Tíminn - 07.03.1989, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 7. mars 1989
Tíminn 9
lllllllllllllllllll VETTVANGUR
IIHIII l|
lllllllll
lllllllllll
illl
Þórarinn Þórarinsson:
Verður 1992 merkilegt
ártal í sögu Evrópu ?
Jacques Delors
Maður opnar nú tæpast íslenskt
dagblað að ekki sé þar minnst á
Evrópubandalagið og ártalið 1992.
Af þessu mætti vel ætla, að aðildar-
ríki Efnahagsbandalagsins næðu
til allrar veraldarinnar og árið 1992
yrði ár örlaganna í sögu alls heims-
ins.
Allt þetta tal um 1992 mun
bundið þeirri skoðun eða ímyndun
að á árinu 1992 verði stigið loka-
skref þess starfs að gera hin tólf
aðildarríki bandalagsins að einu
ríki og lengur muni íslendingar
ekki geta dregið að taka afstöðu til
þess, hvort þeir eigi að innlimast í
þetta nýja ríki.
Ef litið er á þetta mál af meiri
yfirsýn, mun vafalaust flestum eða
a.m.k. mörgum verða Ijóst, að það
muni taka lengri tíma en 2-3 ár að
sameina tólf aðildarríki Efnahags-
bandalags Evrópu í eitt ríki og þó
ekki síður ef hin svonefndu Efta-
ríki, sex talsins, eiga að bætast í
hópinn og alls verði því 18 ríki
innlimuð í þetta fyrirhugaða ríki.
Ljóst er, að áður en af slíkum
samruna verður, þarf að leysa
mörg ágreiningsefni og þeir, sem
eitthvað þekkja til sögu Efnahags-
bandalagsins vita að þau eru mörg
og fer ekki fækkandi.
Það þarf ekki annað en að líta á
sjálft skipulag Efnahagsbandalags-
ins til að gera sér ljóst, að samein-
ing þessara ríkja í eitt getur tekið
langan tíma, ef hún þá nokkurn
tíma tekst.
Skipulag Efnahagsbandalagsins
greinist í margar stofnanirogskulu
þær helstu nefndar.
Fyrst er að nefna þing bandalags-
ins, sem kosið er í kosningum, sem
fara fram samtímis í aðildarríkjun-
um og gildir kosningin til fimm ára.
Þingið er ekki löggjafarþing, held-
ur er aðeins ráðgefandi, en áhrif
þess virðast fara vaxandi, þar sem
það er eina stofnun bandaiagsins
er sækir umboð sitt beint til kjós-
enda.
Sú stofnun bandalagsins, sem
fer með löggjafarvaldið er ráð-
herranefndin eða ráðhcrraráðið.
Það er skipað fagráðherrum frá
aðildarríkjunum þannig að land-
búnaðarráðherrar mæta, þegar
rætt er unt landbúnaðarmál, dóm?-
málaráðherrar þegar rætt er um
dómsmál o.s.frv.
Valdamesta stofnun Efnahags-
bandalagsins er vafalítið fram-
kvæmdanefndin eða framkvæmda-
stjórnin, sem að ýmsu leyti minnir
á ríkisstjórn. Hún sér um fram-
kvæmd þeirra laga og reglugerða,
sem ráðherraráðið hefur
samþykkt. Framkvæmdastjórnin
undirbýr frumvörp og reglugerðir
og leggur þau fyrir ráðherraráðið.
Segja má, að þannig annist fram-
kvæmdastjórn stefnumótun banda-
lagsins. Ríkisstjórnir þátttökuríkj-
anna tilnefna fulltrúana, sem skipa
stjórnina, minni ríkin aðeins einn
fulltrúa, en þau stærri tvo. Ríkis-
stjórnirnar koma sér saman uni.
hver skuli vera forseti stjórnarinn-
ar eða eins konar forsætisráðherra.
Kjörtímabil fulltrúanna er tvö ár í
senn og gildir það sama um kjör-
tímabil forseta ráðsins. Þeir, sem
valdir eru í stjórnina verða að líta
á sig sem starfsmcnn bandalagsins,
en ekki ríkisstjórnar sinnar.
