Tíminn - 07.03.1989, Page 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 7. mars 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Svar frá Genf
Nýlega hefur borist álitsgerð frá stjórn Alþjóða-
vinnumálastofnunarinnar í Genf í tilefni af „kæru“
Alþýðusambands íslands til hennar vegna ákvæða
bráðabirgðalaga 20. maí 1988 um takmörkun samn-
ingsréttar á vinnumarkaði.
Svar Alþjóðavinnumálastofnunarinnar er í sam-
ræmi við tilefnið og efnislegar ástæður þessa máls.
Meginskoðun stofnunarinnar er sú, að bráðabirgða-
lögin feli það ekki í sér að brotið hafi verið gegn
hagsmunum launþega. Hins vegar hefur stofnunin
uppi almennar hugleiðingar um, hversu óæskilegt sé
að ríkisstjórnir þurfi að grípa til aðgerða af þessu
tagi. í þeim hugleiðingum er þess getið, að íslensk
stjórnvöld hafi oft áður haft afskipti af launasamning-
um með lögum, en þar er forðast að kveða sterkt að
orði í fordæmingarskyni.
Nú er engin ástæða til fyrir stuðningsmenn bráða-
birgðalaganna að hælast um út af þessari niðurstöðu
málsins, sem augljóslega er ríkisvaldinu í vil. Eins
og þetta mál lá fyrir að formi og efni gat það naumast
farið á annan veg. í þessu máttu menn vita úrslitin
fyrir fram.
Alþjóðavinnumálastofnunin gegnir að vísu miklu
hlutverki sem umræðuvettvangur um réttindamál
launamanna og frumkvöðull að alþjóðasamþykktum
uni grundvallarhagsmuni launafólks. Ekkert vafamál
er það, að Alþjóðavinnumálastofnunin vill að hlítt
sé þeirri meginreglu að samningar um kaup og kjör
séu frjálsir milli launþega og atvinnurekenda. Hins
vegar er það fráleitt að gera Alþjóðavinnumálastofn-
unina að úrskurðaraðilja um pólitísk deilumál í
einstökum ríkjum og löndum. Þessi „kæra“ ASÍ var
tilefnislítil eins og svar stofnunarinnar ber með sér.
Með bráðabirgðalögunum var alls ekki brotið jafn
hastarlega gegn hagsmunum launþega sem ASÍ vildi
vera láta. Síst af öllu var gengið gegn hagsmunum
láglaunafólks og lífeyrisþega, eða annarra sem við
lakari kjör búa.
Hin „kærðu“ ákvæði í bráðabirgðalögunum frá 20.
maí 1988 áttu að tryggja það að kjarasamningar
almennra launþega, sem þá höfðu verið gerðir,
héldu gildi sínu. Hins vegar er það rétt að þessum
ákvæðum var ætlað að koma í veg fyrir að hálauna-
hóparnir, sem áttu eftir að semja, gætu sprengt upp
launastigana. Með ákvæðum bráðabirgðalaganna
var leitast við að vernda þau kjör, sem láglaunafólkið
hafði áunnið sér með samningum fyrr á árinu.
Tilgangur bráðabirgðalaganna var auk þess sá að
bæta rekstrarafkomu útflutningsgreina og tryggja
hag launafólksins með því að koma í veg fyrir
stöðvun atvinnulífsins og það atvinnuleysi sem slíku
fylgir. Þegar bráðabirgðalögin voru skoðuð í heild,
varð augljóst að þeim var síst af öllu ætlað að skerða
heildarhagsmuni verkafólks í landinu eða þeirra sem
eiga afkomu sína undir útflutningsgreinunum.
Alþýðusambandi íslands skal út af fyrir sig ekki
láð það að mótmæla ákvæðum laganna við ríkis-
stjórnina. En „kæran“ til Alþjóðavinnumálastofnun-
arinnar var pólitískt frumhlaup. Svarið frá Genf gat
aðeins orðið á einn veg.
