Tíminn - 03.06.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 3. júní 1993
Tímiim
MALSVARI FRJALSLYWDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdasljóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guömundsson
Stefán Asgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason
Skrtfstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavlk Sfml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsímar: Askrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Á snið við þingræðið
Það er nú ljóst að ríkisstjórnin mun ekki fara þess á leit
að Alþingi verði kallað saman til að ganga frá nauðsyn-
legri lagasetningu vegna kjarasamninga. Þetta er af-
skaplega slæmt fordæmi nú, þegar starfsháttum Alþing-
is hefur verið breytt og þingfundum er frestað í stað
þess að slíta því. Þessu, sem og deildaskiptingu Alþing-
is, var breytt fyrir tveimur árum með breytingu á
stjórnarskrá, og síðan hafa nýir starfshættir verið að
mótast og hvert tilvik á borð við setningu bráðabirgða-
laga er leiðarvísir um vinnubrögð í framtíðinni.
Það var víðtæk samstaða um það á Alþingi, þegar þing-
sköpum var breytt, að það væri þungt í vöfum að kalla
saman nýtt þing, ef grípa þyrfti skyndilega til lagasetn-
ingar.
Þingmenn virtust einnig vera sammála um að það væri
óeðlilegt að grípa svo oft til setningar bráðabirgðalaga
sem raun var á, og þær raddir voru uppi að taka þennan
rétt af framkvæmdavaldinu. Samstaða var þó um að
halda honum, en af umræðum um málið á sínum tíma
var ljóst að ekki var ætlast til að bráðabirgðalög væru
sett nema í undantekningartilvikum.
Alþingi gæti komið saman með mjög stuttum fyrir-
vara, ef því væri að skipta. Þingmenn eru að störfum og
ber auðvitað skylda til þess að mæta til þingfunda þegar
kallað er eftir því. Rök um að hér vinnist ekki tími til
venjulegrar þinglegrar meðferðar þeirra mála, sem hér
um ræðir, eru því marklaus.
Frá sjónarmiði þingræðis er því um fráleita ráðstöfun
að ræða að setja bráðabirgðalög um mál, sem gætu sem
best hlotið þinglega meðferð á næstu dögum.
Frá almennu sjónarmiði hníga mörg rök að því að
kalla þing saman. Horfur í efnahagsmálum eru það al-
varlegar í ljósi nýjustu frétta um aflahorfur, að þau mál
á að ræða á Alþingi. Forsætisráðherra talar nú um þjóð-
arsátt og aðild allra flokka að viðræðum um viðbrögð.
Varla er það gott innlegg til þjóðarsáttar að hundsa Al-
þingi. Vissulega væri æskilegt að ná víðtækri samstöðu
um viðbrögð við ískyggilegum horfum í efnahagsmál-
um. Slík samstaða næst þó ekki nema málin séu rædd
málefnalega á Alþingi og skýrð þannig fyrir þjóðinni.
Það er lykillinn að hinni pólitísku samstöðu. Að hundsa
Alþingi býður sundrungu heim.
Stuðningsmenn ríkisstjórnarinnar kunna að benda á
að meirihluti sé fyrir þeirri lagasetningu sem hér um
ræðir. Svo kann að vera, en það breytir engu um þessa
gjörð. Ef tilgangslaust er að ræða á Alþingi öll mál sem
meirihluti er fyrir, er þingræðið á hálli braut.
Saga málsins um Hagræðingarsjóð sjávarútvegsins er
með miklum endemum. Við ákvörðun heildarafla fyrir
síðasta fiskveiðiár var því lofað eftir umræður í ríkis-
stjórn að úthluta aflaheimildum úr sjóðnum endur-
gjaldslaust, til þess að milda áfallið af minnkun þorsk-
aflans. Lagaheimildir skorti, en í upphafi þings í fyrra-
sumar lagði Halldór Ásgrímsson ásamt nokkrum öðrum
þingmönnum Framsóknarflokksins fram frumvarp sem
gerði ráð fyrir lagaheimild til þessarar úthlutunar.
Frumvarpið lá í þinginu í allan vetur, og nú rétt fyrir
þinglokin var fellt með atkvæðagreiðslu að taka málið
úr nefnd. Nú, mánuði síðar, eru sett bráðabirgðalög um
málið. Þrátt fyrir að gera megi ráð fyrir meirihluta fyrir
málinu á Alþingi, er þetta skrípaleikur og hrein móðg-
un við þingræðið í landinu. Forustumenn Sjálfstæðis-
flokksins, lögfræðingarnir Davíð Oddsson og Þorsteinn
Pálsson, leiða þessar aðgerðir, en fylgismönnum flokks-
ins hefur verið talin trú um það að einn af hornsteinum
hugmyndafræði hans sé virðing fyrir lögum og rétti og
þrískiptingu valdsins.