Við hlið framkvæmdastjórnar
starfar ncfnd fastafulltrúa banda-
iagsríkjanna hjá Efnahagsbanda-
laginu. Hún annast jafnhliða frant-
kvæmdanefndinni undirbúning
lagafrumvarpa og reglugerða, scm
ráðherraráðið fær endanlega til
meðferðar og lokaafgreiðslu. Til-
gangur þessarar nefndar er að gæta
hagsmuna þátttökuríkjanna og að
bandalagið gangi ekki gegn sér-
hagsmunum þeirra. Hætt er því
við, að til árekstra gcti komið milli
framkvæmdastjórnarinnar og
nefndar fastafulltrúanna, þótt enn
hafi þetta ekki komið að sök.
Utan og ofan við bandalagið er
svo áhrifamesta stofnunin, leið-
togaráðið svonefnda. Æðstu rnenn
aðildarríkjanna hittast þrisvar
sinnum á ári og þar eru stærstu
málin ráðin til lykta, ef það þá
tckst, en oft hefur það mistekist.
Einstök þátttökuríki geta þannig
ráðið miklu unt framvinduna bæði
í nefnd fastafulltrúanna, ráðherra-
ráðinu og loks á leiðtogafundum.
Samt virðist þess gæta að áhrif
framkvæmdastjórnarinnar fari
vaxandi, einkum þó ef formaður
þess eða forseti beitir sér. Því
embætti hefur gegnt undanfarið
stjórnmálamaður úr l'lokki
franskra sósíalista, Jacques
Delors. Hann virðist stefna að því
að sameina aðildarríki Efnahags-
bandalagsins og Eftaríkin í eitt
ríki, sem gæti orðið eitt af risaveld-
um veraldar.
Delors gerir sér Ijóst, að þetta er
ekki auðvelt verk og tími hans
skammur, en núverandi kjörtíma-
bili hans lýkur í árslok 1990. Hann
leggur áherslu á samruna Efna-
hagsbandalagsins og Efta, en veit
að það getur ekki gerst á þessu ári.
Hann hefur því varpað fram óljósri
hugmynd um nýja stofnun, sem
vinnur að samstarfi og samruna
Efnahagsbandalagsins og Efta.
En Delors er ekki einn með
hugmynd um stórt Evrópubanda-
lag eða Evrópuríki. Gorbatsjov
Sovétleiðtogi ræðir stöðugt meira
unt hugmyndina um Evrópu frá
Atlantshafi til Úralfjalla, sem verði
sameiginlcgt heimili þjóðanna þar.
Þótt undarlegt kunni að virðast.
líst Þjóðverjum ekki illa á þá
hugmynd, því að hún gæti samein-
að þýsku ríkin oggert Þjóðverja að
voldugustu þjóð Evrópu.
Hugntyndir Delors og Gorbat-
sjovs geta því átt cftir að mæta
mótspyrnu og hafna í málþófi og
skriffinnsku eins og margar fyrri
tillögur um sameiningu Evrópu.
Efnahagsbandalagið cr orðið
mikið bákn. Fastir embættismenn
þess skipta orðið fleiri þúsundum.
Undir framkvæmdastjórnina heyra
margar ncfndir sem eru tengdar
ákveðnum málaflokkum og hafa
allar marga starfsmenn. Þar hafa
fastafulltrúar þátttökuríkjanna,
sem eru eins konar sendiherrar
þeirra, marga ráöunauta sér við
hliö. Sagt er að milli þeirra og
embættismanna Efnahagsbanda-
lagsins sé oft mikill ágreiningur.
Hinir síðarnefndu vilja hraða
stofnun liins nýja ríkis og völd þess
vcrði sem mest á kostnað aðildar-
ríkjanna.