... .........
Foreldraábyrgð
Garri fór svolítift aft hugsa inálin
þi'gar hann las Tímann sinn á
laugardaginn. I»ar var á baksíftu
frétt um nýtt námsefni í kynfræftslu
fyrir grunnskóla, sem meiningin
ku vera aft fara að tilraunakenna á
næstunni. Þaft er nýjung að því er
varðar þetta efni aft ætlunin virftist
vera aö taka foreldrana þar í skóla
líka og fá þá til aft hjálpa börnum
sínum vift heimanámið með skipu-
legum hætti.
Nú er vitaskuld ekkert nema
gott og hlessað um þaft aft segja aft
nýtt kennsluefni sc tekift í notkun
í grunnskólum, hvort heldur er i
kynfræftslu efta öftrum greinuni.
Og vissulega er þaft liður í þroska
sérhvers unglings aft læra um þaft
livernig mannkynift fjölgar sér og
hvcrju sá hinn sami þarf aft búa sig
tindir að inæta þegar aft því kemur
að hann fer sjálfur aft eignast börn
og ala þau upp. Slíkt er nú cinu
sinni ckki annaft en liftur í heil-
brigftum þroskaferli sem allir ein-
staklingar, af báöum kynjum,
þurfa aft ganga í gegnuni.
Stofnanauppeldi
En spurningin, sem vaknar vift
frétt á borð vift þessa, er hins vegar
sú hvort vift séum farin að ganga of
langt í því aft krcfjast þess af
skólunum aft þeir yfirtaki gjörvallt
uppeldishlutverkift af foreldruin
harnanna. Nú eru þaft bæfti gömul
og ný sannindi að meft því einu
samun að eignast barn taka foreldr-
ar þess á sig áhyrgftinu á því aft
koma því til manns eins og þeim er
frekast mögulegt.
Vissulega hefur þjóftfélagift ver-
ift aft hrcytast hér hjá okkur, og
cnginn neitar því aft mæftur eru nú
í stórauknuin mæli farnar að leita
út á vinnumarkaðinn, í staft þess að
vera hcima og gæta bús og barna
líkt og í ganila daga. En spurningin
er hins vcgar aftur sú hvort þetta
sé í raun og veru fariö aft leifta
okkur út í þá stöftu að ætlunin sé
núna aft fara aft færa uppeldi
íslenskra harna alfarið inn á stofn-
anir. Það er aft segja inn í skólana.
Með öftrum orftum aft foreldrar
eigi nú að hætta aft ula börn sín
sjálfir upp í guftsótta og góftum
siðum, eins og þaft hét hér áður og
fyrr. og skólarnir eigi að taka við
þessu öllu.
í ellefu hundruð ár hafa íslensk
börn ncfnilega lært þaft af návistum
við búfé og samtöluin vift forcldra
sína eða annaft eldra fólk hvernig
börnin verfta til. Og sama máii
hefur gegnt um þaft hvernig þau
þurfa að bregðast við þeím líkam-
legu breytingum sem unglingar
ganga í gcgnum samfara kynþrosk-
anum. Þar liefur ekki þurft neinar
stofnanir til. Ekki hafa farift af þvi
sérstakar sögur að þetta hafi valdift
beint tiltakanleguin vandamálum
til þessa.
Stofnanagljái
Þvert á móti liafa strákar og
stelpur í aldanna rás hlaupið hér
sanian á cðlilegum aldri, og haldift
svo áfram, gift sig og éignast heim-
ili og börn. Þetta hefur gengift
nokkuð greiftlega fyrir sig, án þess
aft mcnn haii fundift þar fyrir
sérstakri vöntun á því að yfir
kynlífsmálin væri hrugftift ein-
hverjum stofnanagljáa. Aftur á
móti hcfur verift litift þannig á
skóla aö þcir væru stofnanir til þcss
aft gera fólk fyrir þaft fyrsta læst og
skrifandi, og hæta síftan vift þckk-
ingu nemenda, allt eftir þörfuni
hvers og eins, og miðaft við þaft
hlutverk sem hann ætlafti sér í
lífinu.