Framhaldsþáttaröðin um stjóm
efnahagsmála á Lslandi heldur
áfram aft koma á óvart með nýjum
og nýjum uppákomum. Ráðherra
efnahagsmála, Davíð Oddsson, er
ekki fyrr búinn að lýsa jrví yfir að
sjávarútvegsráðherrann, Þorsteinn
Pálsson, eigi að taka við verkeínum
forsætisráðherra, en liann ber upp
tillögu í ríkisstjóminni um að það
sé stjómarandstaðan og aðilar
vinnumarkaðarins sem verði að
koma að stjóm efnahagsmálanna í
staðinn fyrir Þorstein. har meö var
Þorsteinn sviptur nafnbótinni
„raunverulegur forsætisráðherra"
jafn skyndilega og hann fékk hana
og situr uppi með að hafa verið for-
sætísráðherra í einn dag.
Einræðisherra?
Forsætísraðherra—sem fram að
þessu hefur varla viljað hafa sam-
vinnu við einn eða neinn um eitt
eða neitt og hefur yfirleitt ráðskast
með og einn viljað ráða öllu—hef-
ur nú heldur betur breytt um sbl.
Garri vill minna á að Ðavíð Odds-
son var iðulega sagður ráða einn
því sem hann vildi ráða, þegar
hann var borgarstjóri í Reykjavík.
Og þá vildi hann ráða öllu. Eftir að
Davíð bofaði Þorsteini úr for-
mannsembætti í flokknum og sett-
ist svo f stóf forsætisraðherra hefur
hann iðkað alit annað en samráð
og samstarf við Þorstein, stjómar-
andstöðu og hagsmunaaðila í þjóö-
félaginu. Þvert á móti hefur for-
sætisraðherrann sýnt stjómarand-
stöðunni upprétta iöngutöng í
hveiju málinu á fætur öðm og gef-
ið lítíð fyrir það sem hún hefur haft
að segja. Hinír ýmsu talsmenn
stjómarandstöðunnar hafa metra
að segja margoft bent á að heppi-
Jegt gæti verið fyrir ríkisstjómina
að ræða málin við stjómarand-
stöðu og hagsmunaaðila og freista
þess að ná sem breiðastri samstöðu
um ieiðir tíl að mæta þeim ytri
áföllum sem þjóðarskútan hefur
orðið fyrir. Forsætisráðherra hefur
fram tíl þessa blásið á slíkt með fyr-
irlitningu og vandlega haldið
stjómarandstöðuni'ii utan við alla
stefnumörkun í stærstu mála-
flokkunum. Þannig var td. ekki
1

talin ástæða til að ræða við pólit-
íska andstæðinga um endurskoð-
un sjávarútvegsstefnu, og raunar
var varla talað við hagsmunaaðíla
heldur fyrr en eftár á. Raunar hefúr
forsætisráðherrann tæplega haft
samráð við sinn eigin sjávarútvegs-
ráðherra um sjávarútvegsmálin
fyrr en nú að hann útnefndi hann
eins konar efnahagsmálaráðherra í
einn dag. Þannig tók Davíð til sfní
fyrra allar ákvarðanir í tengslum
við minnkandi þorskafla undir því
yfirskini aö um efnahagsmál væri
að ræða. Fjandvinurinn Þorsteinn
sagði þá fátt, en þó nóg til þess að
allir vissu að núverandi og fyrrver-
andi formenn Sjálfstæðisflokks
greindi vemlega á um leiðir.
Umskiptmgur?
Það er f ljósi þessarar fortíðar, sem
skyndilegur samráðs- og sam-
starfsvilji Davfðs við þá, sem hann
fram tilþessa hcfur gefið langt nef,
kemur á óvari. Engu líkara er en að
einhver umskiptíngur hafi sest í
stjómarráðið, slfk eru viðbrigðin.
En hitt er þó ljóst að hvort sem í
stóli forsætisráðherra situr nú ,Afj-
án bama faðir f álfheimum" eða
ekki, þá em umskipti mjög til hins
betra og því ekki við því að búast að
nokkmm manni detti íhug aðfara
að dæmi húsmíiðurinnar í þjóð-
siigunni og flengja umskiptinginn.
Þrátt fyrir umskipti tíl hins betra,
er breytingin þó ekki svo gagnger
að forsætisráðherra sjái ástæðu tíi
þinglegrar málsmeðferðar í þess-
um efnum, Sagt er að fyrr megi
rota en dauðrota, og augljóslega
finnstforsætisráðherraallt of langt
gengið að bera málin undir þjóð-
: þing íslenska lýðveldisins eða ein-
stakar nefndir þess.
Garri
Gulleyj an á milli
Eftir að Alþingi samþykkti aðild-
ina að Evrópska efnahagssvæð-
inu og aftur eftir að Sviss var
hrokkið upp af stampinum, er
það mál farsællega í höfn. Það
vantar ekki annað en að dálítið
EES líti dagsins ljós til að hægt
sé að gerast aðili að þeim sam-
tökum.
Einu sinni átti EES að verða til
í fyrra, svo um áramótin, svo eft-
ir áramótin, síðan um mitt árið
og nú er talað um að fæðingin
verði í haust eða um næstu ára-
mót, og ef ekki þá hljóti maður
að reikna með að skapnaðurinn
líkamnist einhvem tíma á næsta
ári.