Guðmundur P. Valgeirsson:
Ofbeldi og undanlátssemi
Ofstæki og ofbeldi virðist vera
fylgifiskur mannkynsins. Sagan
geymir mörg dæmi því til sönnun-
ar. Einstaklingar og hópar manna
taka sér vald til að knýja fram vilja
sinn af einstrengingsskap sem leiðir
af sér átök við meðbræður sína,
sem eru annarrar skoðunar og
sætta sig ekki við að láta undan
ofbeldinu átakalaust. - Þetta of-
stæki birtist í mörgum myndum og
með misjöfnum hætti. Af þeirri rót
er runninn allur sá skæruhernaður
og ofbeidisverk, sem fréttir hvers
einasta dags eru uppfullar af með
tilheyrandi níðingsverkum og
blóðsúthellingum. Þetta ofstæki er
oft klætt með slagorðum um hver
tilgangurinn sé, sem á rétt á sér að
vissu marki, ef rök og vit væri látið
ráða í stað ofstækis og ofbeldis.
Við íslendingar og íslenskt at-
vinnulíf stendur nú frammi fyrir
aðgerðum harðsvíraðs þrýstihóps,
svokallaðra grænfriðunga, sem
hafa í hótunum við íslensk stjórn-
völd um viðskipta- og sölubann á
íslenskum afurðum, sem stór hluti
landsmanna á atvinnu sína og lífs-
afkomu undir að gangi eðlilega
fyrir sig. Þeir hafa sett á oddinn
slagorð um friðun hvala og krefjast
þess í mætti samtaka sinna, að
íslendingar hætti þeim hvalveið-
um, sent þeir hafa stundað nú
síðustu árin samkvæmt áætlun og
alþjóðalögum. Þetta er gert með
því ofstæki að verslunarfyrirtæki
(verslunarkeðjur) sjá sér ekki ann-
að fært en að rifta þeim viðskipta-
samningum, sem þau höfðu gert
við íslenska framleiðendur til langs
tíma. Verði ekki orðið við þessum
ofbeldiskröfum þeirra hafa þeir í
hótunum að eyðileggja starfsemi
þeirra.
María Markan söngkona segir
frá því í endurminningum sínum
hverju ofbeldi nasistar beittu gyð-
inga er hún var í Berlín 1938 og
þau öfgaöfl voru í uppsiglingu og
hvern ótta það vakti meðal frið-
En svo illt sem það er
að mæta þessum of-
beldishótunum frá er-
lendum öfgaöflum og
þola þjóðfélagslegt og
fjárhagslegt tjón af
völdum þeirra, þá er
enn verra til þess að
vita að til skuli vera þeir
íslendingar, sem taka
undir með þeim og
leggjast á sveif með
þeim í hlýðni og undir-
gefni og ásaka sam-
landa sína og íslensk
stjórnvöld fyrir að
halda uppi rétti sínum
og landslögum.
elskandi fólks hversu fólskulega
gengið var að því að koma í veg
fyrir öll viðskipti við gyðinga. -
Málað var með rauðu, stórgerðu
letri á hús þeirra: JÚÐI, og verðir
settir til að koma í veg fyrir að
almenningur gæti átt viðskipti við
þessa meðbræður sína eins og áður
var. Ef einhver gerðist svo djarfur
að ætla að bjóða þessu ofstæki
byrginn, þá fékk sá hinn sami hina
svívirðilegustu útreið og misþyrm-
ingar. - Þar var í uppsiglingu það
ofstæki, sem hratt af stað blóðug-
ustu heimsstyrjöld, með þeim óg-
urlegustu afleiðingum sem saga
mannkynsins kann að greina og
mörgum núlifandi mönnum er í
minni, þó farið sé að fyrnast yfir
þær hörmungar í hugum manna og
yngri kynslóðin þekkir aðeins af
afspurn. - Allar friðsamlegar til-
raunir og undanlátssemi til að
koma í veg fyrir framgang þess
ofbeldis reyndust tilgangslausar og
verra en það. Menn og þjóðir
stóðu eins og lamaðar frammi fyrir
þeim ógnunum, sem í uppsiglingu
voru. Því varð það sem varð.