Þess vegna er Garri nú eiginlega
á því að skólamenn ættu aft fara
dálítift varlega í aft bregfta stofn-
anagljáa yfir þetta sem heitir víst á
kennaraskólaíslensku foreldra-
myndandi atferli. Þaö má ekki
gleymast aft með því aft cignast
börn taka foreldrar þeirra á sig
ábyrgftina á því aft koma þcim tií
þroska. Og illa væri komift fyrir
okkur hér í landi frosts og fanna ef
heimilin hættu aft verfta annaft en
sameiginlegir svefnstaðir nokkurra
einstaklinga, en börnin þyrftu að
sækja sér fræðslu um alla skapaða
hluti inn í stofnanir, kannski kaldar
og fráhrindandi.
Kennarar verfta þannig aft gæta
sín á því að fara ekki stofnanalegu
offari í vinnu sinni. Aft því er aft gá
aft til allrar hamingju eru íslenskir
foreldrar upp til hópa hift gagn-
vandaftasta fólk og reynir eftir
bestu getu aft ula börn sín vcl upp
eftir gamla laginu. Þaft er þess
vegna töluvcrt álitamál hvort skól-
ar eigi svona almennt aft fara aft
ganga of langt í því aft taka aft sér
uppcldishlutverk foreldranna og
hcimilanna.
Hlutverk skólunna á að vera aft
kenna börnunum nauðsynlcga
undirstöftu í lestri, skrift og reikn-
ingi, og bæta svo við í öftrum
greinum cftir þörfum. En skólar
eiga ekki að ganga út frá því sem
gcfnu aft foreldrar séu upp til hópa
vandræðafólk og ófærir um að
annast sjálft hcimilisuppeldift. Þá
eru skólamenn komnir út á hálan
ís og spurning hvort þaft sé þetta
sem við hin viljum borga fyrir með
sköttunum okkar.
Garri.
VÍTTOG BREITT
LIKNANDIHENDUR
Fyrir nokkrum áratugum var
ungur verksmiðjueigandi skorinn
upp við botnlangabólgu vestur á
ísafirði, sem seinna varð frægur
staður vegna tíðra botnlanga-
skurða, samkvæmt athugasemd frá
landlækni. Botnlangaskurðurinn á
verksmiðjueigandanum hlaut eng-
ar athugasemdir. Hins vegar minn-
ist verksmiðjueigandinn þess nú,
eftir að hafa legið öðru sinni
skamma stund á spítala, að eftir
uppskurðinn vestra varð hann eðli-
lega vitni að stofugangi á spítalan-
um. A stofur gengu læknirinn sem
skar hann upp og ein hjúkrunar-
kona. Engu að síður greri maður-
inn sára sinna og sté alheilbrigður
af sjúkrabeði og hefur lifað alheil-
brigður í áratugi þangað til fyrir
skömmu að hann þurfti á sjúkra-
hús.
Seinni sjúkrahúslega hans varð
einnig tíðindalaus. Hins vegar brá
honum í brún við stofuganginn.
Inn til hans og annarra sjúklinga á
stofunni stormuðu sjö manns, með
einn eða fleiri lækna í fararbroddi.
Minntist þá maðurinn fyrri daga
fyrir vestan, og fannst sem heil-
brigðisþjónustan hefði heldur bet-
ur færst í aukana.
Eins og kunnugt er fer vænn
hluti fjárlaga íslenska ríkisins til
heilbrigðismála. Erfitt hefurreynst
að ræða um lækkun á þeim kostn-
aði sem heilbrigðismálum fylgir
vegna þess að þá er hætta á því að
almenningur áliti að slaka eigi á í.
baráttu við sjúkdóma, eða þá að
fara eigi að gefa dauðanum aukin
tækifæri. Nú hefur verið boðaður
4% sparnaður á launalið rfkisspít-
ala, og virðast viðbrögðin ætla að
verða þau, að minnka legupláss á
spítölum, væntanlega með það fyr-
ir augum að iækna án linkindar þá
sem plássið hafa.