Eftir að Danir felldu Maastricht-
samkomulagið breyttist allt
sköpulag Evrópubandalagsins og
eftir endurbætumar f Edinborg
eiga danskir nú að kjósa aftur, en
alls ekki um hið sama og þeir
kusu í fyrra.
Um tíma leit jafnvel út fyrir að
Danir yrðu settir út úr EB og þá
hefðu þeir lent í EES, ef það væri
til og enn er tæknilegur mögu-
leiki á að þeir eigi eftir að lenda í
Íieim óbornu samtökum ásamt
slendingum, og jafnvel Sviss-
lendingum, en aðrar Norður-
landaþjóðir fallist í faðma við
önnur ríki gömlu Vestur-Evrópu
í Evrópubandalaginu.
En svo geta líka Norðmenn lent
utan EB og Danir innan, og EES
verður raunverulegt athvarf
þeirra þjóða einna, sem báðar
þykjast hafa þinglýst eignarhald
á Leifi Eiríkssyni.
Þokumökkur
bandalaga
Þessi þula um hvað getur orðið
ef... í Evrópusammna eða -sam-
vinnu yrði ansi löng, ef allir
möguleikar um framtíðarþróun
væm upp taldir. En stærsta
spumingarmerkið, sem að okkur
snýr, er við það vafamál hvort
Evrópska efriahagssvæðið verður
að raunveruleika og þá hvenær.
Og síðan hvaða þjóðir verða í því.
Kannski íslendingar einir?
Málið er að það er ekkert fast-
mælum bundið í þessu efni, þótt
Alþingi sé búið að samþykkja
tvenn lög um aðildina að EES og
að reynt sé að þjarma að forseta
að gera þær samþykktir að engu.
í þeim þokumekki bandalaga,
sem hvað ákafast er deilt um,
skýtur allt í einu upp kollinum
nefndarálit embættismanna um
að íslendingar ættu að fara fram
á viðræður við Bandaríkin um
fríverslunarsamning.
Það er ríkisstjómin sem fær
nokkra uppáhaldsembættis-
menn sína til að komast að þeirri
Vittogbreltt
niðurstöðu að mikill ávinningur
gæti orðið að fríverslunarsamn-
ingi við Bandaríkin. Svona
samningur er í gildi milli USA og
Kanada og er mjög umdeildur í
síðameftida landinu, og það er
enn umdeildara í Bandaríkjun-
um að taka Mexíkó inn í sam-
vinnuna. Þegar er búið að sam-
þykkja það, en alltaf dregst á
langinn að fullgilda bandalagið.
Inn í það gríðarstóra, en óvissa
bandalag, sem enginn friður rík-
ir um, á nú að fara að draga okk-
ur, rétt eins og það sé ekki meira
mál en að kaupa hundrað skut-
togara, eða svo, eða eitthvað
annað af þeim smámálum sem
íslendingar em venjulega að
bjástra við.
Niðurbrot
vemdarmúra
Sá blómi embættismannastétt-
arinnar, sem veitir jöfnum hönd-
um þjónustu sína við að fóma
sér í tvíhöfðanefnd og að undir-
búa samning um víðtæka sam-
vinnu á sviði verslunar- og at-
vinnumála við gjörvalla Norður-
Ameríku og bróðurpartinn af
miðhluta álfunnar, telur slíkt
geta orðið mjög ábatasamt.
Það kvað vera allt í lagi að vera í
tveim bandalögum af þessu tagi,
að áliti nefndarinnar. Ekki nóg
með það, heldur á ísland að geta
orðið einhvers konar fríverslun-
arbraut milli stórbandalaganna
beggja vegna Atlantshafsins.
Verst ef strákamir í Bmssel og
Washington koma auga á að á ís-
landi eigi að fara að brjóta niður
tollmúranna á milli þeirra. Þeir
gætu fengið þá hugmynd að þeir
gætu sem best gert það án að-
stoðar Þrastar Ólafssonar. En allt
eins má hugsa sér að þeir kæri
sig lítið um að vemdarmúrar
þeirra á milli verði rofnir, jafnvel
þótt íslendingar telji sig geta
hagnast á því. En það vill bara
svo til að efnahagsbandalög og
fríverslunarbandalög iðnaðar- og
viðskiptaveldanna eru ekki snið-
in einvörðungu fyrir þarfir ís-
lendinga. Sé hægt að fá nokkrar
álverksmiðjur út á fríverslunar-
samning, þá er það ókei. Og sé
hægt að fylla landið af evrópsk-
um fyrirtækjum til að framleiða
fyrir Ameríkumarkað, er það líka
ókei. Og vel má vera að þetta
dæmi gangi upp, rétt eins og
störf tvíhöfðanefndarinnar, og þá
verður ekkert vol og vfl í borgum
Davíðs.
En til að auðgast getur verið allt
eins árangursríkt að gera út leið-
angur að leita að hellinum hans
Ali Baba, og er hér með lagt til að
það verði gert.
OÓ