars fram i dags-
ljósið, að þeir Haldeman og
Erlichman höfðu leitað til CIA
um fé. Þeim hafði dottið i hug,
að þar kynni að mega fá
miklar fjárhæðir i skyndi til
þess að standa straum af
þeim leyndu athöfnum, sem
þeir höfðu með höndum.
Þeir félagar gengu fyrst og
fremst út frá þeirri staðreynd,
aðstofnuningetur ráðstafað fé
án þess að gera opinbera grein
fyrir þvi. Það var ekkert ann-
að en ráðvendni forráða-
manna CIA, sem kom i veg
fyrir að stofnunin drægist inn
i Votugáttarspillinguna.
HÉR er þó ekki mest um
vert, að starfsmenn CIA veittu
æðstu starfsmönnum Hvita
hússins viðnám, heldur hitt,
að hinir siðarnefndu skyldu
Hta á CIA sem hugsanlegan
útveg til að ná ólöglegu mark-
miði.
Eins þarf að gera sér vel
ljóst i þessu sambandi, að
æðstu embættismenn rikis-
stjórnarinnar hafa vald til
þess að vikja forustumönnum
CIA og setja i þeirra stað aðra,
sem þeir velja að eigin geð-
þótta.
YFIRLÝST afstaða Banda-
rikjanna — jafn söguleg sem
stjórnmálaleg og hugsjónaleg
— er skýlaus virðing óskoraðs
réttar annarra þjóða til að
velja sina eigin stjórnarhætti
og fylgja þeim fram. Þessi
réttur var ekki virtur i Laos
eða Chile.
Svo gráglettin eru örlögin,
að afskiptin i .Chile virðast
ætla að leiða til eflingar
kommúnistaflokksins þar i
landi. Til þess bendir sú
ákvörðun flokks kristilegra
demokrata að taka höndum
saman við kommúnistaflokk
landsins.
Vitanlega ræður úrslitum
um afstöðu til athafna CIA og
annarra slikra afskipta, hvort
þau samrýmast hollustu við
bandariskar stofnanir eða
ekki. Þvaður eitt er að segja,
að við verðum að taka á okkur
gervi hins illa i glimunni við
það. Þegar þannig er að farið
hlýtur raunin ævinlega að
verða sú, að við verðum sjálfir
hluti af hinu illa, sem við höld-
um okkur vera að berjast
gegn.
SÉ það ætlun okkar að móta
stöðugt og varanlegt heims-
samfélag, þar sem allar þjóðir
geti notið óskoraðs sjálfs-
ákvörðunarréttar, höfum við
til þess bæði tækifæri og
möguleika. Mikilvægasta og
skynsamlegasta skrefið i átt
að þvi marki er að hjálpa til
mótunar heimslaga og reglu.
Efling Sameinuðu þjóðanna
veitir okkur miklu betra tæki-
færi til að þjóna bæði hags-
munum okkar eigin þjóðar og
sameiginlegum hagsmunum
alls mannkynsins en ógnir og
eyðing.
Þ.Þ.