Spítalar eru reknir með miklum
fundahöldum og fjölmennum
stofugöngum, og kostar það auð-
vitað sinn mannskap. Ekki er
nokkur ástæða til þess að álíta að
þessu fyrirkomulagi verði breytt
þótt eitthvað fækki leguplássum. í
. þeirri umræðu, sem spunnist hefur
út af 4% samdrætti, hefur því verið
haldið fram að ótrúlegur fjöldi
sjúklinga bíði eftir að komast inn á
bæklunardeild ríkisspítala. Það er
auðvitað hryggilegt, að slíkir bið-
listar skuli hafa myndast, en skyldu
þeir hafa myndast allt í einu við
tilkomu ákvæða um samdrátt?
Varla er hægt að skilja umræðuna
á annan veg en þann, að þá fyrst
hafi keyrt um þverbak á bæklunar-
deild.þegarsparaátti laun um4%.
Ríkisstjórnir eru alltaf að boða
aðhald og sparnað. En reynslan
sýnir að aðhaldinu er drepið á dreif
og sparnaðurinn kemur fram í
stöðugum yfirspuna á öllum fjár-
hagsáætlunum. Því má segja, að
þyki mönnum nú, sem heilbrigðis-
geirinn sé farinn að taka of mikið
til sín af köku, sem skiptist að
mestu miðað við fjárlög á milli
fræðslukerfis, heilbrigðiskerfis og
tryggingarmála, svo aðeins rúm tíu
prósent eru eftir af fjárlögum til
annarra viðfangsefna, þá sé því
aðeins um að kcnna, að þensla í
heilbrigðismálum hefur verið látin
svo til afskiptalaus. Eigi hins vegar
að spara eitthvað í launum, grípa
raunverulegir stjórnendur eyðsl-
unnar í þessu kerfi til þess ráðs að
fækka leguplássum og tíunda bið-
raðir við einstakar deildir. Leik-
mönnum getur jafnvel komið til
hugar, að verði sparnaðarkröfum
haldið áfram, og þeim verði svarað
með minnkandi leguplássum, verði
ekki á neitt að horfa á ríkisspítöl-
um nema lækna og hjúkrunarlið
með óskert laun og fríðindi.
Auðvitað er miður að þurfa að
benda heilbrigðisliðinu á, að þegar
talað er um 4% launasparnað, er
ekki verið að tala um að henda út
sjúklingum fyrir þessi 4%. Það er
verið að segja að nú þurfi að
skerða fríðindi og yfirvinnu, náms-
ferðir, utanlandsferðir og dagpen-
inga. En auðvitað dettur engum í
hug sem á annað borð vinnur með
líknandi höndum innan spítalanna,
að verið sé að tala um þessa
sjálfsögðu hluti. Það er verið að
, fást við sjúklinga og þess vegna er
kannski ekkert eðlilegra en fækka
þeim og loka leguplássum.
Fjölgun háskólamenntaðs fólks
innan heilbrigðisstéttanna hefur
verið mikil. Háskólamenntun á
þessu sviði er af því góða. Háskól-
inn heldur áfram að útskrifa fólk til
heilsugæslu. Ekki hefur borið á
atvinnuleysi hjá þessu velmennta
fólki. hvorki hjá læknum eða
hjúkrunarliði, enda ílendast lækn-
ar í útlöndum ef ekki vill betra til.
Til að svara upp á hið mikla
framboð þarf sjúklinga. Þeir fást
nógir. En hvernig hægt er að fækka
dauðvona og farlama, svo talan
verði í sæmræmi við sparnaðar-
kröfur er hulin ráðgáta. IGÞ