Þó ekki sé hægt að leggja það
sem nú er að gerast í Þýskalandi og
víðar að jöfnu við það sent hér
hefir með örfáum orðum verði lýst
sem undanfara þeirrar stóru styrj-
aldar, þá er óneitanlega sterkur
svipur með þessu tvennu. Allri
mannlegri skynsemi og réttlætis-
hvöt er ýtt til hliðar og ofstækið
leitt til öndvegis í mannlegum sam-
skiptum án þess nokkur sjái fært að
reisa rönd við því. - Ofbeldið
flæðir yfir. Friðelskandi mönnum og
stjórnvöldum er stillt upp við vegg
með hótunum um að eyðiieggja
atvinnulíf þeirra og annað verra,
sem nálgast morðhótanir annarra
ofbeldishópa. Fyrir frjálsa og frið-
elskandi þjóð er illt að verða að
þola slíkt harðræði án þess að fá
rönd við reist og vera neydd til að
láta skilyrðislaust undan ofstæki og
álygum erlendra ofbeldisseggja,
vitandi að verið er að framkvæma
rannsóknir undir vísindalegu eftir-
liti samkvæmt alþjóðalögum. Und-
ir þeim rannsóknum er það komið
hvort hætt verður að veiða hvali
hér við land, eða hvort þær leiða til
þess að þeim verði haldið áfram og
þar með skotið stoð undir fábreytt
atvinnulíf okkar. - Því ofstækis-
fyllri er þessi framkoma þegar þess
er gætt að aðeins er eftir að taka
nokkur dýr, sem ekki getur haft
nokkur úrslit fyrir hvalastofninn,
til að ljúka þessari rannsóknaráætl-
un. Það útaf fyrir sig sýnir best
hversu óvandaður málflutningur
og aðgerðir þessara manna eru.
Tilgangur þeirra hlýtur að vera allt
annað en verndun hvalastofnsins.
Líklegra er að þeir séu að þreifa sig
áfram í þvf hversu langt þeir geta
komist með ósvífni sinni. Og
spurningin er þá hvað komi næst ef
þeir komast frant með þessa aug-
ljósu, öfgafullu ósvífni.
En svo illt sem það er að mæta
þessum ofbeldishótunum frá er-
lendum öfgaöflum og þola þjóðfé-
lagslegt og fjárhagslegt tjón af
völdum þeirra, þá er enn verra til
þess að vita að til skuli vera þeir
íslendingar, sem taka undir með
þeim og leggjast á sveif með þeim
í hlýðni og undirgefni og ásaka
samlanda sína og íslensk stjórn-
völd fyrir að halda uppi rétti sínum
og landslögum. Ekki einungis að
íslenskum lögum heldur einnig al-
þjóðalögum, sem þeir fara eftir í
einu og öllu fyrir opnum tjöldum.
Slíkir menn eru ekki aðeins aumk-
unarverðir og nytsamlegir sakleys-
ingjar heldur skaðlegir sinni eigin
þjóð. Þá menn þarf að beita að-
haldi svo þeir sjái sóma sinn og
þjóðar sinnar, þannig að þeir verði
ekki settir á bekk með þeim
óhappamönnum og lánleysingjum,
sem af sömu hvötum stóðu að
eyðileggingu á hvalveiðistöðinni í
Hvalfirði og sökktu hvalveiðibát-
unum í Reykjavíkurhöfn í sama
tilgangi fyrir tveim áruni. - Fyrir
þýsk stjórnvöld og raunar þýsku
þjóðina alla er það ámælisvert að
láta þetta athæfi viðgangast innan
sinna vébanda. Öðrum þjóðum er
legið á hálsi fyrir að skjóta skjóls-
húsi yfir skemmdarverkamenn af
öðru tagi. Því er álitamál hvort
v.-þýsk stjórnvöld geta látið slíka
ofbeldismenn komast upp með at-
hæfi sitt án aðgerða. Undanláts-
semi við ofbeldisöfl leiðir oftast til
fleiri ofbeldisverka. - Sporin
hræða.
Bæ, 14. febrúar 1989,
Guðmundur P. Valgeirsson